Morgunblaðið - 11.07.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JÚLl 1985
Dómur Hæstaréttar
í Skaftamálinu
Morgunblaðið birtir hér á eftir
í heild dóm Hæstaréttar í
Skaftamálinu svokallaða, þ.e.
mál ákæruvaldsins gegn þrem-
ur lögreglumönnum í Reykja-
vík vegna handtöku Skafta
Jónssonar blaðamanns. Nöfn-
um lögreglumannanna er
sleppt en þeir auðkenndir stöf-
unum A, B og C.
Ár 1985, miðvikudaginn 3. júlí,
var í Hæstarétti í málinu nr.
157/1984:
Ákæruvaldið gegn A, B og C
uppkveðinn svohljóðandi dómur:
Mál þetta dæma hæstaréttar-
dómararnir Björn Sveinbjörnsson,
Guðmundur Jónsson, Guðmundur
Skaftason, Halldór Þorbjörnsson
og Magnús Thoroddsen.
Ríkissaksóknari skaut máli
þessu til Hæstaréttar með áfrýj-
unarstefnu 22. maí 1984. Eru af
hálfu ákæruvalds gerðar þær
kröfur að ákærðu verði sakfelldir
samkvæmt ákæru og þeir dæmdir
í refsingu og greiðslu sakarkostn-
aðar, og ennfremur verði þeir
dæmdir til þess að greiða Skafta
Jónssyni bætur samkvæmt kröfu
hans. Ágrip dómsgerðar barst
Hæstarétti 18. apríl sl.
Ýmis ný gögn hafa verið lögð
fyrir Hæstarétt. Framhalds-
rannsókn fór fram fyrir sakadómi,
og komu þá m.a. fyrir dóm fjögur
vitni, sem áður höfðu gefið skýrslu
fyrir rannsóknarlögreglu en eigi
fyrir dómi. Þá lagði rikissaksókn-
ari fram við framhaldsprófin bréf
læknanna Stefáns Skaftasonar og
Stefáns Ólafssonar, en hinn fyrr-
nefndi er föðurbróðir Skafta
Jónssonar og hinn síðarnefndi föð-
urbróðir konu hans. Lýsa lækn-
arnir þar yfir því áliti sínu að
húðmar það sem fannst í hár-
sverði Skafta hafi „komið vegna
togs (extractio) eða af utanaðkom-
andi áreitni, en ekki fyrir eigin
tilverknað."
Héraðsdómarinn aflaði síðan að
frumkvæði ríkissaksóknara álits
dr. med. Ólafs Bjarnasonar pró-
fessors um orsakir áverka Skafta
Jónssonar. í álitsgerðinni segir
m.a. svo.: „Þar sem undirritaður
hafði ekki tækifæri til að athuga
þá áverka sem lýst er, er hann
ekki í aðstöðu til að gefa afdrátt-
arlaus svör við þeim spurningum
sem fram koma í bréfi Sakadóms
Reykjavíkur dags. 23.05 1985.
Undirritaður telur þó í hæsta
máta ólíklegt að: „roði og húðmar
í hársverði á hnakka Skafta
Jónssonar" hafi komið vegna togs í
hársvörð hans. Miklu sennilegra
er að áverkinn hafi hlotist af
höggi á hnakkann t.d. þannig að
höfuðið hafi slegist í fastan, flatan
hlut. Ekki verður þó talið með öllu
útilokað að slíkur roði og húðmar
hefði getað hlotist af togi í hár-
svörð, svo framarlega sem hár
hafi verið svo mikið á hnakka
Skafta að unnt hefði verið að ná á
því taki ... “
I
Fyrir ákæruskjali er greinar-
gerð í héraðsdómi. Við flutning
málsins fyrir Hæstarétti hefur
ríkissaksóknari haldið því fram að
ákærði C hafi brotið gegn 131. gr.
almennra hegningarlaga nr.
19/1940 með því að láta undir höf-
uð leggjast að veita Skafta Jóns-
syni vernd gegn líkamsmeiðingun-
um eða a.m.k. með því að þegja
yfir þeim, og taki ákæra til þess-
arar háttsemi hans.
Samkvæmt reglum 115. gr. og
118. gr. laga nr. 74/1974 ber að
tilgreina skýrt í ákæru hvert það
brot sem sök er gefin á ásamt
lagastað er við á, og verður ákærði
ekki dæmdur fyrir aðra hegðun.
