Morgunblaðið - 24.06.1984, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 1984
Fullsmíðaö nýtt orgel í kirkju er jafnan teiknað í samráði við arkitekt kirkjunnar og fellt að stíl hennar að ytra útliti.
Stórt og vandað orgel í
Hallgrímskirkju mun gefa
íslenskum organistum
ómetanleg tækifæri
Rætt við Hörð Áskelsson
organista Hallgrímskirkju
um heimsókn hans til
erlendra orgelsmiða
Hallgrímskirkja í Reykjavík hef-
ur síðustu misserin nálgast það að
verða fullbúin að ytri ásýnd og er
ekki langt í að hún verði fullgerð að
utanverðu. Ýmislegt er þó að sjálf-
sögðu eftir og fasteignasalarnir
myndu segja að hún væri nú fok-
held. Og hvað þýðir það? I fáum
orðum: Það vantar glugga, þak og
innanstokksmuni. Þeir eru víst ekki
svo fáir. En nú er röðin loks komin
að þeim, enn má halda áfram með
orðalag fasteignasalanna og segja
að kannski sé kirkjan að verða
„íbúðarhæf**, en ófrágengin. Það
væri með öðrum orðum hægt að
syngja í henni messur og jafnvel
halda tónleika, en heldur færi nú
illa um söfnuðinn.
Hallgrímskirkja hefur verið í
smíðum í fjörutíu ár. Hermann
Þorsteinsson, formaður bygginga-
nefndar, vonast til að skemmri
tíma taki að ljúka smíði innvið-
anna. Það á með öðrum orðum að
taka þá með áhlaupi á næstu
tveimur árum. Þessir innviðir eru
til dæmis altari, altaristafla, grát-
ur, prédikunarstóll, bekkir, hátal-
arakerfi, hreinlætisaðstaða, enda-
lausar hirslur og innréttingar og
hljóðfæri. Hljóðfæri er að sjálf-
sögðu orgelið. En hvað kostar
þetta allt? Lausleg áætlun: Ekki
undir 25 milljónum króna. Það eru
meira en milljón mjólkurlítrar á
nýja verðinu, og ennþá fleiri
mangósopar. En ekki nema fjórð-
ungsbrot af verði skuttogara.
Og þar sem endaspretturinn er
nú að hefjast sendi sóknarnefndin
organista kirkjunnar, Hörð Ás-
kelsson, á vit orgelsmiða í Dana-
veldi og Þjóðverja. Þar rakti hann
úr þeim garnirnar og kom til baka
margfróðari eftir upplýsingaleit-
ina. Hörður hélt fyrirlestra yfir
orgelsmiðunum um gang kirkju-
smíðinnar, sýndi þeim teikningar
og síðan grufluðu menn saman yf-
ir hugsanlegum lausnum á stað-
setningu hljóðfærisins, stærð
þess, hljómburði í kirkjunni og
fleiru. Næsta skrefið er að
orgelsmiðir leggja fram hugmynd-
ir sínar og verðtilboð, sem þá bæt-
ast í hóp fyrri tilboða.
En hvers vegna allt þetta um-
stang fyrir eitt orgel? Má ekki
bara panta það með telexi, fá það
sent með næstu skipsferð og keyrt
með sendibíll frá Þresti upp á
Skólavörðuhæð? Málið er víst ekki
svo einfalt. Hér þarf að velja
hljóðfæri sem hæfir kirkjunni,
enga smásmíði sem sagt. Og það
tekur lengri tíma en að kaupa
brauð eða buxur.
í dag er vonast til að ljúka megi
kirkjusmíðinni á næstu tveimur
árum eins og fyrr er greint. Er þá
ekki seinna vænna en panta orgel
hjá hæfum smiðum, því af-
greiðslufrestur getur verið tvö til
þrjú ár. Framundan er því þessi
erfiða ákvörðun og Hörður Ás-
kelsson fræðir okkur nánar um
gang mála í spjallinu hér á eftir.
Fyrst er Hörður beðinn að segja
nokkur orð um ástæður þess að
Danmörk verður fyrir valinu:
„Orgelsmíði á sér langa hefð í
allmörgum Evrópulöndum og þau
Marcussen og Sön-orgelsmíðafyrirtækió er í gömlu húsi eða húsum öllu
heldur í Ábenrá á Jótlandi og hér spjallar Hörður Áskelsson við Jiirgen
Zachariassen, forstjóra fyrirtækisins.
eru helst Þýskaland, Holland,
Sviss, Danmörk og síðar hafa Sví-
þjóð og Finnland bæst í hópinn.
Einnig er orgelsmíði vel á vegi
stödd í Bandaríkjunum. Ástæða
þess að ég ræddi við orgelsmiði í
Danmörku er sú að þaðan höfðum
við takmarkaðar upplýsingar
fengið. Við höfum þegar fengið til-
boð og haft samband við orgel-
smiði í öðrum löndum, m.a. Þýska-
landi, þar sem ég var við nám.
Tveir hinir eldri orgelsmiða í
Danmörku eru í fremstu röð,
Frobenius í Kaupmannahöfn og
Marcussen í Ábenrá á Jótlandi og
tveir af hinum yngri hafa þegar
getið sér mjög gott orð, báðir á
Jótlandi, Christensen og synir og
Bruhn. Ég geri ráð fyrir að tilboð
um smíði á orgeli í Hallgríms-
kirkju muni koma frá þessum að-
ilum eftir viðræður við þá og síðan
verður hægt að taka ákvörðun um
frá hverjum hljóðfærið verður
keypt.“
En Hörður Áskelsson lét ekki
við það eitt sitja að ræða við
meistarana um orgelin þeirra
heldur notaði hann hvert tækifæri
til að prófa gripina. Var honum
vísað á kirkjur hér og þar á Jót-
landi og Sjálandi, þar sem voru
gömul og ný hljóðfæri af nánast
öllum gerðum. Marcussen sendi
hann líka til Flensborgar í Þýska-
landi til að prófa nýtt og stórt
orgel í Maríukirkjunni þar og það-
an hélt hann til Beckerath í Ham-
borg þar sem hann ræddi við
menn og spilaði meira.
„Það sem einna mesta athygli
vakti hjá mér í þessari ferð var að
í öllum nýjum kirkjum sem ég
skoðaði i Danmörku var einnig
nýtt og glæsilegt orgel. Allar þess-
ar nýju kirkjur voru glæsilega úr
garði gerðar, nýtískulegar og jafn-
vel framúrstefnulegar og má deila
um fegurð þeirra, en alls staðar
voru ný orgel. Kirkjurnar eru því
greinilega ekki tilbúnar fyrr en
orgelið er komið á sinn stað. Það
er blátt áfram talinn sjálfsagður
hlutur og þarna virðast ekki tíðk-
ast neinar bráðabirgðalausnir eins
og oft eru hjá okkur.
Við höfum nefnilega sparað um
of í orgelkaupum hérlendis og iðu-
lega tekið ódýrum tilboðum, en í
hljóðfærakaupum er það nánast
regla að dýrt hljóðfæri er vandað,
ódýrt óvandað."