Morgunblaðið - 05.07.1985, Page 14

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. JÚLl 1985
Gamli og nýi tíminn — húsakynni í Langaholti.
Fjölskyldan og gestir í Langholti.
LANGAHOLT
„Skáli um þjóðbraut þvera“
Svava og Símon framan við eldakrókinn. Milli þeirra er Þórdís Claessen.
Texti: HELGI KRISTJÁNSSON
Myndir: BJÖRN GUÐMUNDSSON
Nú ern miklir umbrotatímar í ís-
lenskum landbúnaði. Framleiðendur
í hefðbundnum búgreinum eiga
mjög í vök að verjast vegna söluerf-
iðleika og búa nú við framleiðslu-
skömmtun. Því hefir margur bónd-
inn átt andvökunstur við að hugsa
út leiðir til að tryggja framfærslu
fjölskyldu sinnar án þess að yfirgefa
allt og flytja á mölina, því þá er
auðvitað líka blint í sjóinn rennt.
I Görðum í Staðarsveit á Snæ-
fellsnesi búa hjón, sem greinilega
ætla ekki að láta erfiðleikana
buga sig, þótt fyrir stórri fjöl-
skyldu sé að sjá. Þau eiga heldur
ekki kyn til þess. Svava húsfreyja
í Görðum er dóttir hinna þekktu
myndarhjóna Margrétar og Guð-
mundar í Dalsmynni í Eyjahreppi,
en Símon Sigurmonsson maður
hennar rekur ættir sínar m.a. til
Þórðar útvegsbónda og skipa-
smiðs, sem bjó í Gróttu á Seltjarn-
arnesi, því Símon er langafabarn
hans.
f Staðarsveit er fremur erfitt
fyrir sauðfjárbúskap vegna afrétt-
arleysis. Bændur þar hafa því tek-
ið ýmislegt til bragðs. Má þar
nefna sjóróðra, fiskverkun og
loðdýrarækt. Svava og Símon í
Görðum horfa til gestaþjónust-
unnar, því þau hafa reist mynd-
arlegt gistiheimili á jörð sinni og
nefna það Langaholt. Þetta er svo
sem ekki algert nýmæli hér á
landi, en þótti samt forvitnilegt og
þess vegna var rennt að Görðum
til að forvitna8t um ástæður og
rök fyrir framkvæmdinni.
Bæjarhúsin í Görðum eru að-
eins steinsnar frá þjóðveginum
þar sem hann liggur eftir fornum
sjávarkambi, svonefndum öldu-
hrygg. Við hittum Símon útivið og
hann sýnir okkur gistiheimilið
sem verið er að leggja síðustu
hönd á. Þetta er myndarhús með
skála og setustofum, fjórum stór-
um fjölskylduherbergjum og
baðherbergjum, greinilega dýrt
fyrirtæki.
Símon er fyrst spurður hvort
heitið Langaholt sé nýnefni.
„Nei, aldeilis ekki,“ segir hann,
nafnið er þúsund ára gamalt, því
Landnáma segir frá Ásmundi
Atlasyni og konu hans Þóru sem
komu frá Jaðri í Suður-Noregi og
námu land milli ánna Furu og
Lýsu. Bjuggu þau í Langaholti.
Þar segir Landnáma Þóru hafa
reist skála um þjóðbraut þvera og
varð þar svo gestkvæmt, að Ás-
mundi manni hennar þótti nóg
um. Annars er merkilegt að land-
námsmenn virðast hafa tekið með
sér örnefni til íslands þvf á slóð-
um Ásmundar Atlasonar f Noregi
má finna örnefnin Lýsubotn og
Valavatn sem einnig eru hér f
grennd."
Upphafið að gistiheimilinu segir
Símon mega rekja til þess að fyrir
níu árum auglýstu Flugleiðir eftir
Langaholt f
Staðarsveit
aðstöðu fyrir ferðamenn erlenda
sem kæmu til að skoða landið. „Þá
byrjuðum við hjónin að veita gist-
ingu hjá okkur í íbúðarhúsinu sem
er stórt. Síðan hefir þetta hlaðið
upp á sig ár frá ári og erum við í
ágætum tengslum við Flugleiðir
og Ferðaskrifstofu ríkisins með
þennan þátt starfseminnar. Það er
ákaflega gaman að umgangast
þetta erlenda ferðafólk. Það er yf-
irleitt mjög ánægt með dvölina og
það er ekki síður gaman að veita
þeim þessa þjónustu en að hafa
börn í sveit, en það hefir veitt mér
og öðrum ómælda ánægju. Það var
því ekki um annað að gera en að
hrökkva eða stökkva með að
byggja yfir þessa starfsemi sem í
síauknum mæli er notuð af íslend-
ingum, sem velja sér kyrrláta úti-
vist.“
Bygging þessa húss er líka f
tengslum við veiðar á vatnasvæði
Lýsu. Hér var stofnað veiðifélag
1971 og hefir það haft þá stefnu að
leyfa margar stengur og kostar þá
hver stöng varla meira en fæst
fyrir góðan vinnudag. Það eru að-
allega íslendingar sem koma til
veiðanna. Þeir dvelja þá gjarnan
hér og geta fengið fæði eftir þörf-
um og er svo um alla. Fólkið ræð-
ur því sjálft. Annars vil ég segja
þér frá nýmæli sem við erum að
taka upp á vatnasvæðinu. Þannig
er að laxinn hefir dreift sér mikið
um vötnin og er stundum vand-
fundinn þó oft veiðist vel. Við ætl-
um því að þrengja dálítið að hon-
um með þvi að loka austasta vatn-
inu fyrir honum með rimlagrind.
