Morgunblaðið - 05.07.1985, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. JÚLÍ 1985
Sumartónleikar í Skálholtskirkju:
Tveir danskir hljóð-
færaleikarar hefja
tónleikaröðina
UM NÆSTU HELGI hefjast sumartónleikar í Skáiholts-
kirkju og verða þeir um hverja helgi fram í ágústmánuð.
Að sögn Þorsteins Helgasonar
sem hefur aðstoðað við skipulagn-
ingu tónleikana verður haldin
norræn tónlistarhátíð í Skálholti í
sumar. „Tilefnin eru mörg. 300 ár
eru liðin frá fæðingu Jóhanns Se-
bastian Bachs, Georgs Friedrichs
Hándels og Domenicos Scarlatti
og síðast en ekki síst vegna þess að
nú eru tíu ár liðin frá upphafi
Skálholtstónleika.
Tónleikarnir eru þannig byggðir
upp að um hverja helgi, laugardag
og sunnudag, leikur hópur tón-
listarmanna frá einu Norðurland-
anna. Margir þeirra eru helstu
barokktónlistarmenn á Norður-
löndum og eru sérmenntaðir á þvf
sviði. Ég nefni sérstaklega Ketil
Haugsand frá Noregi sem er tal-
inn einn besti semballeikari f
c^T'IO ÁRCfjb ___
SUMARTÓNLEIKAR
í SKALHOLTSKIRKJU
?ooar
(SSaek - Qdtandd-KSbcníttítt
TÓNLISTARHÁTÍÐ
)úl( og ágúsl 1985
*»•«>' •»••( <■*» * ax ú ;ug«H
heimi og Elinu Mustonen, tvítuga
stúlku sem spáð er mikilli framtfð.
Hún leikur einnig á sembal."
„Á efnisskránni verða eingöngu
verk eftir Bach, Hándel og Scar-
latti. Hér er um að ræða sónötur,
svítur og einleiksverk fyrir fiðlu,
flautu, gömbu og sembal og til að
mynda flytur Haugsand Gold-
berg-tilbrigðin eftir Bach á tón-
leikunum 27. júlí.“
Sumartónleikarnir hefjast með
mikilli viðhöfn. Á laugardaginn
verða flutt ávörp, meðal annars
flytur Dr. Jakob Benediktsson er-
indi um tónlistarlff f Skálholti f
tið meistaranna þriggja og kór
Menntaskólans í Hamrahlíð flytur
mótettu Bachs „Lofið Drottin, all-
ar þjóðir“.
Barokktónlist er
eins og djassinn
Fyrstu gestir sumartónleikanna
koma frá Danmörku. Þeir eru
Lars Ulrik Mortensen semballeik-
ari og Toke Lund Christiansen
sem leikur á barokkflautu.
Lars Ulrik er fæddur 1955.
Hann hlaut menntun sina í Kon-
unglega danska tónlistarskólanum
f Kaupmannahöfn og hjá Trevor
Pinnock í London. Hann hefur
haldið einleikstónleika og leikið
með kammersveitum víða um
heim og er einn virtasti semball-
eikari Dana um þessar mundir.
Toke Lund Christiansen lauk
námi frá Konunglega danska tón-
listaháskólanum árið 1970. Hann
fór í framhaldsnám hjá Willian
Bennett og Marcel Moyse og lærði
á barokkflautu hjá Bart Kuijken.
Hann hefur verið flautueinleikari
með sinfóníuhljómsveit danska
útvarpsins frá 1%9 og leikið inn á
fjölda hljómplatna. Hann hefur
haldið tónleika beggja vegna Atl-
antshafsins og m.a. flutt flautu-
konsert Atla Heimis Sveinssonar.
Hann hefur einnig hlotið fjöld við-
urkenninga, til að mynda Carl
Nielsen-verðlaunin.
Við upphaf tónleikanna flytur
Lars Ulrik sónötur eftir Scarlatti
en saman flytja þeir Toke Lund
sónötur eftir Hándel og Bach.
Reyndar hafa þeir nýlokið við að
leika þá efnisskrá inn á hljóm-
plötu.
Blaðamann bar að þar sem þeir
félagar voru við æfingar í Nor-
ræna húsinu.
„Ég leik á barokkflautu sem
kallast „Flauto Traverso" og er
fyrirrennari nútíma þverflaut-
unnar," sagði Toke Lund þegar
hann var inntur eftir fornfálegu
hljóðfæri í hendi hans. „Sú sem ég
nota mest var smiðuð í Danmörku
á 18. öld en til vara ég hef einnig
með mér nýja eftirlíkingu . Þótt
flautuverk gömlu meistaranna séu
leikin nú á þverflautu voru þau öll
skrifuð fyrir þetta hljóðfæri og á
það er einungis leikin tónlist frá
17. öld.“
„Við höfum tekið þann kost að
spila barokktónlist á hljóðfæri
þess tíma og það er ekki fyrr en á
allra síðustu árum að sú stefna
var valin," skýtur Lars Ulrik inn i.
„Fyrir um 50 árum voru aðeins
notuð hljóðfæri sem eru algengust
i dag og þau gömlu voru gleymd.
Það er alkunna að tónlist al-
mennt og tækni við hljóðfæraleik
hefur tekið stakkaskiptum frá tíð
Bachs og ein af ástæðum þess að
við notum gömlu hljóðfærin er að
við viljum reyna að átta okkur á
hvernig tónskáldin hugsuðu sér
verkin og hvernig þau voru leikin í
þá daga.
Tónlistin og hljóðfæri frá 17. og
18. öld hæfa hvort öðru ævin-
týralega vel. Það er augljóst að til
dæmis semballinn fær tónverk til
að hljóma á allt annan máta en ef
leikið væri á píanó."