Ákæra í máli þessu er að vísu eigi
svo glögg sem æskilegt væri, en
hún verður ekki skilin á annan veg
en þann að ákærðu séu allir þrír
saksóttir fyrir að þeir hafi með
ólögmætum hætti handtekið
Skafta Jónsson og fært hann út úr
Þjóðleikhúsinu, og brotið þannig
gegn 131. gr. eða 132. gr. hegn-
ingarlaga, en A og B séu að auki
gefið að sök, að þeir hafi gerst sek-
ir um líkamsmeiðingar á Skafta,
er varði við 218. eða 217. gr., sbr.
138. gr. hegningarlaga. Gefur
ákæran eigi tilefni til þess að taka
til úrlausnar hvort C hafi átt
refsiverðan þátt í líkamsmeiðing-
unum.
f ákæru segir að A og B séu
ákærðir fyrir „harðræði við flutn-
ing ákærða frá Þjóðleikhúsinu"
o.s.frv., en líta verður svo á að hér
sé um ritvillu að ræða og átt við
flutning Skafta Jónssonar, enda
hefur ríkissaksóknari lýst yfir því
að svo sé.
II Ákæra fyrir
ólöglega handtöku
Samkvæmt gögnum málsins
sem rakin eru í héraðsdómi sýndi
Skafti Jónsson af sér ósæmilega
hegðun í fatageymslu Þjóðleik-
hússkjallarans og réðst að Sigur-
bjarti Ágúst Guðmundssyni með
ókvæðisorðum og reif klæði hans.
Var því eigi óeðlilegt að lögregla
væri kölluð á staðinn. Er ákærðu
komu fengu þeir upplýsingar frá
dyraverðinum um viðskipti hans
við Skafta. Bar dyravörðurinn það
með sér að hann hafði lent í
handalögmálum. Þá verður að
telja sannað að Skafti hafi veist
enn að Sigurbjarti í viðurvist
ákærðu og verið mjög æstur.
Verður því að telja að ákærðu hafi
haft tilefni til þess að handtaka
Skafta, sbr. 1. og 7. tl. 61. gr. laga
nr. 74/1974 og ennfremur 78. gr.
lögreglusamþykktar fyrir Reykja-
vík nr. 2/1930. Þá hefur eigi komið
fram að ákærðu hafi beitt Skafta
harðræði umfram það sem nauð-
synlegt var, er hann var færður út
úr húsinu, en Skafti sýndi þá mót-
spyrnu. Samkvæmt þessu er fall-
ist á niðurstöður héraðsdóms um
að sýkna beri ákærðu af fyrra
þætti ákærunnar, er lýtur að
ólöglegri handtöku.
III Ákæra fyrir
líkamsmeiöingar
Sýnt þykir að Skafti Jónsson
hafi hlotið áverka sína, a.m.k.
andlits- og höfuðáverkana, eftir
að hann var færður út úr Þjóð-
leikhúsinu, en áður en komið var
með hann á lögreglustöðina.
Hljóta svo stórfelldir áverkar að
vekja grunsemdir um, að Skafti
hafi sætt ofbeldi eða harðræði af
hálfu ákærðu A og B, en það voru
þeir tveir, sem færðu Skafta inn í
lögreglubílinn, og var A yfir hon-
um á leiðinni. Á það er sérstaklega
að líta, að Skafti var handjárnað-
ur fyrir aftan bak og því alfarið á
valdi ákærðu, sem auk þess höfðu
hendur á honum. Fyrst báðir, en
síðar annar alla leiðina frá Þjóð-
leikhúskjallara að lögreglustöð.
Þrátt fyrir þetta hafa þeir engar
viðhlítandi skýringar gefið á því
hvenær eða með hvaða hætti
Skafti hlaut áverkana. Verður
ekki á það fallist að það hafi getað
farið fram hjá þeim báðum. Hvor-
ugur ákærðu getur borið um það
af eigin reynd, að Skafti hafi rekið
andlitið í við að detta inn á gólf
bifreiðarinnar við upphaf farar-
innar. Sjálfur kveðst Skafti hafa
lent á bringunni „en hlíft andlit-
inu með því að sveigja höfuðið aft-
ur“. Telja verður frásögn Skafta
um þetta atriði trúverðuga. Þykir
því eiga að leggja hana til grund-
vallar. Ekkert er fram komið er
bendir til, að Skafti hafi hlotið
áverkana er hann var fluttur úr
bifreiðinni við lögreglustöðina.
