Morgunblaðið - 21.08.1984, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 21. ÁGÚST 1984
53
átta börn fædd og eitt í vonum.
Barn á fyrsta ári var skírt við
kistu föður síns og hlaut nafn
hans og móður sinnar, Bjarni
Bjarnason, nú borgardómari í
Reykjavík. Hann var þá huggun-
argeislinn yngsti.
Barnið, sem fæddist eftir lát
föður síns, hlaut nafnið Anna, —
kom í nýja bæinn, þar sem skuggi
sorgarinnar hafði fallið yfir. Þeg-
ar öll þessi börn, sem töldu árin,
misstu föður sinn og fyrirvinnu.
En móðir þeirra tók við gleði-
geislum lítilla barna, sem ekki
vissu neitt um áhyggjur daglegs
lífs.
Kristín hafði áður stjórnað búi
og allt farið vel úr hendi, en þá var
von á heimkomu húsbóndans með
afla frá sjó.
Kristín sat á eignarjörð og hún
lét ekki hugfallast. Hún treysti sér
til þess með Guðs hjálp, eins og
hún hefði sagt, að sjá um heimili
sitt með elstu börnum sínum,
Ragnari, Þórunni og Jóni.
Þeir, sem til þekktu, hafa sagt,
að hún hafi verið víkingur til
vinnu og iðjusemin einstök.
Kristín var hetja í lund og
stjórnaði öllu vel. Það duldist und-
ir sérlega prúðri fágun, hvílíkur
skörungur hún var.
Börn hennar vöndust frá æsku
við alla vinnu, eins og þá var títt.
Aðeins tvö elstu börnin, Ragnar
og Þórunn, voru nýfermd, þegar
móðir þeirra tók við allri umsjá
fyrir heimilinu. — Það var afreks-
verk hennar og elstu barnanna,
hve vel það fór, þar var ávallt
rausnargarður.
Og það er víst, að heimili henn-
ar og barnanna var á uppvaxtar-
árum þeirra hús gleðinnar, því að
öll voru þau ung, bæði móðir og
börn, svo að vinnugleði ungrar
konu og lífsgleði æskunnar fór þar
saman.
Engan ekkju-styrk né barna-
styrk fékk Kristín í Öndverðar-
nesi, en útsvar var hækkað á
henni, eins og öðrum, árið eftir að
hún missti manninn. Sýnir það
tvennt, annars vegar hvernig búið
gekk fram og hins vegar alveg
ótrúlegt hluttekningarleysi gagn-
vart henni og börnunum, sem
nærri má geta að unnu meir en
góðu hófu gegndi til lífsbjargar
sér.
Jörðin var hlunninda-jörð, en
ekki hefði það dugað nema að úr-
ræði væru höfð til þess að ná afl-
anum og eins að láta búið bera sig.
Kristín hafði verið afar glögg á
alla líðan skepna sinna — og eins
á fóðrun og fóðurbirgðir. Verk-
hæfni hennar og snyrtimennska
var jöfn úti sem inni.
Öll voru börn þeirra hjóna efni-
leg og mannvænleg, fríður hópur.
Það var því margt til að gleðjast
yfir um langt skeið á meðan hóp-
urinn stóri var að vaxa upp og
þroskast, af því að ekkjuna brast
ekki kjark til þess að halda búinu
og hópnum sínum öllum hjá sér og
entist líf og kraftur þar til.
Æviár hennar urðu nálægt
heilli öld. Þeir, sem lifa svo lengi,
sjá á bak flestum jafnöldrum og
mörgum vinum og fylgja oft ein-
hverjum barna sinna, einnig full-
orðnum, til grafar.
Nú eru aðeins á lífi þrjú börn af
hennar elskaða, stóra hópi. Þau
eru frú Halldóra Bjarnadóttir,
Selfossi, Bjarni K. Bjarnason,
borgardómari í Reykjavík, og frú
Anna Bjarnadóttir, Reykjavík.
