Morgunblaðið - 12.01.1985, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 1985
Iðja, félag
verksmiðju-
fólks 50 ára
Um jól lágu allir Dalvíkurtogarar Ijósum prýddir ( höfn.
Fréttabréf frá Dalvík:
Mannabreytingar
við embættisstörf
Iðja, félag verksmiðjufólks, var
stofnað í Reykjavík 18. október
1934 og varð því 50 ára þann 18.
október sl.
Hálf öld er ekki langur tími í
sögu einnar þjóðar eða ýkja hár
aldur á félagssamtökum eins og
verkalýðsfélagi. Það er engu að
síður staðreynd, að á því 50 ára
tímabili sem liðið er frá því að
Iðja var stofnuð hafa orðið miklar
og róttækar breytingar á öllum
sviðum íslensks samfélags. Þar
eru þeir þættir er varða kjör og
aðbúnað verkafólks engin undan-
tekning.
Iðja er stofnuð í miðri heims-
kreppunni, þegar stór hluti verka-
fólks í landinu hafði verið sviptur
réttinum til vinnu og þar með
lífsbjörginni. Á þessum árum voru
atvinnuleysistryggingar ekki til
og verkafólk þurfti jafnvel að
sæta því, að fjölskyldum væri
stýjað í sundur og fullorðnir jafnt
sem börn flutt af heimilum sínum
hreppaflutningum til fjarlægra
staða. Og þótt það að hafa atvinnu
væri að vísu mikilsmetið voru að-
stæður þeirra sem vinnuna höfðu
langt frá því að teljast boðlegar.
Óttinn við atvinnumissi var stöð-
ugt fyrir hendi og ófáir atvinnu-
rekendur nýttu sér hann til hins
ítrasta. Launin voru lág, vinnu-
dagurinn langur og aðbúnaður all-
ur lélegur víðast hvar á vinnu-
stöðum. Húsakostur alþýðufólks
var þröngur og lélegur og víða
hreinlega hættulegur heilsu íbú-
anna. Og almannatryggingakerfi í
nútímaskilningi var óþekkt fyrir-
bæri.
Þetta eru í mjög grófum drátt-
um þær aðstæður sem blöstu við
verkafólki og samtökum þess, þeg-
ar 24 iðnverkakarlar og konur
ákváðu að stofna sitt eigið verka-
lýðsfélag í vetrarbyrjun fyrir 50
árum. Að vísu höfðu þá þegar ver-
ið stofnuð nokkur verkalýðsfélög
sem náð höfðu umtalsverðum
árangri með starfi sínu að bættum
kjörum og réttlátara þjóðféiagi.
Þó hafði sá grundvallarréttur
verkafólks, að stofna samtök til að
berjast fyrir hagsmunamálum
sínum, ekki enn hlotið almenna
viðurkenningu. Og á þessum tíma
var barátta verkalýðshreyfingar-
innar við að brjóta niður ótta
verkafólks við að ganga í verka-
lýðsfélögin og að tryggja að at-
vinnurekendur viðurkenndu í
reynd þau lágmarkskjör sem þó
hafði verið samið um, í fullum
gangi.
Það voru því mikilvæg og stór
verkefni sem stofnendur Iðju
þurftu að takast á við. En með
miklu starfi og þrautseigju
brautryðjendanna var einni
hindruninni á eftir annari ýtt úr
vegi og á nokkrum árum tókst
þeim að skapa þá stöðu, að at-
vinnurekendur komust ekki hjá
því að viðurkenna Iðju sem full-
gildan fulltrúa sinna félagsmanna
í átökum um kaup og kjör. Og það
leið ekki á löngu áður en Iðja varð
áhrifamikill þátttakandi í heildar-
samtökum verkafólks og baráttu
þeirra fyrir auknum réttindum
verkafólks á öllum sviðum þjóðfé-
lagsins.
Saga Iðju í 50 ár verður ekki
rakin í stuttu máli, né heldur sú
þjóðfélagsbylting sem orðið hefur
á þeim tíma. Það skal aðeins
áréttað, að sá árangur sem Iðja og
verkalýðshreyfingin öll hafa náð
með starfi sínu hefur oft kostað
mikil og grimmileg átök, og fórnir
af því verkafólki sem baráttuna
háði. Og Iðja, sem og verkalýðs-
hreyfingin öll, hafa ennþá miklu
hlutverki að gegna, að verja þá
sigra sem unnist hafa jafnframt
því að sækja fram til nýrra sigra.