Telja verður þvi sannað að
Skafti Jónsson hafi hlotið meiðsl-
in eftir að hann hafði verið færður
inn í lögreglubifreiðina og meðan
ákærði A gætti hans einn. Skafti
hafði þá verið yfirbugaður og
færður í járn. Þannig á sig kominn
var hann látinn liggja á grúfu á
gólfinu. Að sögn A hafði hann þau
tök á Skafta, að hann hélt í jakka-
kraga hans að aftan og setti
vinstra hnéð á bak hans. Hinir
lögreglumennirnir tveir sátu báðir
í framsæti bifreiðarinnar. Þetta
verður að teljast allsendis ófull-
nægjandi gæsla á Skafta, þegar
haft er í huga, að hann var í miklu
uppnámi og braust um. Ákærði A
var í fyrirsvari fyrir lögreglu-
mönnunum í umrætt sinn og ber
því ábyrgð á þeim mistökum er
hér urðu. Skafti hefir haldið því
fram, að ákærði A hafi valdið
meiðslum hans með því að halda í
hárið á honum og keyra andlit
hans hvað eftir annað niður í gólf
lögreglubifreiðarinnar. Sumt
bendir til þess, að þetta sé rétt hjá
Spilað í góða veðrinu
HMAárkréki, 8. jélí.
SUMARSÆLUVIKU lauk á Sauðárkróki í gær með skemmtun í Grænu-
klauf. Útvarp var starfandi þessa daga og höfðu margir ánægju af.
Meðal þess sem var á dagskrá sumarsæluviku var útiskákmót og
bridgekeppni. Áhugasamir spilamenn settust við spilaborðin á stéttinni
við Búnaðarbankann og þeir sem áttu leið hjá fylgdust með. Meðfylgj-
andi mynd var tekin við það tækifæri.
KARI.
Sannfæringarkraftur
- eftir Halldór
Jónsson
Það fer ekki framhjá neinum
sem ekur um götur höfuðborgar-
svæðisins á hverju vori, hversu
erfið veðrátta okkar er fyrir
varanlega vegagerð. Á vetri hverj-
um hef ég heyrt að 18.000 tonn af
malbiki slitni upp úr götum
Reykjavíkur undan áhrifum
nagladekkja, salts og frosta. Þessi
tjara sest á bílana, á skóna og svo
í teppin á íbúðum okkar.
Það verður alltaf dýrt að vera
íslendingur. En einmitt sú stað-
reynd virðist hafa gætt þjóðina
áræði og þrautseigju svo oftlega
getur maður undrast, hverju hún
hefur þó til leiðar komið. Svona
smá í svona stóru og hrjóstrugu
landi.
Þrátt fyrir það, að ýmsir hlutar
landsins virðast minna byggilegir
en aðrir, er það opinber stefna Ts-
lendinga að byggja skuli landið
allt svo sem frekast verður við
komið. Einangrun ýmissa byggða
hefur valdið því, að þær hafa farið
í eyði, þrátt fyrir það að þær séu
gósenlönd í augum þeirra, sem þar
áttu heima. Það virðast því vera
samgöngurnar, sem endanlega
skipta sköpum um það hvort
byggð helst á stöðum, sem annars
bjóða upp á lífvænleg skilyrði. Það
virðist vera forsenda þess að við
getum byggt landið allt, að við
komumst greiðlega um það á
landi. Bílinn er orðinn óaðskiljan-
legur hluti af lífi hverrar fjöl-
skyldu og sem gerir henni kleift að
sinna öllum sínum erindum. Sé
ekki hægt að beita bílnum greið-
lega á byggðin í vök að verjast. Því
eru góðir bílvegir forsenda raun-
hæfrar byggðastefnu. Án þeirra er
ekki hægt að byggja landið allt.
Darios gamli Persakóngur skildi
þetta glöggt fyrir mörgþúsund ár-
um. Því var vegalagning um ríkið
forgangsverkefni hjá honum.
