Morgunblaðið - 21.08.1984, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 1984
Frá Café Viktor
ir, sem þekja hina veggina, endur-
geisla litina og allt sem gerist úti
við verður eins og málverk inni,
málverk á hreyfingu og iðandi af
lífi — gulur strætó ekur framhjá
fimmtu hverja mínútu og kastar
gulum blæ á salinn,- næst baðar
grænn vörubíll allt í grænu ljósi,
— það er svo margt í umhverfinu,
ef menn bara taka eftir því. Allt
getur gerst hér á horninu.
Hér er opið frá kl. 10 að morgni
til kl. 2 að nóttu — svo að við-
skiptavinir eru margir og margs
konar. Þjónustufólkið þarf ekki í
sífellu að horfa á sömu andlitin og
við reynum að hafa biðtímann
sem stystan. Það er þó ekki orðið
eins og á stóru kaffihúsunum i
París, þar sem 150 þjónar hlaupa
um með bakka í höndum og yfir-
þjónar standa milli borða og
stjórna umferðinni. Það er svo
sem ágætt að eiga sér fyrirmynd,"
segir hann og hlær við.
„Ég hef alltaf verið þeirrar
skoðunar, að það væri skylda
manna, nokkurs konar þegn-
skylda, að gera sér far um að taka
þátt í starfsemi borgar sinnar, en
Sól og sumar í Kaupmannahöfn:
Að bæta fyrir kæruleysi þjóð-
félagsins gagnvart listamönnum
Litið inn á veitinga- og menningarstaðinn Café Victor
- eftir Guðrúnu
Jakobsdóttur
Sól og sumar í Kaupmannahöfn
— á Strikinu er urmull manna af
ýmsum litarhætti og klæðaburður er
marglitur. Sumir hraða sér áfram
með áhyggjusvip og klukkuna á lofti,
eins og hvíta kanínan forðum daga í
sögunni „Lísa í Undralandi“, en aðr-
ir fara sér hægt, njóta blíðunnar og
staldra við að hluta á einstaklinga
eða hópa, sem spila og syngja fyrir
þá, sem nenna að hlusta — því nú
hafa fleiri en Hjálpræðisherinn leyfí
til að skemmta fólki á götum úti.
En það er ekki bara líf og fjör á
Strikinu.
Ef beygt er niður Nýja Austur-
stræti verður á vegi manns
skemmtilegt kaffihús eða veit-
ingastaður, sem ber heitið Café
Victor. Húsið stendur á götuhorni
þar sem er talsverð bílaumferð.
„Sem betur fer," segir Kenn
André Stilling, sem er potturinn
og pannan i rekstri staðarins, „það
væri óheppilegt ef þessar götur
yrðu gerðar að göngugötum. Hví-
lík skelfing! Kannski seldist
meira, en það bryti í bága við það,
sem við ætlum okkur með stað-
inn.“
Kenn André Stilling er maður á
besta aldri, stillilegur og vingjarn-
legur í fasi. Hann er listmálari og
myndhöggvari og lítur á það sem
aðalstarf sitt. En það er honum
ekki nóg, því á bak við öll róleg-
heitin leynist eldsál, sem virðist
vera óþrjótandi hugmyndaupp-
spretta á sviði lista og menningar
almennt. Til þess að koma öllum
þessum hugmyndum á framfæri
þarf svið — og það svið hefur
hann skapað með Café Victor.
Það er morgunn á Café Victor.
Starfsfólk er í fullum gangi að
snurfusa í kringum okkur og notar
ryksugur og bónvélar og úr eld-
húsinu heyrist glamur í diskum,
skraf og hlátursköst. Viðgerðar-
menn með hávaðasöm verkfæri
koma þar ofaní — ásamt slæðingi
af fólki; bersýnilega ferðafólk að
snæða morgunverð.
Hvernig fékkstu hugmyndina að
svona kaffihúsi? spyr ég og reyni
að yfirgnæfa alla þessa starfsemi.
„Sjálf hugmyndin varð til á
ferðalagi í París árið 1981. Það
vakti athygli okkar að veitinga-
húsin þar voru miklu „opnari".
Þar er gengið inn af götunni til
þess að svala þorsta sínum og að
því loknu fer maður út aftur. Það
er allt annað en hið fasta form hér
— hér er manni næstum ekki
hleypt út fyrr en lokið er við að
drekka eina átta bjóra! í París er
þetta allt miklu hversdagslegra,
kaffihús sjálfsögð þjónusta og
eðlilegur þáttur bæjarlífsins. Við
vorum með þeim að opna fyrstu
veitingahús með þessu sniði hér í
borg.“
Hefur gengið vel að venja Dani
á franska siði?
