Morgunblaðið - 11.07.1985, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JÚLÍ 1985
Lilja Bjarnadóttir
Nissen - Minning
Fædd 20. marz 1912
Dáin 1. júlí 1985
Lilja var fædd á Hóli í Bolung-
arvík og voru foreldrar hennar
hjónin Kristín Salome Ingimund-
ardóttir og Bjarni Jón Bárðarson.
Móðir Kristínar var Rakel, dótt-
ir Jakobs bónda og útvegsmanns á
Skarði á Snæfjallaströnd og var
Jakob af Hrekksætt (Jón „hrekk-
ur“ lögsagnari Einarsson, uppi
1687—1771, síðast í Æðey) og Eyr-
arætt (Ólafur Jónsson, lögsagnari
\ á Eyri í Seyðisfirði, uppi
1685—1772). Móðir Rakelar var
Guðrún, dóttir Hjalta prests Þor-
lákssonar, en útaf Hjalta er margt
manna, einkum í Vesturheimi, þar
sem ættmenn hans urðu merkir
landnemar (Páll Jakobsson í Mikl-
ey). Margir ættmenn Hjalta eru
hagmæltir, og svo var Kristín
móðir Lilju.
Ekki man ég annað að segja af
Ingimundi Magnússyni, afa Lilju
heitinnar, en það að hann mun
hafa komið úr Breiðafirði rúmt
tvítugur vestur að Djúpi og gerzt
ráðsmaður hjá Rakel, sem þá var
ekkja í Vogum í Vatnsfirði.
Breiðfirðingar sóttu bæði á ára-
, bátaöldunum og síðan á skútutfm-
anum mikið vestur að Djúpi og
var að þeim góð blóðblöndun við
Djúp, því að Breiðfirðingar voru
hraustir menn og kyngóðir.
Bjarni, faðir Lilju, var af Hóls-
ætt í Bolungarvík í báðar ættir.
Jóhanna, móðir Bjarna, var dótt-
urdóttir Jóhanns á Hanhóli en
Bárður, faðir hans, var Magnús-
son Árnasonar á Hóli. Forfeður
Bjarna höfðu setið Hól frá 1602;
síðasti Hólsbóndi af ættinni dáinn
fyrir nokkrum árum. í raun var
’ Hóll lengur setinn af þessari ætt,
þar sem Hóll var fyrir 1600 í eigu
Skarðverja og þar áður Vatnsfirð-
inga en þeirrar ættar var Elín,
dóttir Magnúsar prúða, sem Hóls-
ætt er rakin til og manns hennar,
Sæmundar Árnasonar á Hlíðar-
enda, en þau Elín og Sæmundur
settust á Hól 1602.
Lilja ólst upp á Hóli í stórum
systkinahópi, foreldrar hennar
áttu 12 börn. Þrjú þeirra dóu í
æsku og síðan eru látin auk Lilju;
Karitas, sem dó ógift, Bárður,
stýrimaður á Þormóði, þegar hann
fórst í febrúar 1943, hann var
kvæntur Sesselju Guðbrandsdótt-
ur; Jóhanna, fyrri kona Guðjóns
Jónssonar, bankaútibússtjóra á
ísafirði; Laufey, gift Gísla
Indriðasyni, sem landskunnur var
fyrir það frumkvæði, sem hann
átti í laxveiðimálum; en á lífi eru
Össurína; Ásta, ekkja eftir Georg
Sigurjónsson frá Siglufirði;
Steingrímur, fisksali í Grímsbæ,
kvæntur Kristínu Kristjánsdóttur
og Jóna, gift Jóni Hj. Gunnlaugs-
syni, lækni.
Hólshjónin voru alla tíð bjarg-
álna á mælikvarða tímans, þrátt
fyrir rnikla ómegð, enda var Krist-
ín sögð mikil forstandskona og
Bjarni var einstakur eljumaður. I
þessu plássi sem harðbýlt var til
landsins en sjósókn erfið, þurfti
fólk að leggja hart að sér til að
bjargast. Bjarni stundaði jöfnum
höndum sjóróðra og búskap og var
formaður í Víkinni um skeið.