Það verður svo auðvitað opnað
aftur fyrir hrygningartímann.
Þessi hugmynd er komin frá Stef-
áni Jónssyni sem bjó í Vatnsholti
og það verður að segjast að það
sýnir félagsþroska landeigenda að
koma sér saman um þetta.
Þriðji þáttur starfseminnar eru
fjölskylduferðirnar. Húsið tekur
þrjár fjölskyldur í senn. Fjórða at-
riðið yrði að taka við stórum hóp-
um í svefnpokapláss. Það verður
enn betra þegar efri hæðin verður
tekin í notkun. Varðandi þetta at-
riði væri hugsanlegt að taka hópa,
sem ætla sér í sérstaka leiðangra
eða ferðir svo sem páskaferðir á
Jökul, æfingaferðir björgunar-
sveita, bekkjarferðir og fleira.
Húsið er vel einangrað og ekkert
til fyrirstöðu að hafa það í notkun
allan ársins hring. í dag er hægt
að vera hér með 25 manns í einu.“
Svava húsfreyja sýnir okkur
gestabækur frá fyrri árum. Hún
segist hafa gaman af gestabókun-
um og sérstaklega þegar fólk skil-
ur eftir sig vísukorn eða teikn-
ingar. í bókunum hennar kennir
ýmissa grasa. Við sjáum m.a. að
þarna hefir dvalið fólk frá þýska
sjónvarpinu. Aðspurð segir Svava,
að vissulega sé umsjón með hús-
inu ábót á húsmóðurstörfin, en
hún segir að það muni allt bjarg-
ast, enda fái hún sér hjálp. Mér
þykir bara verst hvað fólki gengur
misjafnlega að finna okkur i nýju
símaskránni. Við höfðum óskað
eftir í vetur að fá Langaholt skráð,
en það féll niður. Hvernig eiga
ókunnugir að átta sig á að síma
Símonar Sigurmonssonar í Görð-
um á Snæfellsnesi sé að finna
undir stöðvarheitinu Borgarnes?
Svipað er með póstburð hingað.
Föstudagsmogginn kemur á mið-
vikudögum eftir viðkomu í Borg-
arnesi. Annars er sjálfvirki sfm-
inn frábær lausn fyrir okkur.
Segja má að án hans væri ógerlegt
að reka svona fyrirtæki. Gallinn
er sá að það er erfitt að leita í
símaskránni hafi fólk bara bæj-
arheitið og vilji hringja á undan
sér. Ég held að Garðar hafi verið
undir einum fjórum stöðvarheit-
um síðustu árin.
Hitt er ekki vandamá) að rata á
staðinn, þegar vestur á Nesið er
komið.“
Þegar staðið er á hlaði í Görðum
er fljótséð að fólk hefir nóg við að
vera. Útsýnið er mjög gott, fjalla-
garðurinn á aðra hönd með Snæ-
fellsjökul hlaðinn orku sem enda-
punkt. Nær okkur eru vötnin með
veiðina og skammt er til laugar að
Lýsuhóli. Á hina hönd er svo hafið
sem hér brotnar á langri skelja-
sandsfjöru.
„Á þessum fjörum hefir margt
við borið um aldirnar," segir Slm-
on. Hér var franska strandið og
fórust þá tugir franskra sjó-
manna. Hér er til í útihúsum kassi
með mannabeinum sem hafa lent
á flækingi, trúlega frá þeim tíma.
Hér varð svo skammt frá mikið
sjóslys í vertíðarlok árið 1800 þeg-
ar þrjú skip fórust og drukknuðu
22 menn og urðu að mig minnir 15
konur ekkjur hér í sveitinni og
grennd.
Hér er líka töluverður reki á
stundum, þar á meðal hefir rekið
hér spíra. Strangt til tekið á
áfengisverslunin allan vínanda
sem rekur. Hitt er svo annað mál,
hvenær strangt skal til taka,“ seg-
ir Símon og glottir. „Einu sinni
fann ég fulla stáltunnu af spíra,“
bætir hann við. „Við athugun á
tuununni kom í Ijós að innihaldið
var tréspíritus samkvæmt
merkingum á tunnunni. Það var
því ekki um annað að gera en að
taka sponsið úr og láta vökvann
renna hægt og rólega niður i sand-
inn. Þarna hefði áfengisverslunin
fengið fulla tunnu ef um hreinan
spíra hefði verið að ræða.“
Við höfum nú fengið að hreyfa
og sjá „rekstrargrundvöllinn"
fyrir gistiheimilinu og erum
sannfærðir. En hversu sannfærðir
er eigandinn sjálfur?
Símon er fljótur til svars:
„Ég lít björtum augum til ferða-
þjónustunnar sem aukabúgreinar.
Hún hlýtur að fara ört vaxandi i
landinu og maður vill mikið á sig
leggja til að vera þar vel gjald-
gengur. Ég er til dæmis búinn að
afla mér viðbótarkunnáttu í þýsku
vegna Þjóðverjanna sem hingað
koma og er orðinn vel símafær út.
Þetta er líka mikið mál fyrir
gjaldeyrisstöðu þjóðarinnar að
allt sé gert til að afla gjaldeyris og
spara. Afla með því að þjóna er-
lendu ferðamönnunum sem mest
og best og spara með því að örva
landann til að ferðast innanlands.
Manni finnst þegar nóg um hall-
ann á skútunni."