Morgunblaðið - 20.09.1985, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER1985
Myndljóð
Nú er mikið rætt um hina
svokölluðu „frumkvöðla" í ís-
lensku þjóðlífi. Þannig ræðir
Þorkell Sigurlaugsson í hinu
ágæta viðskiptablaði Morgun-
blaðsins frá gærdeginum um
þessa nýju manntegund, er hann
lýsir meðal annars svo: Hann
(frumkvöðullinn) er ekki tæki
markaðarins heldur skapar mark-
aðinn. Notfærir sér ekki tækifæri
og auðlindir heldur býr þau einnig
til. Hann býr til eftirspurn. Notar
ekki bara tækni heldur býr hana
til. Passar þessi lýsing ekki ágæt-
lega við hann Thor Vilhjálmsson
er tekur sig til og skeytir ljóðum
úr eigin vasa við myndir Arnar
Þorsteinssonar. Fær svo Kolbrúnu
Jarlsdóttur og Karl Sigtryggsson
til að „sjónfæra" ljóðin (Dæmigert
f rumk vöðulsnýyrði ?)
Þessa sjónfærslu hendinga
Thors og mynda Arnar mátti svo
sjá á skerminum nú á miðviku-
dagskveld.
Frumkvöðullinn
Ég læt ljóð frumkvöðulsins
liggja milli hluta, enda ekki ráð-
inn til að fjalla um bókmennta-
verk, en um hitt get ég borið að
það var viss sjónrænn seiður yfir
sjónfærslunni, svo ég grípi til
frumkvöðlatungutaks. Ég get
heldur ekki dæmt um það hvort
frumkvöðullinn Thor hafi... skap-
að hér markað og búið til eftir-
spurn... en eitt er víst að hér
eygjum við Islendingar nýja „út-
rás“ fyrir skáldskap vorn og
myndhugsun. Hver veit nema
okkur takist að kynna bókmennta-
verk vor með því að sjónfæra þau
á þann veg að skonrokkarar al-
heimsins, hafi af þvl nokkuð gagn
og gaman, heima í sjónvarpsstofu.
Höfum við raunar ekki þegar unn-
ið nokkuð brautryðjendastarf að
þessu leyti, þar sem er lýsing
handrita vorra? Slík sjónfærsla
hefir vafalaust átt þátt í að
„markaðssetja" bókmenntir vorar
á fyrri öldum. Og hver er raunar
munurinn á lýsingarstarfi ís-
lenskra myndlistarmanna á 14.
öld og þeirra Arnar Þorsteinsson-
ar, Kolbrúnar Jarlsdóttur og
Karls Sigtryggssonar? Tæknin er
önnur en markmiðið það sama að
seiða úr textanum mynd. Og vissu-
lega var vandi 14. aldar lýs-
ingarmeistaranna, áþekkur vanda
tuttugustualdarþremenninganna
hjá íslenska sjónvarpinu, sum sé
sá að myndmálið rímaði við rit-
málið. Þar duga engin júdóbrögð,
heldur verður að fara að öllu með
gát, þannig að myndin vaxi af
textanum og textinn af myndinni.
Væri vissulega fagnaðarefni að
fleiri skild í mynd flæddu til okkar
úr imbakassanum til dæmis í lok
dagskrár, slíkt þekkist erlendis.
Hinir hógvœru.
En ekki má gleyma „hinni þjóð-
inni“ hinum hógværu í hópi lista-
manna er lítt kunna við sig í ægi-
björtu skini fjölmiðlanna og eru
því nánast „eimaðir“ svo notað sé
orðalag Orwells í 1984 en þar var
þetta hugtak haft um þá er Stóri
Bróðir lét hverfa af yfirborði jarð-
ar. í morgunútvarpi rásar 1 síð-
astliðinn miðvikudag flutti Sigrún
Schneider svolitla smásögu er hún
nefndi: Nú brosir nóttin. Þessi
ágæta smásaga lýsti því er kona
nokkur fór mitt í loftárásum
bandamanna inni hús i auð-
mannahverfi þýskrar borgar að
slökkva á borðlampa er lýsti þar
út um glugga sem stefnuviti. Þessi
saga var ekki glíma við orðskrúð
heldur hafði ég það á tilfinning-
unni að höfundur hefði haft nokk-
ur kynni af þeim hildarleik er
þarna var lýst.