Hann vann sem formaður björg-
unarafrek, sem víða hefur verið
fært á bækur, því að þar þótti
hraustlega að unnið. Bátar voru
að koma að landi í foráttubrimi.
Vél eins bátsins bilaði þar sem
verst gengdi, stórgrýti, þar sem
bátinn ræki upp. Þegar aðrir bát-
ar á landleið komu að vélbilaða
bátnum, sýndist mönnum ófært að
bjarga honum; hann var rekinn
svo nálægt brimgarðinum. En
þegar Bjarna bar þarna að á sín-
um báti renndi hann þó hiklaust
upp að vélbilaða bátnum og tókst
skipverjum að stökkva um borð og
var það á síðustu öldu fyrir
grunnbrot, sem enginn hefði
bjargast úr á þessum stað. Bjarna
Bárðarsyni var ekki gjarnt að
hræðast og eins og margir Hóls-
ættarmenn var hann stór maður
og sterkur og fylgdi snerpa kröft-
unum.
Uppeldi Lilju var hið hefð-
bundna á góðum alþýðuheimilum,
sem sagt alin upp í guðsótta og
góðum siðum og vandist snemma
vinnu, eins og öll börn þessa tíma,
enda þurfti Hólsheimili mikils
með og mikil vinna kom á hús-
móðurina og börnin vegna fjar-
vista húsbóndans, sem ekki stund-
aði aðeins sjóinn að heiman, held-
ur var stundum á ísfirzku útilegu-
bátunum og þá fjarri heimilinu
vetrarlangt.
Að loknu barnaskólanámi fór
Lilja í unglingaskóla, sem þá var
farið að halda í Bolungarvík en
síðan í Kvennaskólann og lauk
þaðan prófi úr 2. bekk 1932. Kom
hún þá vestur aftur og er heima
næsta vetur og það varð henni ör-
lagavetur, því að hún kynntist þá
þeim manni, sem hún síðar giftist,
Thomasi Nissen. Hann var þennan
vetur verzlunarmaður hjá Gunn-
arsson & Fannberg, eða Högna
Gunnarssyni sem rak verzlunina.
Næst er það, að Lilja vinnur í
sjúkrahúsinu á ísafirði og kemst
þar í kynni við hjúkrunarkonu,
sem kemur henni á það spor að
læra til hjúkrunar úti í Dan-
mörku.
Aldrei átti ég tal við frænku
mina um æviferil hennar, hún var
ekki mikið fyrir að tala um sjálfa
sig, og kann ég enga sögu að rekja
úr Danmerkurdvöl hennar um-
fram það sem finna má í Hjúkrun-
arkvennatali. Lilja lauk hjúkrun-
arnámi við Kommunehospital í
Aabenraa í júlí 1940, stundaði síð-
an framhaldsnám f hjúkrun geð-
veikra við geðveikrasjúkrahúsið í
Augustenborg og lauk námi 1941.
Lilja átti við heilsuleysi að stríða
á Danmerkurárunum og stundaði
því hjúkrunarstörfin þar í landi fá
ár. Hún var 4 ár hjúkrunarkona á
fæðingardeild við Kongevejs hosp-
ital í Söderborg og um hríð for-
stöðukona vöggustofu í sömu borg.
Maður hennar lézt 1962, tæpt 59
ára, fæddur 7. september 1903.
Thomas Nissen var myndarlegur
maður og sagður ágætis drengur.
Eftir lát manns síns fluttist
Lilja heim til Islands og hafði þá
verið rétt 30 ár í Danmörku.
Það er svo um marga íslend-
inga, sem dvelja langdvölum er-
lendis, að þeir ganga muð hólmann
í hjartanu og fjöllin verða þeim
fagurblá, undirlendið iðjagrænt
og allur hólminn baðaður sól og
hafið umhverfis hólmann er orðið
slétt.