Frú Kristín fylgdi því til grafar
sex uppkomnum börnum sínum á
ýmsum aldri, er líða tók á ævi
hennar. Þung raun, þótt mörg ár
liðu þar á milli. En svo mikið
barnalán hafði hún, að hún missti
ekkert ungt barn af þeim níu, sem
hún eignaðist. Það var sjaldgæft á
þeirri tíð.
En í umbreytingu og umbreyt-
ingarskugga sá hún ljós þar yfir,
sem lagður var nár, ljóma frá
páskasól.
Kristín í Öndverðarnesi átti
langt starf og gott með barna-
hópnum sínum. Hún og þau höfðu
gert garðinn frægan — öndverð-
arnes var ein fallegasta jörð í
Grímsnesi, mikið, rennislétt tún,
Hvítá á aðra hönd, fagur skógur á
hina, hraun og hraunbollar í
kring.
Þar var nýtt og veglegt íbúðar-
hús og velbyggð peningshús, fram-
kvæmd Kristínar og barna henn-
ar. Þetta var mjög fagurt heimili,
bæði úti og inni. 011 umgengni til
fyrirmyndar, hvar sem litið var.
Ein af þeim alvarlegu fréttum,
sem Kristín fékk eitt sinn, var
þegar Bjarni, sonur hennar,
meiddist mjög mikið í bílslysi. En
í það sinn var það ekki dauðinn,
sem kvaddi dyra, heldur atvik,
sem olli gæfulegri lífsbreytingu.
Óhappi var snúið til happs,' þegar
unglingurinn var settur til
mennta, af því að erfiðisvinna
þótti ekki henta honum lengur, en
bóknámið auðvelt, og kynni að
vísu að hafa hentað fleirum í þeim
systkinahópi.
Ég kom með manninum mínum
að Öndverðarnesi, þegar frú
Kristín bjó þar og hafði þá lengi
búið með Jóni og Ragnari, þá var
Jón dáinn og kaldur skuggi sorg-
arinnar hafði þá fallið yfir þennan
fagra bæ.
Þá sá ég það gjört, sem Hall-
grímur Pétursson kenndi: Láttu
Guðs hönd þig leiða hér. Ekkjan,
sem misst hafði sinn næstelsta
son, annan hjálparmanninn unga
frá fyrri dögum. Hún hélt fast í
Guðs hönd.
Húsmóðirin elskulega í önd-
verðarnesi er eigi síður minnileg á
degi sorgarinnar en á þeim dög-
um, er hún sá með gleði að sigur-
inn yfir erfiðleikum daglegrar af-
komu var unninn.
Það var alltaf eins og þeir geisl-
ar Guðs, sem lýstu henni yfir
sorgar-djúpið í sárum harmi,
ljómuðu frá henni sjálfri til ann-
arra.
Hún sá mörg falleg og velgefin
barnabörn, og henni sást ekki yfir
sólargeislana nýju. Hún gladdist
yfir fjölmörgum efnilegum afkom-
endum.
Hún þakkaði Guði fyrir gjafir
lífsins og gleymdi ekki að gleðjast
yfir þeim. — Hún bar sorg og and-
streymi í hljóði, en stráði geislun-
um í kring um sig. Þannig var
saman ofin innileg trú og heil-
steypt skapgerð.
Öndverðarnes var á hennar tíð
mjög fagur staður, eins og ég hef
minnst á. Nær allt, sem augað
mátti gleðja, þegar í lyndi lék.
Þeir, sem keyptu þessa stóru og
fallegu jörð með mikið tún og
fagran skóg, þeir gáðu þess ekki
að byggja sumarhúsin í jaðri
skógarins eða nánd, en hafa skóg-
inn til þess að horfa á og ganga
um. Fegurðin er rofin, friðsæld
skógarins horfin. Með hryggð sá
ég það ár frá ári, hvernig húsum
og stígum fjölgaði í skóginum.
