Morgunblaðið - 28.01.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JANÚAR1986
Eyjólfur Guómundsson skrifar frá Noregi
Norsk herflugvél af nýrri gerð, búin nýtizku vopnum.
Norðmenn að herœfingum að vetrarlagi. Varaarvopn gegn skrið-
drekum.
Með vopnum skal land varið
Sovétmenn stunda af og til heræfingar í nágrenni við landamæri Noregs. Skriðdrekaherfylki og fót-
gönguliðar. Vopnaðar þyrilvængjur fylgja oft með.
Rétt er að hugleiða fréttatil-
kynningu, sem kom í norska út-
varpinu á aðfangadagsmorgun
síðastliðinn. Þar var þess getið að
norska „Heimevemet", það er að
segja skæruliðadeildimar, myndu
nú fá sérstaka þjálfun, vegna þess
að Rússar hafa nú á Kólaskagan-
um sérþjálfaðar herdeildir
(Spetsnaz), sem ætlaðar eru sér-
staklega til skemmdar- og hryðju-
verka. Alls munu vera um 35 þús-
und hermenn í þessum deiidum.
Þetta eru sérþjálfaðir menn, oft
íþróttamenn — harður kjami, sem
Sovétmenn munu lauma inn í
Noreg og Svíþjóð, ef til styijaldar
dregur. Hlutverk þeirra er þá m.a.
að eyðileggja raforkuver, sprengja
brýr og síðast en ekki síst er þeim
ætlað að myrða áhrifamenn innan
her- og stjómmála. Þeir klæðast
þá fötum óbreyttra borgara, eða
einkennisbúningum af sömu gerð
og hemaðarandstæðingamir.
Síðustu mánuðina hafa
Spetsnaz-deildir frá Sovétríkjun-
um verið í Afghanistan. Þessir
hryðjuverkamenn hafa klæðst
fötum Afghana, og í skjóli myrk-
urs hefur hlutverk þeirra verið að
leita uppi skæruliða frá freisis-
sveitunum og freista þess að
myrða þá, annaðhvort með skot-
vopnum eða eiturgasi. Norðmenn,
sem verið hafa í Afghanistan
meðal frelsissveitanna, hafa feng-
ið upplýsingar um þennan ófögn-
uð, og út frá því er Ijóst á hverju
Norðmenn sjálfir eiga von, ef
Sovétmenn réðust á Noreg.
Norska „Heimevernet" eru
skæruliðadeildir, sem byggðar eru
upp af fólki úr öllum stéttum, og
þeim er hverri fyrir sig ætlað það
hlutverk að veija sínar heima-
byggðir. Stór hluti Noregs er
ógreiðfærir skógar og fjalllendi,
sundurskorið af þröngum dölum.
Það er virki frá náttúrunnar hendi,
líkt og Afghanistan, og landslag
í báðum þessum löndum er víða
líkt. Þau vopn og eiturefni og
bardagaaðferðir, sem Rússar nota
gegn Afghönum munu þeir vafalít-
ið nota í Noregi.
Öðru hvoru halda Sovétmenn
miklar heræfingar á Kolaskaga
og við norsku landamærin. Þann
7. júní 1968 keyrðu þeir fullbúnar
vélaherdeildir sínar fram mót
norsku landamærunum. Fremstu
skriðdrekamir stönsuðu ekki fyrr
en í lítilli fjarlægð frá markalín-
unni. Þegar NATO og norskar
herdeildir hafa haldið æfingar í
nokkur hundruð kílómetra íjar-
lægð frá Sovétríkjunum, hafa
herramir í Kreml látið í ljósi
óánægju sína með það, að þetta
væri óþarflega nærri landi þeirra!
Haustið 1973 varð vart við er-
ienda kafbáta inni á Sognfírðinum.
Vom þeir annað hvort pólskir eða
austur-þýskir. Einhverra hluta
vegna sleppti norski sjóherinn
kafbátum þessum út úr fírðinum,
og opinberlega varð skyndilega
mjög hljótt um þetta mál. Síðustu
árin hefur oft orðið vart við ferðir
óþekktra kafbáta innan norskrar
landhelgi. Mjög erfítt getur verið
að fínna þá og enn erfíðara að
þvinga þá til yfírborðsins. Fyrir
nokkm var þess getið í ijölmiðlum,
að norskir vísindamenn hefðu nú
hannað tæki sem muni koma í
riðar þarfír við „kafbátaveiðar“.
fyrsta lagi er hér um að ræða
myndavélaútbúnað til myndatöku
neðansjávar og í öðm lagi íjar-
stýrða dvergkafbáta, sem er ætlað
það hlutverk að granda eða neyða
hina óboðnu gesti upp úr haf-
djúpunum.
Arið 1949 gerðust Norðmenn
aðilar að NATO. Þingið fjallaði
fyrst um málið, sem fékk góðar
undirtektir og yfírgnæfandi fjöldi
þingmanna var hlynntur vestrænu
vamarsamstarfí. Kommúnista-
flokkurinn var eini flokkurinn sem
barðist gegn þessu, og í kosning-
unum síðar það ár tapaði hann
75 þúsund atkvæðum, og missti
alla þingmenn sína, 11 talsins.
Þetta er vert að hafa í huga, ekki
minnst fyrir þá sem draga það í
efa að Norðmenn aðhyllist vest-
rænt vamarsamstarf.
Eftir að Gorbasjov varð æðsti
maður í Kreml, gerðu sumir bjart-
sýnismenn sér vonir um að Sovét-
menn sýndu friðarvilja sinn í verki.