Þetta var svo um Lilju. Jafnvel
Bolungarvík var orðin henni
blómaakur, þó ég myndi þar ekk-
ert nema grjót og meira grjót.
Vegna starfa síns hafði Lilja
orðið að leggja sig fram um að
læra dönskuna sem bezt og lang-
tímum saman umgekkst hún lítið
íslendinga. Undir lok Danmerkur-
dvalarinnar var henni orðin
danskan öllu tiltækari en íslenzk-
an, ef hún vildi setja saman vísu
eða ljóð.
Skömmu áður en hún kom heim
til Islands, sendi hún Morgunblað-
inu ljóð, sem hún hafði ort á
dönsku til föðurlandsins og kemur
þar allt fram sem að ofan segir um
hug hennar til útskersins. Hún
saknaði íslands alla tíð sína ytra.
Þetta Ijóð birtist sem „Ljóð dags-
ins“ í Morgunblaðinu 1961 og síð-
asta erindið er þannig í þýðingu
minni í prósaljóð:
„Ó, þin grænu tún, þínir mosa-
grónu steinar, þín leiftrandi norð-
urljós, þínir fannhvítu jöklar, þín
krystaltæru vötn, þínar ljósu næt-
ur, þínir heitu hverir og þitt speg-
ilslétta haf. Hvað get ég gert? Eg
er og verð þín frjálsborna am-
bátt.“
Hjónaband Lilju og Thomasar
var barnlaust og þegar Lilja hafði
misst mann sinn kom ekki til álita
fyrir henni annað en snúa strax
heim til íslands.
Skömmu eftir að Lilja kom
heim varð hún deildarhjúkrunar-
kona á Kleppsspítalanum og þar
var hún til hausts 1964 að hún
varð forstöðukona Farsóttarhúss-
ins og gegndi því starfi þar til það
hjúkrunarheimili var lagt niður,
en þá varð Lilja yfirhjúkrunar-
kona á geðdeild Borgarspítalans.
Því starfi gegndi hún til 1979, að
henni þótti mál að hætta svo um-
sýslu miklu starfi.
Hún undi þó ekki kyrrsetu og
tók að vinna sem sjálfboðaliði á
Elli- og hjúkrunarheimilinu
Grund og vann þar hálfan vinnu-
dag, en trúlega ekki horft fast á
klukkuna. Lilja var á leið til vinnu
sinnar á Grund, þegar dauðinn fór
um hana, þar sem hún beið eftir
strætisvagni og varð henni ekki
bjargað.
Þessi endir var við hæfi hinnar
starfsömu konu. Lilja var einstök
atorkumanneskja, kvik á fæti,
rösk til verka og gekk mjög ákveð-
ið að hverju verki. Það held ég að
henni hafi alls staðar verið borið
gott orð sem hjúkrunarkonu, enda
var hún það að eðlisfari. Hún var
hjartahlý kona og fór mjúkum
höndum um sjúka og hruma og
hressleiki hennar í fasi og tali
vakti kjark með þeim, sem látið
höfðu hugfallast í lífsbaráttunni
og gistu hennar deild.
Lilja var mjög söngelsk og fé-
lagslynd á yngri árum, kenndi sem
ung stúlka vikivaka heima í plássi,
og lék þar í leikritum og tók yfir-
leitt mikinn þátt í félagslífi. Þegar
aldurinn tók að sækja á hana,
varð hún einrænni, svo sem hún
átti kyn til, og gaf sig lítið sem
ekki að félagsstarfi, það ég viti,
enda var hjúkrunarstarfið henni
ærinn starfi. Það fylgdi henni þó
alla tíð, að hún var manna glöðust,
þegar hún var í hópi fólks, sem
komið var saman til að skemmta
sér og engin kynni hafði ég af
frænku minni önnur en þau, að
hún væri hress og glöð í tali. Auð-
vitað átti hún sína harma um
ævina, en þá bar hún ekki á torg
og einnig þar kippti henni í kynið,
því að æðrulausari hjón en Kristín
Ingimundar og Bjarni Bárðarson
þekktust ekki í mínu plássi. Sorgin
barði að dyrum þeirra hjóna eins
og annarra og þau áttu oft erfitt í
harðri lífsbaráttu með barnahóp-
inn, en það man ég, að til þess var
tekið, að frá þessu barnmarga
heimili heyrðist aldrei kvartað um
erfiðleika né æðruorð í sorg.