En ég geymi í minni húsmóður-
ina prúðu, sem erfiðið sást ekki á
og sorgirnar bar sem væri „dýr-
asta drottning" (M.J.). Ég geymi í
minni hið fagra öndverðarnes
hennar með órofna kyrrð skógar-
ins á meðan hún og börn hennar
voru þar.
Nú hefur hún mætt fyrirheiti
Jesú: Sælir eru syrgjendur, því að
þeir munu huggaðir verða.
Ég þakka göfug kynni hennar og
allra þeirra, sem ég hef kynnst af
fjölskyldu hennar.
„Sjá, ljós er þar yfir.“
Samúðarkveðja frá húsi mínu.
Rósa B. Blöndals
Látin er i hárri elli Kristin
Halldórsdóttir, sem lengi bjó í
Öndverðarnesi í Grímsnesi, en þar
bjó fyrstur Grímur landnámsmað-
ur, sem sveitin er kennd við.
Öndverðarnes var mikið höfuð-
ból, fagurt og kostaríkt á margan
veg. Vel er, þegar á slíku höfuðbóli
býr höfðingsfólk með hetjulund,
en svo var m.a. um áratugi, eftir
að Kristín Halldórsdóttir, ung að
aldri, giftit Bjarna Jónssyni frá
Alviðru, hinum ágætasta manni,
og þau árið 1918 reistu bú að Önd-
verðarnesi. Þar hófu þau síðan
búskap af miklum dugnaði og
samheldni. Búið blómgaðist, þau
eignuðust mörg mannvænleg börn
og allt virtist leika í lyndi. Én þá
kom fyrsta stóra reiðarslagið.
Nokkrum dögum fyrir jól 1926
voru þau hjón ein á ferð, er Bjarni
varð fyrir slíku slysi, að hann beið
bana af. Stóð Kristín þá ein uppi
með 8 ung börn, hið elsta 16 ára,
og nokkrum mánuðum síðar fædd-
ist 9. barn þeirra hjóna. En nú
kom í ljós, hvílíkri hetjulund
Kristín var gædd. ótrauð hélt hún
ein áfram búskap á Öndverðarnesi
með allan barnahópinn og reynd-
ist hin mesta búkona. Var hún
börnum sínum mikil móðir og kom
þeim öllum til manns. Naut hún
um árabil sérstakrar hjálpar frá
Jóni syni sínum hinum besta
dreng, sem hafði þá með henni
búsforráð.
En þá reið af enn eitt harma-
högg. Fljótið mikla, Hvítá — gjöf-
ul á stundum, grimm á stundum
— krafði enn einnar mannfórnar.
Jón, sonur Kristínar, drukknaði f
fljótinu skammt frá bænum árið
1950, örskömmu eftir að móðir
hans hafði átt sextugsafmæli og
verið hyllt af vandamönnum,
sveitungum og vinum. Þá varð
stutt milli skins og skúrar hér við
Hvítá.
Og við þennnan atburð sáum við
Kristínu fyrsta sinn bogna svo, að
ljóst var, að bráðlega kæmi að því,
að hún yfirgæfi „Grímsnesið
góða“. Svo varð árið 1955.
Bjó hún síðan að Hólsvegi 11 í
Reykjavík, umvafin ástúð fjöl-
skyldu sinnar og vina. Naut hún
tiltölulega góðrar heilsu til hins
síðasta. En hörmulegir atburðir
innan fjölskyldunnar börðu æ
oftar að dyrum, svo að með fá-
dæmum er. Kristín hélt samt
reisn sinni og ró á svo aðdáunar-
verðan hátt, að við þekkjum ekki
þess líka.
Suðurkot var upphaflega hjá-
leiga frá Öndverðarnesi, en síðar
úrskipt. Löndin liggja því saman.