„Það má segja, að ferðaskrif-
stofur eins og Spies og Tjæreborg
hafi rutt veginn. í sumarfríum
kynnist fólk ýmsu, sem það vill
ekki án vera heima eftir fríið —
t.d. að kaffi er ekki bara kaffi,
heldur eru til margar tegundir,
capucino, espresso, café au lait
o.s.frv. Þessar kaffivélar voru víða
ekki til hér á landi — við urðum
að flytja þær inn sjálfir til þess að
geta boðið upp á kaffi."
Þú segir við — hverjir eru við?
„Við erum fjórir, sem byrjuðum
á þessu. Jan, kokkur, sem hefur
starfað í Frakklandi og kynnt sér
matseld þarlendra, Gunnar, arki-
tekt, og Preben, verkfræðingur.
Við Jan vorum þó kunnastir
rekstri kaffihúsa. En það er ekki
allt fengið með matnum — um-
hverfið þarf líka að vera rétt.
Frönsk kaffihús eru sniðin eftir
aldagamalli venju. Sem dæmi má
nefna græna litinn, sem við höfum
notað á húsið hér. í París var það
áður fyrr tákn þess að kaffihús,
máluð í þeim lit, væru kaffihús
verkamanna. Nú á dögum er þó
kominn talsverður ruglingur á
þessar venjur og margar breyt-
ingar á orðnar. Ég er vanur að
segja, að kaffihús af þessu tagi
byggist á því sem mætti kalla
„gæði hversdagsleikans". Þetta
eru allt smámunir, en þó hver
fyrir sig mikilvægur hlutur fyrir
heildina. Það þarf að slá á rétta
strenginn. Ég lít á staðinn hér
sem skúlptúr eða svið, sem þarf að
forma í ró og næði. Það getur tek-
ið sinn tíma. Borðin eru frönsk
kaffihúsaborð, lítil tveggja manna
borð, sem má setja saman eftir
vild undir hvíta dúkinn. Aftur á
móti var það meiri vandi að velja
stóla. Við byrjuðum á því að nota
franska kaffihúsastóla — en það
var einum of upprunalegt. Stólar
Wegners eru ágætir, en þeir eru
notaðir alls staðar. Stólar Aaltos
eru einnig með bestu stólum, en
þeir eru notaðir um allt; á sjúkra-
húsinu í Herlev, en það er
skemmtilegra að menn finni mun
Eigandinn Kenn Andre
Ljósm.: Lars Huuen.
á Herlev og Victor! Loks fundum
við stól, teiknaðan af tveimur ung-
um dönskum arkitektum. Var sá
stóll alveg við okkar hæfi. Hefur
þetta orðið til þess að fleiri hafa
komið auga á stólinn og hann orð-
ið vinsæll hjá mörgum. Um leið
höfum við vakið athygli á inn-
lendu hæfileikafólki.
Hinir gríðarstóru gluggar, sem
snúa út að götu, draga líf og eril
götunnar inn í salinn og speglarn-
vera ekki bara áhorfandi. I því
felst líka að láta sjá sig út á við.
Það ætti ekki að vera meira
feimnismál að sitja fyrir stórum
opnum gluggum að snæðingi, en
að vera á kvöldgöngu á aðalgötu
bæjarins. Bæjarlífið hlýtur að
verða fjölbreyttara og áhugi
manna á bæjarstarfsemi eykst.
Við höfum annars opnað nýjan
stað hér við hliðina á þessum. Við
köllum hann Victors Garage
Brasserie og í góðu veðri má opna
alveg út á gangstétt. Hurðin
sveiflast upp eins og á bílskúr. Það
er dálítill munur á stöðunum
tveim — t.d. er munur á matseðl-
inum. í „bílskúrnum" er lögð meiri
áhersla á steik og nútímarétti, en
hérna megin er maturinn hefð-
bundnari. Ætlunin var að létta á
staðnum hér — það var orðið
nokkuð þröngt setið. Nú er bara
þröngt setið á báðum stöðum!"
Mér er samt kunnugt um, að þú
ætlast til annars og meira af
kaffihúsinu. Hvað starfsemi aðra
rekur þú innan veggja þess?
„Áður byggðu menn stórhýsi, ef
þeir áttu peninga eða voru ríkir. I
dag geyma menn auðæfi sín í
kraftmiklum bílum. Heldur var
það skemmtilegra að byggja hús
eða hallir — það setti meiri svip á
bæinn. Eins og ég nefndi áðan álít
ég það skyldu hvers og eins að sjá
um að borg þeirra lifi góðu lífi.
