Morgunblaðið - 21.08.1984, Blaðsíða 38

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 1984
Það er nóg að vilja lifa
— eftir Jakob S.
Jónsson
„Dómsdagsvopnin — um kjarn-
orkuvopn og kjarnorkustyrjaldir"
heitir bók sem kom út á síðasta
ári í Svíþjóð. Þar færir höfundur-
inn, Wilhelm Agrell, að því sterk
og saimfærandi rök að sambúð
stjórnmála og hernaðartækni sé
fyrir löngu komin úr öllum
skynsmlegum böndum. Hernaður-
inn var áður stjórnmálalegt afl og
tæki, ætlað til brúks þegar um allt
annað þryti; nú er þetta tæki orðið
að tækniófreskju, sem getur fyrir
handvömm eina brotist úr og vald-
ið óbætanlegri eyðingu. Þessu
verður ekki varist, að mati Agr-
ells, nema varpað sé fyrir róða
hefðbundnum þankagangi um
tækniþróun og stjórnmál og dæm-
ið skoðað út frá nýjum forsendum.
Bók sú er um ræðir var gefin út
seint á síðasta ári (Wilhelm Agr-
ell: De yttersta vapnen — om
karnvapen och kárnvapenkrig.
Liper 1982). Höfundurinn starfar
sem friðarfræðingur við háskól-
ann í Lundi og hefur getið sér orð
fyrir rannsóknir sínar og skrif um
friðarmál.
í bókinni fjallar hann um kjarn-
orkuvopn og hið meinta hlutverk
þeirra sem friðarvarða. Hann rek-
ur tilurð og þróun kjarnorku-
vopna, segir frá mögulegum áhrif-
um þeirra (og annmörkum á að
reikna út afleiðinga af notkun
þeirra), greinir frá kenningum um
notkun þeirra sem og annarra
hernaðartækja og sýnir fram á
hvernig vopnabúr kjarnorkuvelda
hafa tekið stakkaskiptum eftir að
kjarnorkuvopn voru sett þar í
heiðurssæti. Þá fjallar hann einn-
ig ítarlega um afvopnunarviðræð-
ur stórveldanna og hvernig tækni-
þróunin virðist ætla að gera þær
viðræður að engu og jafnvel verða
forsenda samviskulauss prútts um
gereyðingarvopn.
Það eru því engin smámál, sem
Agrell fjallar um. En það telst
honum og bókinni tvímælalaust til
tekna að þetta tekst þannig að úr
verður auðlæsilegur og vel skiljan-
legur texti, án þess þó að málið sé
einfaldað um of. Það er ótvíræður
fengur að bók Agrells fyrir hvern
þann, sem vill fræðast um kjarn-
orkuvopn og stjórnmálalegar af-
leiðingar þeirra. ítarleg ritaskrá
yfir bækur sem fjalla um sama
efni og orðskýringar auka gildi
bókarinnar til muna.
I inngangi bókarinnargagnrýn-
ir Wilhelm Agrell þá umræðu sem
hefur átt sér stað um kjarnorku-
vopn og friðarmál á undanförnum
árum. Hann telur hiklaust far-
sælla að reynt sé að fjalla um
vopnaþrónina í heild sinni og sam-
hengi við stjórnmálaþróun síðustu
áratuga og þær breytingar sem
orðið hafa á hlutverki hertækni og
herstjórnarlistar í nútíma samfé-
lögum. Hann gagnrýnir einnig til-
hneigingu manna til að varpa
fram dómsdagsspám og telur þær
ekki líklegar til að stuðla að skyn-
samlegri umræðu um þessi alvar-
legu mál.
Nú hefur það borið við að fólki
finnist umræðan um kjarnorku-
vopn koma sér fjarska lítið við.
Slík umræða sé á færi svonefndra
sérfræðinga einvörðungu og að
best fari á því að óbreyttur almúg-
inn láti það eiga sig að leggja orð í
belg. Það er óneitanlega margt
sem hjálpast að við að festa slíkt
viðhorf í sessi. Þyngst á metunum
er þar vafalaust sú tilhneiging
sem oftlega verður vart við í fjöl-
miðlum að slíta einstaka þætti
málsins úr samhengi og flækja
það þannig; þá er það orðfæri sem
notað er í öryggismálaumræðunni
í fréttum, umræðuþáttum, blaða-
greinum og víðar, svo snúið og
skelfilega þokukennt að fólk forð-
ast þessa umræðu — og kemur
hún þó hverju mannsbarni við.
Það er nóg að vilja lifa til að hafa
fullan rétt til þess að láta til sín
taka í þessari umræðu.
Bók Wilhelms Agrells er því
aufúsugestur á bókamarkaðnum;
það má eflaust deila um einhverj-
ar niðurstöður hans sjálfs, enda er
um að ræða viðkvæm fræði sem
flokkapólitík slettir sér óþarflega
oft í. En allur sá sægur fróðleiks
sem Agrell miðlar af þekkingu
sinni er þess viði að bókinni verði
sem fyrst snúið á íslensku.
Jakob S. Jónsson stundar nám í
Stokkhólmi.
Lífstíð-
arfang-
arnir
— eftir Johannes
Möllehave
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Johannes Mölleha e: Livsfangerne
Útg. Linhardt & Ringhof
EMMANUEL Sommer, aðstoðar-
fangelsisstjóri við gamalt og gróið
fangelsi, dreymir um að fá stöðu
sem aðalfangelsisstjóri, þegar
fráfarandi stjóri lætur af störfum.
Hann hefur ýmsar hugmyndir,
sem allar stefna í þá átt að aðbún-
aður og viðurgerningur við fang-
ana verði manneskjulegri en áður
og hann trúir ekki á að með illu
skuli illt út reka Síðan er rakin
saga nokkurra fi nga innan múr-
anna, þeir eiga það allir sameig-
inlegt, að hafa verið dæmdir fyrir
morð eða manndi áp. En sem sag-
an líður fram og Emmanuel
Sommer fær tæki færi til að reyna
ýmsar nýjar aðft rðir í samskipt-
um við fangana I reytist smátt og
smátt afstaða hans. Hann neyðist
til að beita hinni sömu hörku og
fyrirrennari hans til að kveða
niður uppreisnartilraun, það er
ekki jafn einfalt og hann hugði að
koma á þeim breytingum og um-
bótum, sem hann stefndi að í upp-
hafi ferðar.
Johannes Möllehave er býsna
hagur höfundur, þótt honum tak-
ist ekki að mínum dómi, að flétta
söguna saman í eina heild, brota-
brotin verða of mörg og endarnir
eru víða lausir og sumir hreinlega
gleymast. En engu að síður er
þetta gagnleg lesning og sennilega
sönn í megindráttum. Ekki hvað
sízt er fróðlegt að lesa um hvernig
föngunum farnast þegar þeir hafa
afplánað dóm sinn og reyna að
feta sig inn í samfélagið aftur. Þar
er skrifað af þekkingu og visku um
nöturlegan sannleika.
Panasomc
Endurtekur ævintýrið.
5 þriggja tíma
VHS myndsegulbandsspólur
í pakka á aðeins
kr. 399.-
spólan.
Ekki kasta krónunni og spara aurinn.
veljið það besta frá Panasonic,
stærsta VHS framleiðanda heims.
Ath. fást nú líka í
HAGKAUP
Skeifunni Akureyri Njaróvik

m
^JAPIS hf
BRAUTARHOLTl 2 SÓMI 27133