En á það nábýli bar aldrei neinn
skugga í tíð Kristínar. Þvert á
móti er sú vinsemd og hjálpsemi,
sem hún og hennar fólk sýndi
okkur og börnum okkra, ógleym-
anleg.
Um leið og við vottum ættingj-
um hennar samúð vegna andláts
hennar, þökkum við Kristínu sam-
fylgdina og minnumst hennar sem
einnar mestu merkiskonu, sem við
höfum kynnst um ævina.
Sigrún Ögmundsdóttir og
Árni Tryggvason, Suðurkoti.
„Lét ei glys né böl sig blekkja
bein hún gekk og veik ei spönn,
meyja, kona, aldin ekkja
upplitsdjörf og prúð og sönn.“
(Matth. Joch.)
Hinn 7. ágúst sl. andaðist í
Reykjavík Kristín Halldórsdóttir,
fyrrum húsfreyja í Öndverðarnesi
í Grímsnesi, rúmlega 94 ára að
aldri. Hún var alla ævi mjög
heilsugóð, en nokkur hin síðari ár
fór þrek hennar minnkandi, eftir
því sem aldur færðist yfir. Ekki
þurfti hún að dveljast á sjúkra-
húsi, en gat dvalið í íbúð sinni í
rósemi ellinnar, án þess að þurfa
+
Móöir okkar, tengdamóöir, amma og langamma,
GUORÚN SIGRÍÐUR BENEDIKTSDÓTTIR,
Vífilsgötu 16, Rsykjavík,
veröur jarösungin frá Hallgrímskirkju miðvikudaginn 22. ágúst kl.
13.30.
Eðvarð Guömundsson,
Gísli Guömundsson,
Guöfinna Guömundsdóttir,
Guðríöur Guðmundsdóttir,
Helga Guömundsdóttir,
Helgi Guömundsson,
Kristján Pétur Guömundsson,
Sigurbjörg Sigurjónsdóttir,
Guöríöur O. Erlendsdóttir,
Þóröur Björnsson,
Arnar Þorgeirsson.
Gunnar Ólason,
Ntna Björg Kristinsdóttir,
Kristín Hallgrímsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
að líða þjáningar og verða ellimóð.
Hún var líka svo lánsöm að hafa
sér til aðstoðar mikla ágætiskonu,
sem annaðist hana af mikilli
kostgæfni síðustu árin.
Kristín Halldórsdóttir fæddist á
Litlu-Reykjum í Hraungerðis-
hreppi 25. maí 1890. Foreldrar
hepnar voru Halldór Stígsson
fæddur á Brekkum á Rangárvöll-
um 14. júní 1858 og kona hans Þór-
unn ísleifsdóttir fædd á Kirkju-
bæjarklaustri 12. júlí 1857, búandi
hjón á Litlu-Reykjum. Árið 1901
flyst Kristín með foreldrum sínum
að Öndverðarnesi í Gímsnesi og
ólst þar upp.
Ung að árum giftist Kristín
Bjarna Jónssyni frá Alviðru í Ölf-
usi. Bjuggu þau nokkur fyrstu árin
í Reykjavík, þar sem Bjarni stund-
aði sjómennsku og mörg ár tog-
arasjómaður. Árið 1918 flytja þau
hjón að Öndverðarnesi og taka þar
við jörð og búi af foreldrum Krist-
ínar og farnaðist vel. En árið 1926
missir Kristín mann sinn af slys-
förum frá átta börnum og því ní-
unda ófæddu. Þetta var mikið
áfall fyrir heimilið og hefði ekki
þótt tiltökumál, þó að ekkjan hefði
látið bugast við slíkt reiðarslag.