„Fyrir smáþjóð í stóru
og fjöllóttu landi hlýtur
vegagerð að vera trölls-
legt verkefni. Vegakerfí
íslendinga hlýtur þess-
vegna aðdáun mína.
Það er í rauninni afrek
hvað það þó er.“
Hann hafði sannfæringu og kraft
til þess að fara eftir henni.
Vegamál íslendinga
Fyrir smáþjóð í stóru og fjöll-
óttu landi hlýtur vegagerð að vera
tröllslegt verkefni. Vegakerfi ís-
lendinga hlýtur þessvegna aðdáun
mína. Það er í rauninni afrek hvað
það þó er. Ýmsir telja sig hafa séð
til þess leiðir, að hafa það miklu
betra. En öðrum hefur það verið
hulið. En það er nú víst venjan, að
allir hafa mest vit á málunum,
hver svo sem þau eru, nema ráða-
menn minnst.
Hér á árunum, þegar Ingólfur á
Hellu var ráðherra og erlendar
skuldir voru hreinn hégómi, var
ráðist í stórátak á sviði vegagerð-
ar. Það varð þó ekki fyrr en að
Alþjóðabankinn hafði neitað
okkur um lán til þeirra, að Ingólf-
ur fór til Þýzkalands á eigin spýt-
ur og gat slegið lán hjá einkaaðil-
um, sem nam 30 milljónum marka
til 18 ára með 7,5% vöxtum, að
tekið var lán hjá Alþjóðabankan-
um, sem þá sá að sér, fyrir helm-
ingi lægri upphæð og mótframlagi
Islendinga. Fyrir þetta var lagður
vegurinn austur á Selfoss og Vest-
urlandsvegurinn steyptur upp í
Kollafjörð. En Ingólfur hafði ætl-
að fyrir Hvalfjörð og austur á
Ilellu. Áður hafði Keflavíkurveg-
urinn verið steyptur fyrir láns-
peninga sem upphaflega dugðu til
þess að steypa hann í Hvalfjarð-
arbotn, en þeir peningar rýrnuðu í
geymslu meðan pólitísk veður
geisuðu á íslandi. Þannig fór nú
það. Hygg ég að betur hefði Ing-
ólfur ráðið meiru í þessu máli en
aðrir minna.
Ég get ekki gert að því núna, að
mér finnst fæstir núverandi
stjórnmálamanna okkar komast
með tærnar þar sem Ingólfur
hafði hælana, hvað framtak og
áræði snertir. Var ég þó enginn
aðdáandi hans á þessum tíma m.a.
vegna deilna hans við verkfræð-
inga. En maður kemst að því við
lestur æviminninga Ingólfs, að
hann hefur verið maður skynsem-
innar og einlægur framfarasinni,
sem átti þann stórhug, sem marg-
an bókabéusinn núna vantar.
Við áðurnefndar vegasteypur
voru notaðar vélar, sem íslenzkir
aðalverktakar keyptu til landsins.
Þessar vélar komust síðan í eigu
Vegagerðar ríkisins og voru flutt-
ar upp á athafnasvæði hennar á
Höfða. Þar voru þær eyðilagðar.
Hvers vegna skil ég ekki. Afleið-
ingin er hins vegar sú að steyptir
vegir eru ekki lengur valkostur í
vegagerð á Islandi, þar sem engin
útlagningavél er til. En slíkar vél-
ar eru rándýrar og ekki á færi al-
mennings að kaupa þær upp á
óviss verkefni.
í vor boðaði Sementsverksmiðja
ríkisins til fundar með nokkrum
aðilum, sem tengst geta vegagerð.
Þar kynnti stjórnarformaðurinn,
Ásgeir Pétursson, þann vilja SR
að kaupa til landsins fullkomna
steypuútlagningavél í þeim til-
gangi að skapa möguleika á
steinsteypu, sem valkosti I slit-
lagsgerð. Vél þessa hugsar verk-
vsmiðjan svo að leigja þar til hæf-
um aðilum og reyna þannig að
auka notkun sements i landinu.
En nú er kreppa í byggingariðnaði
og sement selst treglega. Og verk-
smiðjan hikar nú líka í vélakaup-
unum, vegna óvissu um verkefni.
Vitað er að í sambandi við nýju