Mér datt því í hug, að kaffihús af
þessu tagi gæti verið ágætur
rammi um t.d. fyrirlestra, bókaút-
gáfu og margt fleira. Við látum
ákveðna upphæð ganga til menn-
ingarmála. Má segja, að við endur-
greiðum þannig töluvert af þeim

VktOf B. Vndt rsens Hæderslegat
Sondaj; deti 28.11. 1982 kl. 12.30
peningum, sem viðskiptavinir
leggja í veitingahúsið. Enda er það
ekki nýtt hér á landi, eins og sjá
má af Carlsberg-fyrirtækinu, sem
styður margt á menningarsviðinu.
Við byrjuðum á upplestrunum
og erindunum 2 mánuðum eftir
opnun staðarins — í janúar 1982.
Sunnudagurinn var valinn, nán-
ar tiltekið klukkan þrjú eftir há-
degi. Það gerist hvort sem er lítið
í borginni á þeim tíma. Þetta varð
undir eins mjög vinsælt og fólk
virðist hafa mikinn áhuga á þessu.
Dagblöðin hafa einnig verið okkur
velviljuð og aðstðað við að auglýsa
og skrifa um þetta. Flestir, sem
við bjóðum að tala, eru rithöfund-
ar, skáld eða vísindamenn. Að
baki liggur ósk um að bæta fyrir
það kæruleysi, sem þjóðfélagið oft
og tíðum sýnir þessu fólki. Þeir
eru ekki teknir alvarlega, eru
sjaldan með í ráðum og fá lítinn
stuðning almennt. Sæki t.d. lista-
maður um 100.000 kr. styrk fær
hann aldrei meira en 80.000 kr. —
þeim hlýtur að finnast þeir vera
sníkjudýr í þjóðfélaginu og einskis
nýtir. Þess vegna viljum við taka
að okkur að kynna fólk, sem er
stoð danskrar menningar. Er það
markmið okkar og ósk að hafa það
að aðalverkefni veitingastaðarins.
Okkur hættir öllum til að
gleyma, að það er listamaður að
baki ails er við notum dags dag-
lega. Líttu á kirkjuna — allt í
kirkjunni er listiðn — einnig
sálmarnir. Hver einasti sálmur er
gerður af mönnum eins og
Grundtvig, Kingo og Brorson, sem
hafa hrifist og setið með sveittan
skallann að miðla okkur af anda-
gift sinni. í raun ætti hver kirkju-
gestur að leggja 50 kr. i skálda-
laun við útgöngudyr að lokinni
messu og sálmasöng. Það gæti þá
runnið til rithöfundafélaganna.
Má vera, að þessi félög færu þá að
bera sig. Allir eru sammála því, að
einum aflasælum sjómanni fylgi
ellefu menn, starfandi í landi, en
hver man eftir því, að afköst eins
rithöfundar gefa mörgum vinnu.
Á hverju lifir Gyldendal? Þeirra
veltufé er um 300 millj. á ári. Jú,
þeir selja bækur og á því lifa
margir góðu lífi — bókabúðir,
bókasöfn, prentsmiðjur, dagblöð
og margt fleira. Mætti segja mér
að veltufé þeirra jafnaðist á við
landbúnaðinn."
Það er ýmislegt fleira sem fylgir
sunnudagserindunum.
„Já, við látum gera platköt af
þeim er flytja erindi hjá okkur.
Þau eru 170x100 sm að stærð og i
litum. Við gefum út einu sinni á
ári litla bók, einnig til kynningar.
Ungt skáld fær verkefni í heilt ár
að skrifa um þá, er flytja hjá
okkur erindi. Það á að gerast sam-
dægurs, en að ári liðnu er öllu
safnað og gefið út af Café Victors
Forlag. Er bókin skreytt myndum
frá plakötunum. Skáldið F.P. Jack
skrifaði bókina fyrir 1983 og ég
álít hann eitt af okkar bestu núlif-
andi ljóðskáldum. í ár er það As-
ger Schnck. Bækurnar eru gefnar
út í 1.000 eintökum og eru seldar í
bókabúðum. Póstkort eru einnig
gerð eftir sömu plakötum. Éru þau
seld almenningi. Því liggur hluti
danskrar menningar i póstkössum
hér og þar — það er eins konar
kynning líka.
Síðan má nefna tímaritið „Vict-
or B. Andersens Maskinfabrik".

Sýnishorn af póstkortunum sem Café Andre hefur gefíð út til að auglýsa ýmsa menningarviðburði á staðnum.