í tilefni af því að nú eru nýliðin
50 ár frá stofnun Iðju, Félags
verksmiðjufólks, hefur stjórn fé-
lagsins ákveðið að minnast þess-
ara merku timamóta í sögu félags-
ins, með því að bjóða öllum Iðjufé-
lögum og velunnurum félagsins til
kaffisamsætis í Súlnasal Hótel
sögu, sunnudaginn 13. janúar nk.
kl. 15.00-18.00.
(Fréttatilkynning)
Árið 1984 kvaddi Dalvíkinga
með einmuna blíðu, heiðríkju og
stilltu veðri. Jörð er svo að segja
snjólaus og eru samgöngur greiðar
við nærliggjandi byggðarlög og
hefur verið svo það sem af er þess-
um vetri. Á Dalvík hafa götur tví-
vegis verið mokaðar og meira í
þeim tilgangi að forða svellmynd-
un á götunum. Að venju var mikið
um flugelda á gamlárskvöld en
þrátt fyrir fjölbreytileika þeirra
ljósa slógu norðurljósin þeim við í
öllum sínum tignar- og fjölbreyti-
leika.
Þetta góðviðri á gamlársdag má
segja að sé undirstrikun á tíðar-
fari ársins 1984. Þrátt fyrir
nokkra snjóa fyrri hluta árs var
lítið um stórviðri og snjóa tók
snemma upp. Enginn klaki var í
jörðu og gátu því vorverk bænda
byrjað með fyrra móti og hófst
sláttur því snemma. Heyfengur
varð góður og mikill að vöxtum
enda sumarið með eindæmum gott
og gjöfult.
Landbúnadur
í Svarfaðardal og á Dalvík er
búnaðarmálum eins háttað og
undanfarin ár. Bændur og búalið
er óbreytt að höfðatölu og er bú-
fjárhald þeirra í samræmi við út-
gefna kvóta, þ.e. mjólkurfram-
leiðsla svipuð og fyrr en nokkur
fækkun er í sauðfjárstofni sem
orsakast fyrst og fremst af hinni
illvígu riðuveiki. Loðdýraræktar-
bændum hefur ekki fjölgað en nú
eru rekin 4 loðdýrabú hér í sveit.
Rekstur þeirra hefur gengið vel og
hafa bændur stóraukið lífdýra-
fjölda búanna.
Útgerö
Til sjávar var árferði ívið betra
en síðastliðið ár, þrátt fyrir þann
ugg sem sjómenn og útgerðar-
menn báru í brjósti í byrjun árs
vegna kvótaskiptingu á fiskveiðar.
Nú er uppgjör liggur fyrir í lok árs
hafa bátar Dalvíkinga aflað 11.543
lestir, þar af 1.200 lestir af rækju.
Þessum afla hefur þó ekki öllum
verið landað á Dalvík þar sem tog-
ararnir fóru 5 söluferðir erlendis
svo og lönduðu rúmum 800 lestum
á Suðurnesjum. Afli togaranna er
sem hér segir; Björgúlfur 3.373 tn.
í 30 veiðiferðum, aflaverðmæti kr.
44.190 þús., Björgvin 2.993 tn. í 28
veiðiferðum, aflaverðmæti kr.
40.370 þús., Dalborg 1.446 tn. í 27
veiðiferðum, aflaverðmæti um kr.
30.000 þús., Baldur 1.496 tn. í 24
veiðiferðum, aflaverðmæti um kr.
20.000 þús. Af minni bátum komu
2.370 tn.
Á árinu voru skipakomur í
Dalvíkurhöfn 98 þar sem 4.820
lestum af sjávarafurðum var skip-
að út en innfluttar voru um 7 þús.
lestir, mestmegnis olía, salt og
áburður.