Lilja heitin var ljóðelsk svo sem
verið hafði móðir hennar og hún
orti allmikið af tækifæriskvæðum
og vísum og andleg kvæði í bland,
því að hún hugsaði mikið um lífið
og tilveruna og stöðu mannsins í
þeirri tilveru. Eg minnist þó frem-
ur smásagna hennar, en hún las
tvær þeirra fyrir nokkrum árum í
útvarpið og það þóttu, og voru,
ágætar sögur. Mér fannst hún eiga
að leggja meiri rækt en hún gerði
við þá gerð skáldskapar. En það
var eins og henni féllist hugur við
ritstörf síðustu árin og mér er nær
að halda, að hún hafi fleygt mörgu
af því sem hún hafði ort og skrif-
að.
Kynni mín og frænku minnar
voru sprottin af skriftunum og
hún var mér og mínu fólki ævin-
lega hlý, enda skyldleiki mikill,
því að móðir hennar og amma mín
voru systradætur og feður okkar
þremenningar. Mér var því skylt
að minnast þessarar ágætu
frænku minnar nokkrum orðum,
bæði sem náinn frændi og í þakk-
lætisskyni fyrir góð kynni.
Lilja var að allri gerð ágæt
manneskja. Hún var trúuð og það
höldum við kristnir menn, að sé
guði þóknanlegt starf að hlynna
að sjúkum og því skyldi maður
ætla, að þessari góðu konu farnist
vel í því lífi sem hún nú lifir.
Ásgeir Jakobsson
Jakob Jónsson yfir-
þingvörður - Minning
Fæddur 29. nóvember 1906
Dáinn 2. júlí 1985
Kveðja frá Alþingi
Dauðann ber alltaf óvænt að. Og
þannig beið mín óvænt fregn, þeg-
ar ég kom nú heim erlendis frá.
Jakob Jónsson yfirþingvörður var
látinn.
Ég vissi raunar að vinur minn
Jakob var á sjúkrahúsi. En maður
vonaði að hann ætti afturkvæmt.
Ég hafði beðið eiginkonu hans, frú
Aðalheiði, að bera honum kveðju
og boð um að við öll í Alþingi
söknuðum hans og væntum þess
að sjá hann heilan á húfi hið
fyrsta.
En eigi má sköpum renna. Nú er
skarð fyrir skildi hjá Alþingi.
Jakob Jónsson var fæddur i
Reykjavík 29. nóvember 1906. For-
eldrar hans voru Jón Guðmunds-
s son húsasmiður þar, síðar mörg ár
bóndi og hreppstjóri á Narfeyri á
Skógarströnd, og kona hans Guð-
rún Jakobsdóttir. Jakob var á
æsku- og unglingsárum hjá for-
eldrum sínum á Narfeyri, vann
þar algeng sveitastörf. Hann var
hraustmenni til starfa og lagði
jafnframt stund á íþróttir i hópi
ungra manna þar vestra og vann
til ýmissa verðlauna. Hann stund-
aði nám í Samvinnuskólanum vet-
urinn 1927—1928. Eftir það var
hann nokkur ár togarasjómaður.