Grimmdarhemaður þeirra í Afg-
hanistan og aukinn vígbúnaður
bæði við landamæri Noregs og
víðar um heim, ber ekki vott um
þann friðarvilja. Af þessum sökum
neyðast Norðmenn til að hafa sem
sterkastar vamir — og vera vel á
verði.
Er hægt að drepa
í prentfrelsinu?
eftir Ólaf
Hauksson
Fræðslufulltrúi Krabbameins-
félagsins veður reyk í grein sem
hann skrifar í Morgunblaðið 21.
janúar. Þar ruglar hann saman
baráttu gegn reykingum og baráttu
gegn ritskoðun. Þetta er tvennt
óskylt, en hefur á furðulegan hátt
mnnið saman í tímaritinu Samúel,
þó án vilja ritstjómar blaðsins.
Ásgeir R. Helgason, fræðslufull-
trúinn, ritar grein um reykingar
unglinga, og þátt íjölmiðla í barátt-
unni gegn reykingum. Honum þykja
flölmiðlar ekki standa sig nógu vel
almennt. Samúel segir hann hins
vegar hinum megin vfglínunnar og
sakar blaðið um siðleysi fyrir það
að birta fregnir af tóbaki.
Prentfrelsið
brennur upp
Ásgeir misskilur þátt Samúels
hrapallega. Samúel berst ekki gegn
reykingavömum. Samúel berst
aðeins fyrir því að stjómarskrár-
tryggt prentfrelsi sé virt. Samúel
sættir sig ekki við að Alþingi setji
lög, sem banna „hvers konar til-
kynningar", um ákveðin málefni, í
þessu tilfelli tóbak.
í 72. grein stjómarskrárinnar
segir orðrétt, að „ritskoðun og aðrar
tálmanir fyrir prentfrelsi má aldrei
í lög Ieiða“.
Það er rétt hjá fræðslufulltrúa
Krabbameinsfélagsins að Samúel
sé vísvitandi að storka yfírvöldum
með því að birta fregnir af sölu
tóbaks hér á landi. En það er mis-
skilningur að það sé vegna þess að
Samúel sé á móti fyrirbyggjandi
heilsuvemd, eins og fulltrúinn held-
ur fram.
Samúel sættir sig einfaldlega
ekki við að lög banni umfjöllun um
athæfí sem er fullkomlega löglegt
í landinu, reykingar. Samúel sættir
sig ekki við að á grundvelli ofstækis
og fúllyrðinga um heilsuvemd skuli
heilbrigðiseftirliti falið að ritskoða
blöð.
Alþingi bregst
Eðlilegt er að ijölmiðlar og aðrir
ábyrgir aðilar í landinu taki hönum
saman og beijist gegn reykingafár-
inu. Ábendingar Asgeirs R. Helga-
sonar í þeim efnum eru þarfar.
En ákafínn má ekki ganga svo
langt að menn blindist. Þegar Al-
þingi samþykkti núverandi tóbaks-
vamalög, þá virtust alþingismenn
ekki átta sig á því að bann við
umfjöllun um tóbak stríðir gegn
stjómarskránni. Þar brást Alþingi
því auðvitað á það ekki að setja lög
sem stríða gegn stjómarskránni.
Reykingar eru heilsufarsvanda-
mál. Þær drepa 300 íslendinga á
ári. En hinir sem deyja gera það
af öðrum ástæðum. Ohollt matar-
æði, óhollir lifnaðarhættir, slys,
erfðagallar og annað kemur mörg-
um í gröfina. Enginn lætur sér detta
í hug að banna að auglýsa land-
búnaðarvörur, vegna þess að marg-
ar þeirra stuðla að hjarta- og
æðasjúkdómum.
Ólafur Hauksson
„Samúel berst ekki
g’egn reykingavörnum.
Samúel berst aðeins
fyrir því að stjórnar-
skrártryggt prentfrelsi
sé virt.“
Fijáls og eðlileg umræða skiptir
öllu máli, hvert sem málefnið er.
Heilbrigðisyfírvöld eru óspör á full-
yrðingar um skaðsemi tóbaks, jafn-
vel þó fækkun reykingamanna
dragi úr tekjum ríkissjóðs.
Reykingamenn í landinu skipta
tugum þúsunda. Þeir eru neytend-
ur. Þeir fá að velja úr tóbakstegund-
um. Ef Samúel hefur áhuga á að
upplýsa þetta fólk um nýjungar á
markaðnum, og verðlag á tóbaki,
þá er það blaðinu fijálst.
En Samúel getur einnig gert fólki
grein fyrir hættunni af reykingum.
Og blaðið hefur gert talsvert af
þvf á undanfömum árum. Hins
vegar hafa Krabbameinsfélagið,
tóbaksvamanefnd eða fræðslufull-
trúar þessara aðila aldrei látið svo
lítið að senda Samúel fréttatilkynn-
ingar eða fræðsluefni til birtingar.
Tóbaksvamanefnd hefur aldrei
auglýst skaðsemi reykinga i Samú-
el. Samt viðurkenna menn þar að
Samúel er útbreitt blað og nær sér-
staklega vel til þeirra sem em á
viðkvæmasta aldrinum gagnvart
reykingum.
Er ekki tími til kominn að þessir
menn fari að vinna fyrir kaupinu
sínu og hætti að ofsækja fjölmiðla
á gmndvelli laga sem bijóta gegn
stjómarskránni?
Höfundur erritstjóri og útgefandi
hjá Sam-útgáfunni.