Morgunblaðið - 02.02.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR1986
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Af kistulögðum
lífsdraumum
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þjóðleikhúsið sýnir:
Upphitun eftir Birgi Engilberts
Tónlist: Gunnar Þórðarson
(o.n.)
Danshöfundur: Nanna Olafs-
dóttir
Lýsing: Páll Ragnarsson
Leikmynd og búningar: Sigur-
jón Jóhannsson
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðs-
son
Tvær miðaldra systur reyna að
lýma til í kjallara bemskuheimil-
isins því að fyrir dyrum stendur
að selja það. Við nánari athugun
er raunar önnur systirin eitthvað
annars hugar, horíír tómum aug-
um fram fyrir sig, keðjureykir.
Tekur þó stöku sinnum þátt í
samræðunum við systurina. Þær
minnast ákveðinna atvika og
upplifunar úr bemskurtni. Smám
saman beinist kastljósið að Þór-
eyju, hún hefur sem sé í bemsku
og æsku verið talin sérdeilis efni-
leg ballettstúlka og það verður
ekki annað séð en við henni blasi
bein og breið leið svo framarlega
sem hún stendur sig við æfíngam-
ar. Ætti nokkuð að geta farið
úrskeiðis. Alténd, Þórey nýtur
dyggrar aðdáunar og vemdar
móður sinnar og hlýju stallsystra
sinna lengi vel. Samt fer eitthvað
að gerast, hún sefur óvært, hún
hrasar niður stiga og tognar
sennilega á fæti. Upp úr því
stefnir allt niður á við. Lifsdraum-
amir em kistulagðir hver af öðr-
um og manneskjulegt hmn hlut-
skipti Þóreyjar.
I raun og vem hefur það aðeins
almenna merkingu að mínum
dómi, að aðalpersónan skuli leggja
stund á ballett en ekki eitthvað
annað. Vegna þess að ósigurinn
hefði hún beðið — brotalömin var
ekki í umhverfinu nema að ein-
hveiju takmörkuðu leyti. Brota-
lömin og eyðilegginguna ber Þór-
ey í sjálfri sér en hún horfist
aldrei í augu við ósigur sinn og
leitar skýringa hans í öðm en
sjálfri sér. Og þar með á hún
heldur enga von.
Þannig upplifði ég að minnsta
kosti leikritið. Birgi Engilberts
hefur löngum verið hugstætt ein-
mitt þetta: ósigur manneskjunnar,
það þema gengur eins og rauður
þráðum í gegnum verk hans. En
nær að mínum dómi fyrst vem-
legri dýpt í Upphitun. Birgir
hvorki prédikar né býr til „söku-
dólg“ en hann dregur upp mynd
og segir sorglega sögu af miklum
næmleika, og listrænum krafti.
Þjóðleikhúsið hefur vandað til
uppsetningarinnar í hvívetna.
Leikstjóm Þórhalls Sigurðssonar
gefur til kynna að náin samvinna
hafi verið með þeim sem unnu að
verkinu, höfundi, leikmyndateikn-
ara, ballettdanshöfundi og leikur-
um og öðmm. í samvinnu þessara
aðila hefur tekizt að nýta svið-
tækni svo að til fyrirmyndar er.
Leikmynd Siguijóns Jóhannsson-
ar er vemlega snjöll í upphafsat-
riðinu, afskaplega realistisk kjall-
arakompa full af skipulögðu
drasli, en þegar að hvarfinu til
fortíðar kemur er bmgðið á leik
með afar einföldum tjöldum,
speglum og ljósum og útlínuleik-
myndum sem hæfa vel því and-
rúmslofti sem er að myndast á
sviðinu.
Kristbjörg Kjeld tekst á við
vandasamt hlutverk Þóreyjar og
gerði því að mörgu leyti eftir-
minnileg skil. Hún illúderaði strax
í byijun og tókst oftast að sýna
sveiflumar, skeytingarleysið,
sjálfsvorkunnsemina af innlifun
og viti. Þóra Friðriksdóttir lék
Sóleyju, systurina. Hressa og
aðsópsmikla konu. Að mörgu leyti
væna. Hún skilur kannski ekki
allt, en skynjar margt. Af höfund-
ar hálfu er Þóm gert allerfítt fyrir
vegna þess að Sóley kemur varla
til sögunnar fyrr en undir lokin.
Birgir hefði mátt leggja meiri
rækt við hlutverkið. Ekki sízt til
að skerpa andstæðumar — syst-
umar. Guðrún Stephensen var
snöfurlegur læknir og Þórhalli
hefur meira að segja tekizt að
breyta göngulagi Guðrúnar, sem
hún hefur „notað“ á sviði svo
ámm skiptir. Helga Jónsdóttir átti
fallegan leik sem móðirin. Móðirin
sem skilur allt löngu á undan
öðmm, skilur að það er eitthvað
skelfilegt sem hijáir dóttur henn-
ar og móðirin mun sennilega aldr-
ei getað vemdað hana eins og hún
vildi. Mig langar að minnast að-
eins á atriðið þegar móðirin geng-
ur upp stigann í seinni hluta leiks-
ins. Einfalt atriði og óvenjulega
listilega unnið af leikstjóra og
Helgu.
Þóra Friðriksdóttir — Sóley
Dansar skipuðu veglegan sess
í sýningunni og þeir kaflar tókust
prýðilega og vom höfundi þeirra
og dönsumnum til sóma. Can-
can-dansinn á „hinu sviðinu" var
sérlega líflegur og litríkur og út-
færslan snjöll. Nefna má góða
mimik Þóreyjar „yngri", Sigrúnar
Guðmundsdóttur og lipran dans.
Klara Gísladóttir var ósköp fijáls-
leg sem yngsta Þórey, svo og
aðrar stöllur hennar.
Hlutverk dúkkunnar, eins og
fortíðardraumleik Þóreyjar, var í
höndum Sigurveigar Jónsdóttur.
Framsögn og hreyfíngar ágætar,
en að mínum dómi varð dúkkan
þó fuil mikill örlagavaldur Þóreyj-
ar þegar á leið, þótt skilja megi
hvað fyrir höfundi hefur vakað.
Töluverður fmmsýningar-
skjálfti var í leikurum, missagnir
og mismæli máttu ekki meiri vera.
í lokasenunni á Þórey að kveikja
í kistunni sem geymir fortíð henn-
ar — það heppnaðist ekki en
gengur vonandi betur næst.
Leiksýning þessi er vemlega
ánægjulegur viðburður og merkur
áfangi. Ekki aðeins fyrir höfund-
inn heldur og alla aðstandendur
sýningarinnar. Undirtektir áhorf-
enda á fmmsýningu vom auð-
heyrilegur vottur um að þeir virt-
ustu fagna góðu verki, mér finnst
endilega að það sé langt síðan ég
hafi heyrt jafn mikil og góð við-
brögð á fmmsýningu í Þjóðleik-
húsinu. Og að makleikum, að
mínu viti.
Kristbjörg Kjeld í hlutverki Þóreyjar/