ólafur M.
Jóhannesson
ÚTVARP / S JÓN VARP
Njörður P. Njarðvík hefur
lestur nýrrar síðdegissögu
Gíslarnir þora hvorki að hreyfa legg né lið af ótta við
glæpamennina sem krefjast milljón dala lausnargjalds.
Walter Matthau hetjan
í bíómynd kvöldsins
í dag hefur Njörður P.
Njarðvík lestur nýrrar
síðdegissögu i útvarpinu
og heitir hún „Á strönd-
inni“ og er eftir breska
höfundinn Nevil Shute.
Nevil Shute fæddist á
Bretlandi árið 1899 og lést
árið 1960. Siðustu áratugi
lífs síns bjó hann í Ástral-
íu en það er einmitt þar
sem sagan gerist.
Njörður sagði að þegar
sagan kom út árið 1958
hefði hún verið nokkurs
konar framtíðarsýn og átt
að gerast skömmu eftir að
kjarnorkustríð hefði brot-
ist út á norðurhveli jarðar.
Á meðan bíður svo fólkið
í Ástralíu eftir að helrykið
berist til þess.
■i Áströlsk heim-
jq ildamynd verð-
— ur á dagskrá
sjónvarpsins í kvöld um
grasafræðinginn kunna
sir Joseph Banks, en hann
var meðal annars einn
leiðangursmanna Cooks
kapteins á sínum tíma er
hann sigldi umhverfis
jörðina.
Banks var afkomandi
vel stæðra jarðareigenda
i Bretlandi. Hann hlaut
menntun sína í mjög virt-
um skólum, svo sem Eton
og Harrow og siðan lá leið
hans til Oxford til að afla
sér enn frekari menntun-
ar. Þar komst hann að
þvi, sér til mikilla leið-
Njörður P. Njarðvfk
inda, að grasafræði var
ekki kennd þar. Þá gerði
hann sér lítið fyrir og réð
til sin einkakennara í
grasafræði frá Cam-
bridge.
Árið 1761 lést faðir hans
og varð hann eini erfingi
allra eigna hans. Hann
ákvað því að taka þátt í
rannsóknarleiðangri
Cooks.
í 'eiðangri sínum með
Cook safnaði Banks 738
áður ókunnum plöntum
sem síðan voru teiknaðar
upp og málaðar af aðstoð-
armönnum hans. Fyrir-
ætlun Banks var að gefa út
myndir af öllum þessum
plönmtum en það auðnað-
Njörður bætti því við að
náttúrlega blandaðist inn
í þetta allskyns samskipti
fólks, ogþar á meðal ástar-
samband. En á meðan
fólkið bíður eftir að forlög
þess ráðist berast ein-
hvers konar torkennileg
hljóðmerki að norðan.
Atómknúinn kafbátur
sem tilheyrir bandaríska
sjóhernum er þarna til
staðar og fara þeir sem á
honum eru til að kanna
hvaðan þessi hljóðmerki
koma og hvort þar finnist
líf af einhverju tagi.
Bókin kom út hjá Al-
menna bókafélaginu upp
úr 1960.
Sir Joseph Banks, grasa-
fræðingurinn sem fyrstur
varð til að kanna plöntur á
meginlandi Ástralíu.
ist honum ekki.
Nú tvö hundruð árum
síðar hafa þessar myndir
loksins verið prentaðar og
gefnar út í mjög dýrri og
vandaðri útgáfu.
■i Ránið í neðan-
}Q jarðarlestinni
— nefnist bíó-
mynd kvöldsins og fjallar
hún um fjóra harðsvíraða
glæpamenn sem ganga
undir nöfnunum Brúnn,
Blár, Grænn og Grár.
Eins og allir afbrota-
menn sem eru starfi sínu
vaxnir hafa þeir áætlun.
Áætlun sem er á allan hátt
hin fífldjarfasta. Þeir
ákveða að ræna einum
vagni neðanjarðarlestar í
New York-borg með öllum
farþegum og krefjast
lausnargjalds fyrir þá.
Lausnargjaldið sem þeir
fara fram á er ekki neitt
smáræði, eða ein milljón
dala, og hafa yfirvöld ekki
nema eina klukkustund til
að útvega allt það fé. Fái
þeir ekki lausnargjaldið á
réttum tíma hóta þeir að
myrða gíslana hvern á
fætur öðrum með mínútu
millibili þar til þeir hafa
fengið lausnarféð.