Hann var þingvörður á Alþingi
1935 og 1936. Á árinu 1937 varð
hann lögreglumaður í Reykjavík
og gegndi því starfi til 1976, var
siðustu árin varðstjóri. Árið 1939
settu forsetar Alþingis nýjar
starfsreglur samfara breyttri
skipan innanhúss í Alþingishús-
inu við brottför Háskóla lslands
þaðan. Varð þá að ráði með forset-
um Alþingis og stjórn lögreglunn-
ar i Reykjavík, að Jakob Jónsson
yrði starfsmaður Alþingis um
þingtímann, yrði verkstjóri þing-
varða og þingsveina. Var hann síð-
an yfirþingvörður til æviloka.
A vegum lögreglunnar voru Jak-
ob Jónssyni falin ýmis vandasöm
störf. Hann var fylgdarmaður for-
seta íslands í ferð til Bandaríkj-
anna 1944 og til Danmerkur 1947.
Hann var öryggisvörður allra er-
lendra þjóðhöfðingja í opinberum
heimsóknum þeirra hér meðan
hann gegndi lögreglustarfi. Þegar
fyrstu íslenzku handritunum úr
söfnum í Danmörku var skilað
heim til Islands með viðhöfn var
honum falið að veita þeim mót-
töku og skila i Árnastofnun. Hlaut
hann heiðurspeninga vegna þess-
ara starfa og var sæmdur riddara-
krossi fálkaorðunnar 1977.
Jakob Jónsson kvæntist árið
1940 Aðalheiði Gísladóttur verzl-
unarmanns í Reykjavík Jóhann-
essonar og konu hans Margrét
Sigurðardóttur.
Með Jakobi Jónssyni er genginn
góður drengur. Alþingismenn og
starfsfólk Álþingis sakna vinar í
stað.
Færðar eru fram þakkir Alþing-
is fyrir hálfrar aldar mikilvægt
trúnaðarstarf, sem rækt var svo
að ekki varð betur á kosið.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
Jóna Sigríður Sveins-
dóttir - Minningarorð
Fædd 23. mars 1952
Dáin 2. júlí 1985
Sem móðir hún býr í barnsins mynd:
það ber hennar ættarmerki
Svo streyma skal áfram lífsins lind,
þó lokið sé hennar verki.
Og víkja skal hel við garðsins grind,
því guð vor, hann er sá sterki. —
(E. Ben.)
Aðeins fáein orð í hinsta sinn.
Hverju okkar á ættarmóti á Hall-
ormsstað 29. júní sl. hefði getað
komið til hugar að hún ætti aðeins
tvo daga eftir á meðal okkar? En
maðurinn með ljáinn gerir ekki
alltaf boð á undan sér.
Jóna var alin upp líkt og önnur
böm í sjávarplássi, og í faðmi
ástríkrar fjölskyldu. Það besta
sem hún hlaut í uppeldinu var það
traust sem henni var sýnt, enda
hefur það orðið henni gott vegar-
nesti síðar. 14. júlí 1973 var vafa-
laust stærsti dagur í lífi Jónu, þá
fæddist henni dóttirin Eva Björk,
sem hefur verið sólargeislinn í lífi
hennar og stærsti tilgangur. Ljúft
hefur verið að fylgjast með upp-
vexti Evu og hversu náið samband
var á milli mæðgnanna. Jóna lagði
metnað sinn í að gefa dóttur sinni
öruggt og fallegt heimili og tókst
það með eindæmum vel. Én hún
gleymdi ekki barnssálinni. Það
sjáum við og finnum í Evu Björk.
Þrátt fyrir allt stendur hún ekki
ein eftir. Þessi litla fjölskylda
stendur saman nú sem áður.
Hulda og Óli halda áfram hlut-
verki Jónu og amma Stefanía mun
áfram leggja sitt að mörkum.
Elsku Eva Björk, Stebba, Hulda,
óli og Stefán Sveinn, megi guð
styrkja ykkur í sorg við sviplegt
fráfall ágætis manneskju. í guðs
friði.
Ólöf og Anna