Toke tekur undir orð Lars og
telur að í vissum skilningi sé það
framúrstefna að leika barokktón-
list eins og hún er upphaflega
skrifuð. „Ég starfa í ríkistónlist-
arráði danska menningarráðu-
neytisins og fór á ráðstefnu í
Stokkhólmi í fyrra. Þar kom fram
að framúrstefnu i sígildri tónlist
(Avant Garde) má skipta í tvennt.
Annars vegar eru ungu tónskáldin
og hins vegar þeir tónlistarmenn
sem endurskapa þá stemmningu
sem var í kringum gömlu tónlist-
ina.
Barokktónlist er eins og djass,
það á að spinna í kringum stefið.
Ef rýnt er í upphaflegu nóturnar
frá Bach, Hándel, Scarlatti og
fleiri meisturum kemur í ljós að
þeir skrifuðu aðeins beinagrind að
tónverkunum sem gáfu flytjend-
unum lausan tauminn til að flétta
því inn í sem þeim fannst fara vel.
Sígild tónlist seinni tíma býður í
fæstum tilfellum upp á að
hljóðfæraleikarinn fái að nýta
hugmyndaflugið. Maður spilar það
sem stendur i nótunum og ekkert
annað.
En það er eins með þetta og
annað í þessum heimi að menn eru
ekki á eitt sáttir hvernig á að
spinna í kringum laglinuna. Þótt í
gamla daga hafi verið skrifaðar
margar þykkar skruddur um hin
ýmsu tilbrigði og tónskáldin sjálf
jafnvel látið fylgja nákvæma út-
færslu á verkinu eru menn mjög
ósammála. Það er of flókið mál til
að fara út í hér en deilurnar hafa
orðið svo harðar að til skamms
tíma neituðu Englendingar og
Hollendingar að að spila hver með
öðrum.
Hvað okkur varðar fylgjum við
engri ákveðinni stefnu I þessum
málum og það er erfitt að lýsa
nákvæmlega af hverju við notum
frekar þetta tilbrigðið en hitt.
Hvort maður er sprenglærður í
faginu skiptir I rauninni litlu
máli. Maður leitar ekki í töflum að
tilbrigði sem gæti hugsanlega átt
við. Aðalatriðið er að manni liði
vel í kringum tónlistina."
Sök bítur
sekan
Kvikmyndlr
Sæbjörn Valdimarsson
AUSTURBÆJARBÍÓ: RAUNIR
SAKLAUSRA (ORDEAL BY
inník:ence) *■/»
Golan-Globus framleiðsla, leik-
stjóri: Desmond Davis. Handrit
Aklexandra Stewart, byggt á sam-
nefndri skáidsögu Agöthu Christie.
Kvikmyndataka Billy Williams,
BSC. Tónlist Dave Brubeck. Aðal-
hlutverk: Donald Sutherland,
Christopher Plummer, Sarah Mil-
es, Faye Dunaway, Ian McShane,
Diana Quick. Bresk, gerð af Cann-
on. Frumsýnd 1985. Sýningartími:
90 mín.
Vísindamaðurinn Donald
Sutherland er í þann veginn að
leggja upp í tveggja ára rann-
sóknarleiðangur til Suðurheim-
skautslandsins þegar hann býð-
ur ungum manni far með sér
bæjarleið. Sá gleymir minnisbók
í bifreiðinni. En þegar úr leið-
angrinum kemur og Sutherland
getur loks skilað bókinni kemst
hann að því að eigandinn hefur
verið tekinn af lífi fyrir að
myrða móður sina, að auki var
morðið framið á nákvæmlega
sama tíma og hann ók með Suth-
erland.
Réttlætiskennd vísinda-
mannsins skipar honum að
hreinsa þennan farþega sinn af
glæpnum, þar sem hann var tek-
inn saklaus af lífi, því vitnis-
burðar Sutherland naut ekki við.
En hin efnaða og furðulega fjöl-
skylda þess líflátna er ekki á því
að taka málið upp að nýju.
Og við erum komin í heim
Agöthu Christie, í samféW ara-
grúa persóna, ógeðfelldra at-
burða og gruggugrar samvisku
sem þar ræður löngum ríkjum.
Aðgerðir áhugalöggunnar Suth-
erland eru ekkert sérlega
forvitnilegar og þaðan af síður
spennandi svo myndin vekur hjá
manni takmarkaðan áhuga. Þá
kubbar leikstjórinn frásögnina í
sundur með síendurteknum aft-
urhvörfum til morðsins og aftök-
unnar. Þegar frammí sækir
verða þessi vinnubrögð bæði
leiðigjörn og hvimleið þar sem
þau auka ekki spennuna heldur
teygja aðeins lopann.
Raunir saklausra er tekin í
hinu fagra Devon-héraði í Suð-
vestur-Énglandi. í litlu, þoku-
menguðu sjávarplássi sem má
segja að sé besti hluti myndar-
innar, auk búninga og leikmuna
frá síðari hluta sjötta áratugar-
ins, sem endurskapa hann með
ágætum.
Prýðis leikarar hressa ekki
upp á myndina neitt sem nemur.
Plummer er snöfurmannlegur að
vanda og Sutherland getur
smjattað á flatneskjulegustu
setningum. Ian McShane sýnir
hæfileika f örlitlu hlutverki.
Tónlist Dave Brubeck mundi
sóma sér vel á plötu. Svo virðist,
einfaldlega, að Ordeal by Inno-
cence sé ekki ein af þeim sögum
leynilögregluskáldjöfursins, sem
hentar til kvikmyndagerðar.