Myndin er bandarísk
frá árinu 1974 og er henni
leikstýrt af Joseph Sarg-
ent. Með aðalhlutverk fara
þeir Walter Matthau,
Robert Shaw og Martin
Balsam. í kvikmynda-
handbókum er myndinni
hælt og fær hún í einni
þeirra þrjár stjörnur af
fjórum, sem þýðir að hún
sé sérstaklega góð að
mörgu leyti.
Blómamyndir grasa-
fræðingsins Banks
r
UTVARP
J
FÖSTUDAGUR
20. september
7.00 Veðurfreðnir. Fréttir.
Bæn.
Morgunútvarpið. 7.20 Leik-
fimi. Tilkynningar.
7.55 Daglegt mál. Endurtekinn
þáttur Sigurðar G. Tómas-
sonar frá kvöldinu áður.
8.00 Fréttir. Tilkynningar. 8.15
Veðurfregnir.
Morgunorð — Asdls Emils-
dóttir talar.
9.00 Fréttir.
9.05 Morgunstund barnanna:
„Bleiki togarinn" eftir Ingi-
björgu Jónsdóttur. Guðrún
Birna Hannesdóttir les (4).
9.20 Leikfimi. 9.30 Tilkynnlng-
ar. Tónleikar.
10.00 Fréttir. 10.10 Veöur-
fregnir. Forustugreinar
fregnir. Forustugreinar
dagbl. (útdr.). Tónleikar.
10.45 „Mér eru fornu minnin
kær". Einar Kristjánsson frá
Hermundarfelli sér um þátt-
inn. RÚVAK
11.15 Morguntónleikar. Tónlist
eftir Addinsell. Milhaud og
Lutoslawski.
12.00 Dagskrá. Tilkynningar.
12.20 Fréttir. 12.45 Veður-
fregnir. Tilkynningar. Tón-
leikar.
14.00 „ A ströndinni" eftir Nevil
Shute. Njörður P. Njarðvlk
byrjar lestur þýðingar sinnar.
14.30 Míðdegistónleikar.
a. Þrjú lög eftir Edvard Grieg
viö leikritið „Pétur Gaut"
eftir Henrik Ibsen. Hallé-
hljómsveitin leikur: John
Barbirolli stjórnar.
b. Fiðlukorrsert I d-moll op.
47 eftir Jean Sibelius. Zino
Francescatti leikur með Fll-
harmonlusveitinni I New
York. Leonard Bernstein
stjórnar.
15.15 Léttlög.
15.40 Tilkynningar. Tónleikar.
16.00 Fréttir. Dagskrá. 16.15
Veðurfregnir.
16.20 A sautjándu stundu.
Umsjón: Hanna G. Sigurðar-
dóttir og Þorsteinn J. Vil-
hjálmsson.
17.05 Barnaútvarpið. Stjórn-
andi: Kristln Helgadóttir.
17.30 Frá A til B. Létt spjall um
umferöarmál. Umsjón: Björn
M. Björgvinsson. Tilkynning-
ar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Kvöldfréttir. 19.40 Til-
kynningar.
Daglegt mál. Guðvarður Már
Gunnlaugsson flytur þáttinn.
19.15 A döfinni
19.25 Eg heiti Ellen
(Jeg heter Ellen)
Sænsk barnamynd um
telpukorn sem fer I sendiferð
fyrir mömmu slna. Þýðandi
Baldur Sigurðsson. (Nordvis-
ion — Sænska sjónvarpið)
19A0 Fréttaágrip á táknmáli
20.00 Fréttir og veður
20.30 Auglýsingar og dagskrá
20.40 Graffk I Höllinni
Hljómsveitin Graflk leikur.
Þátturinn var gerður á hljóm-
leikum I Laugardalshðll 17.
júní I sumar. Upptöku stjórn-
aöi Rúnar Gunnarsson.
21.10 Blómamyndir Banks —
Blómaskrúö Kyrrahafs-
stranda
(Banks Florilegium)
Aströlsk heimildamynd. Arið
20.00 Lög unga fólksins. Þóra
Björg Thoroddsen kynnir.