Atvinnumál
Þrátt fyrir 8.406 skráða
atvinnuleysisdaga á árinu hélst
atvinna nokkuð stöðug í flestum
greinum allan ársins hring og
urðu ekki neinar meiriháttar
stöðvanir né truflanir hjá
atvinnufyrirtækjum. Eins og aðrir
landsmenn fengu Dalvíkingar
smjörþefinn af verkfalli opinberra
starfsmanna og voru allar þjón-
ustustofnanir lokaðar þann tíma
þótt verkfall starfsmanna Dalvík-
urbæjar stæði skemur en vonir
stóðu til, en í ljós kom að ekki var
löglega staðið að verkfallsboðun.
Tvíkvænismaður
sest að í SvíþjóÖ
Kvæntist báðum konunum löglega í Zambíu
eftir Pétur Pétursson
Þegar Matti Soukka þrjátíu og
sex ára gamall búfræðingur kom
heim til Norrköping eftir að
hafa starfað á vegum sænsku
þróunarhjálparinnar í Afríku,
varð hann og fjölskylda hans að
miklu félagslegu vandamáli.
Innflytjendayfirvöld og félags-
málastofnunin vissu ekki hvað
til bragðs skyldi taka — engin
lög eða reglugerðir gátu hér
komið til hjálpar. Matti hafði
með sér tvær konur sem hann
hafði kvænst á löglegan hátt í
Zambíu árið 1974 og fimm börn
sem hann hafði átt með þeim, og
vildi nú flytja heim til Norrköp-
ing, setjast þar að og fá sér
vinnu sem búfræðingur.
Tvíkvæni varðar við lög hér í
Svíþjóð eins og í fleiri löndum og
getur viðkomandi lent í fangelsi
fyrir slíkt, allt að tveim árum,
auk þess að missa a.m.k. aðra
konuna (eða manninn, ef kona
gerist brotleg). Matti átti að
sjálfsögðu ekki í neinum erfið-
leikum með að komast inn í
landið en konurnar komu á
þriggja mánaða miða og höfðu
landvistarleyfi jafn lengi. Þegar
það varð ljóst að maðurinn var
kvæntur þeim báðum og öll fjöl-
skyldan ætlaði sér að vera áfram
í Svíþjóð fóru menn að spá í lög-
in. Það var augljóst mál að Matti
mátti hafa með sér eina konu
inn í landið, þrátt fyrir hina
ströngu innflytjendapólitík sem
hér ríkir nú vegna hins mikla
fjölda innflytjenda og flótta-
manna frá ýmsum löndum.
Börnin mátti hann að sjálfsögðu
taka með sér — en tvær konur?
Matti hafði áður sótt um leyfi til
Innflytjendastofnunarinnar um
að fá að koma heim með konurn-
ar tvær en verið synjað. Ekki
vildi hann skilja við aðra þeirra,
hann elskaði þær báðar jafnt,
enda hafði hann lifað 10 ár í ha-
mingjusömu hjónbandi með
þeim báðum. Honum bæri
skylda til að sjá fyrir þeim báð-
um og börnunum. Það sýndi sig
að Matti var maður sem vildi
standa við orð sín og gerðir.
Eftir nokkurra mánaða þóf
Hann elskar þær báðar jafnheitL
komust yfirvöld að þeirri niður-
stöðu að ekki væri hægt annað
en að veita báðum konunum
landvistarleyfi. Það var tekið
fram að með þessu væri ekki
verið að viðurkenna tvíkvæni í
Svíþjóð — en það verður ekki
gert að ástæðu til að vísa ann-
arri eða báðum konunum úr
landi. Börnin, sem eru á fram-
færi mannsins, koma hér inn i
reikninginn einnig — þau þurfa
á mæðrum sínum að halda.
Líklegt er að saksóknari ríkis-
ins taki málið upp og þá getur
svo farið að Matti neyðist til að
gera upp á milli kvenna sinna og
skilja við aðra þeirra. Aðspurður
sagði hann að ef til þess kæmi
mundi fjölskyldan gera það upp
við sig innbyrðis. Hann mundi
samt sem áður búa með þeim
báðum. „Það eru tilfinningarnar
sem halda okkur saman," sagði
hann. „Þetta með pappírana er
bara tæknilegt atriði."
Pétur Pétursson er fréttariUri
Mbl. í Luadi.