En Kristín var ekki þeirrar gerðar
og láta hugfallast þótt á móti
blési. Hún tvíefldist við þessa
miklu sorg og erfiðleika. Hélt
búskap áfram af mikilli rausn og
myndarskap með börnum sínum
til ársins 1955 að hún lét af bú-
skap og flutti til Reykjavíkur. Af
níu börnum þeirra hjóna, Bjarna
og Kristínar, eru nú aðeins þrjú
sem lifa móður sína. Það er því
augljóst að mörg og þung áföll
hafa mætt á þessari konu á veg-
ferð hennar gegnum lífið. En hún
hélt alltaf reisn sinni og bar ekki á
torg sorgir sínar og harma. En
hitt má öllum ljóst vera, að ekki
hefur alltaf verið bjart framundan
hjá þessari dugmiklu konu. í bú-
skapartíð Kristínar var Öndverð-
arnes mikill rausnargarður. Bú-
stofn mikill og góður, jörðin land-
stór og mikil hlunnindi. Gesta-
gangur mikill því að allir sem
komu fundu að þeir voru aufúsu-
gestir. Heimilisfólkið margt, stór
hópur myndarlegra barna, sem
voru öll einhuga um að hjálpa
móður sinni sem best varð á kosið,
enda var búskapur blómlegur og
afkoma góð.
Hér hefur veið getið helstu at-
riða úr lífi og starfi Kristínar frá
Öndverðarnesi, en þrátt fyrir það
er hetjusaga hennar ósögð og
verður ekki rakin í stuttu máli.
Hún var sómi stéttar sinnar,
hvort sem litið er til bændastéttar
þessa lands eða þeirra kvenna, er
hlutu þau örlög að þurfa að gerast
bæði þóndinn og húsfreyjan, faðir
og móðir barna sinna og komast
með miklum sóma frá því á allan
hátt.
Að leiðarlokum og á kveðju-
stund koma margar fagrar minn-
ingar um þessa konu fram í hug-
ann. Á þær ber engan skugga, eft-
ir margra áratuga kynni mín af
Kristínu frá Öndverðarnesi. Ör-
lögin höguðu því svo fyrir röskum
fimmtíu árum, að ég varð sem eitt
af börnum hennar. Og til dauða-
dags var hún svo sannarlega móð-
ir mín í bestu merkingu þess orðs.
Batt órofatryggð við mig og börn-
in mín öll. Heimili hennar í Önd-
verðarnesi og síðar í Reykjavík
stóð okkur öllum ævinlega opið.
Þangað var ætíð hægt að leita með
vandamál, sem að höndum bar.
Þegar sorg og sárindi bar að okkar
dyrum, var það einnig hennar
sorg. Hún gerði ætíð sitt besta til
að létta vandann og gera sem best
úr öllu. Hjá henni áttu flest barna
minna sumardvöl um margra ára
skeið og síðar, eftir að hún var
flutt til Reykjavíkur, hélt hún
heimili fyrir þau, sem þá voru í
skóla.
Óneitanlega vekur það söknuð
og trega, að nú skuli öllum sam-
skiptum lokið. Kristín Halldórs-
dóttir er horfin sjónum okkar að
sinni. Konan, sem við áttum öll
svo mikið gott upp að unna. En
þegar aldur færist yfir og líkams-
þróttur dvínar, er dauðinn kær-
kominn og hvíldin þakksamlega
þegin.
Kristín frá Öndverðarnesi hefur
kvatt sitt veraldarsvið, sátt við
allt og alla. Horfin hljóðlát og
prúð inní forsal eilífðarinnar.
Við, sem eftir stöndum, óskum
henni af alhug góðrar ferðar til
nýrra heimkynna. Valdimar Pálsson,
Selfossi.
Krossar
■ á leiði ■
Framleiöi krossa
á leiöi
Mismunandi geröir. n|
M Uppl. í síma 73513
m kl 6-30—9 á kvöldin. E|
Legsteinar
Framleiðum allar stærðir og gerðir af legsteinum
Veitum fúslega upplýsingar og ráðgjöf
_______um gerð og val legsteina_
!| S.HELGASON HF
ISTEINSMIÐJA
■-----
l SKÐvWUVEGl 48 SÍMI76677
matui'
bakstur
blóm