20.40 Kvöldvaka
a. Þilskipaútgerð á Norður-
landi. Jón frá Pálmholti flytur
sjöunda og slðasta þátt frá-
sagnar sinnar.
b. CJr Ijóðum Jóhannesar úr
Kötlum. Gyöa Ragnarsdóttir
les.
c. Þáttur af séra Jóni Norð-
mann á Barði I Fljótum.
Björn Dúason les. Umsjón:
Helga Agústsdóttir.
21J0 Frá tónskáldum. Atli
Heimir Sveinsson kynnir
lagaflokkinn „Úr Ljóðaljóð-
um Salomons" eftir Pál
Isólfsson.
22.00 Tónleikar
1768 lagði James Cook
skipstjóri upp l þriggja ára
vlsinda- og könnunarleið-
angur umhverfis jörðina. í
ferðinni var m.a. kannað
meginland Astrallu I fyrsta
sinn. Fremstur vlsindamanna
I leiðangrinum var grasa-
fræðingurinn og Islandsvin-
urinn sir Joseph Banks.
Hann safnaði 738 áður
ókunnum plöntum sem að-
stoöarmenn hans teiknuðu
slðan og máluöu af mikilli
nákvæmni. Nú að röskum
tveimur öldum liðnum hafa
þessar myndir loks verið
prentaðar I dýrustu og vönd-
uðustu útgáfu sem um getur.
Um þetta þrennt, leiöangur-
inn, jurtasöfnun Banks og út-
gáfu blómamynda hans fjall-
22.15 Veðurfregnir. Dagskrá
morgundagsins. Orð kvölds-
ins.
22.35 Úr blöndukútnum —
Sverrir Páll Erlendsson. RÚ-
VAK.
23.15 Tónleikar Sinfónluhljóm-
sveitar Islands l Háskólabiói
27. aprll sl. Stjórnandi:
Jean-Pierre Jacquillat.
Finnski kvennakórinn „Lyr-
an“ syngur. Stjórnandi: Lena
von Bonsdorff.
a. „Taras Bulba", rapsódla
fyrir hljómsveit eftir Leos
Janacek.
b. Impronto op. 18 fyrir
kvennaraddir og hljómsveit
eftir Jean Sibelius.
c. Þrjú næturljóð eftir Claude
ar myndin. Umsjónarmaður
Robert Hughes. Þýðandi og
þulur Ari Trausti Guð-
mundsson.
22.10 Ránið I neðanjarðarlest-
inni
(The Taking of Pelham One
Two Three)
Bandarlsk blómynd frá
1974. Leikstjóri: Joseph
Sargent. Aðalhlutverk: Walt-
er Matthau, Robert Shaw og
Martin Balsam. Fjórir harð-
svlraröir afbrotamenn ræna
neðanjarðarlest I New York
og krefjast lausnargjalds fyrir
farþegana af borgarstjórn-
inni. Atriöi I myndinni geta
vakið ótta hjá ungum börn-
um. Þýðandi: Björn Bald-
ursson.
23.50 Fréttir I dagskrárlok
Debussy.
d. „Þrlhyrndi hatturinn",
balletttónlist eftir Manuel de
Falla. Kynnir: Knútur R.
Magnússon.
00.50 Fréttir. Dagskrárlok.
Næturútvarp frá rás 2 til kl.
03.00.
FÖSTUDAGUR
20. september
10.00—12.00 Morgunþáttur
Stjórnendur: Asgeir Tómas-
son og Páll Þorsteinsson.
14.00—16.00 Pósthólfið
Stjórnandi: Valdls Gunnars-
dóttir.
16.00—18.00 Léttir sprettir
Stjórnandi: Jón Ólafsson.
Þriggja mlnútna fréttir sagð-
ar klukkan: 11:00, 15:00,
16:00 og 17:00.
Hlé.
20.00—21.00 Lög og lausnir
Spurningaþáttur um tónlist.
Stjórnndi: Sigurður Blöndal.
21.00—22.00 Bergmál
Stjórnandi: Sigurður Grðn-
dal.
22.00—23.00 A svðrtu nótun-
um
Stjórnandi: Pétur Steinn
Guðmundsson.
23.00—03.00 Næturvakt
Stjórnendur: Vignir Sveins-
son og Þorgeir Astvaldsson.
(Rásirnar samtengdar aö
lokinni dagskrá rásar 1.)
SJÓNVARP
FÖSTUDAGUR
20. september