Morgunblaðið - 15.03.1986, Blaðsíða 29

MORGUNBLASIÐ, LAUGAKDAGUR15. MARZ 1986
29
Félagar t Vinahjálp afhenda MS-félaginu peningagjöf að upphæð 400 þús. kr.
MS-félaginu gefnar
400 þúsund kr.
KVENFÉLAGIÐ Vinahjálp afhenti MS-félaginu peningagjöf sl.
miðvikudag að upphæð 400 þúsund kr. Stofnun kvenfélagsins Vina-
þjálp á rót sína að rekja til hugmyndar þriggja sendiherrafrúa að
fá konur frá sendiráðunum til að efla kynni sin i milli með þvi að
hittast, sauma og spila bridge, aðstoða konur sem eru nýkomnar til
landsins, ogjafnframt að safna peningum tíl góðgerðastarfsemi.
Fyrsti fundur félagsins var hald- fötluð eða vangefín böm, spíta'a,
inn í norska sendiherrabústaðnum fæðingarheimila, Heymleysingja-
29. jan. 1963 og voru þar 25 konur
saman komnar. Öllum tekjum fé-
lagsins frá saumahópum, happ-
drætti og bridgehópum, ásamt
bankavöxtum og einkagjöfum er
varið til góðgerðastarfsemi. Árlega
heldur félagið hádegisverð þar sem
gjafír eru afhentar en þær hafa
einkum farið til ýmissa heimila fyrir
skólans, heimila fyrir aldraða,
Kvennaathvarfsins, og heilbrigðis-
stofnana s.s. Krabbameinsfélags-
ins, Gigtarfélagsins, Landssam-
bands hjartasjúkra, MS-félagsins
(mutiple sclerosis) o.fl. félaga. Aðild
að Vinahjálp er fijáls öllum konum
sem áhuga haf a. *
og þótti sjálfsagt. Ég gekk í Sam-
einingarflokk alþýðu, Sósíalista-
flokkinn, þegar hann var stofnaður
1938 og sat þar í miðstjóm og um
tíma í framkvæmdastjóm. Sem
ungur og óreyndur maður trúði ég'
á byltingu, en menn sjá nú skammt
fram fyrir tæmar á sér og eiga
erfitt með að spá fram í tímann.
Þegar ég dró mig í hlé frá félags-
málum um 1980 átti ég ýmsum
áhugamálum að að hverfa. Við
hjónin eigum sumarbústað á „af-
skekktum" stað í nágrenni Reykja-
víkur, þar höfum við stundað tijá-
rækt frá árinu 1968. Við sáum og
ölum upp græðlinga og erum búin
að koma þama upp yndælum reit.
Þetta veitir manni margar ánægju-
stundir og útiveran gefur manni^.
súrefni í lungun og eykur þrótt.
Við höfum líka alla tíð haft gaman
af ferðalögum og ferðast mikið hér
innanlands og stundað á sumrin
veiði, laxveiði hér áður meðan
almenningur gat veitt sér þann
munað, en aðallega silungsveiði
núna. Tónlist hef ég alla tíð haft
ánægju af, spila mér til gamans á
píanó, fínnst hvfld í því. Ég les
töluvert. Halldór Laxnes er minn
uppáhalds höfundur. Af erlendum
höfundum nefni ég Maxím Gorki,
hann er stórkostlegur.
Mér fínnst mjög misjafnt hvemig
fólki gengur að aðlaga sig því að
hætta störfum. Ég held að okkur,
sem fengist hafa við margvisleg'-'
mál, gangi þetta betur en þeim sem
haldið hafa sig að einni starfsgrein
alla tíð og átt innan hennar flest
alla sína kunningja. Þó er þetta
ekki einhlýtt. Ég hitti t.d. einn
kunningja minn á götu um daginn
sem unnið hefur innan einnar
starfsgreinar allt sitt líf og bjóst ég
við hann væri heldur niðurdreginn
eftir að hafa nýlega hætt að vinna.
En það var öðru nær, hann var
hress og kátur og sagðist vera
feginn að vera laus við allt streðið*" i
og stressið.
Það er megin markmiðið með
stofnun þessa félags að fá sem flest
fólk á þessum aldri til að undirbúa
sig í tíma undir það að hætta störf-
um, svo það hafí að einhveiju að
hverfa þegar þar að kemur og svo
hitt að þeir sem hafa þegar látið
af störfum fínni flestir verkefni við
sitt hæfi. Erlendis er þekkt að svona
félög gangist t.d. fyrir vinnumiðlun
og útvega fólk til starfa hluta úr
degi og þá helst til ýmissa þjónustu-
starfa t.d. ýmis konar smærri við-
gerðarvinnu.
Margir sem eru um 60 ára hafa
tekið vel í að starfa að þessum
málum og gert sér grein fyrir að • .
um leið væru þeir að búa sig sjálfa
undir elliárin en svo eru aftur aðrir
sem hvorki viðurkenna það fyrir
sjálfum sér eða öðrum að þeir eigi
að, eða hafí áhuga á, að koma f
svona félagsskap. Þá eru rökin
oftast nær þau að þeir séu sko engin
gamalmenni. Þetta er mikill mis-
skilningur. Menn sem hafa sérhæft
sig í öldrunarmálum fuliyrða að það
sé í allra sfðasta lagi að menn fari
að búa sig undir elliárin um sextugt,
helst þyrfti slíkt að gerast strax
uppúr fímmtugu."
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Ljósmynd: Emílfa
Idag klukkan þrettán þijátíu verður haldinn stofnfundur
Félags eldri borgara í Reykjavík í Súlnasal Hótel Sögu.
Það er fólk tilnefnt af aðildarfélögum Alþýðusainbands
íslands í Reykjavík og Hafnarfirði og frá Starfsmannafélagi
Reykjavíkur sem hefur undirbúið stofnun félagsins. Rétt tíl
inngöngu í félagið hafa allir þeir sem orðnir eru sextíu ára
og makar þeirra. Markmið félagsins er að gæta hagsmuna eldra
fólks í hvívetna. Tekið er fram að félagið skuli vera skipulags-
lega óháð stjórnmálaflokkum og hlutlaust í afstöðu sinni til
Vestur-ísafjarðarsýslu. „Ég er
fæddur í húsi við Bergstaðastrætið
19. október árið 1913“ segir Snorri.
„Pabbi minn var sjómaður, en hann
fórst með togaranum Leifí heppna
þegar ég var ellefu ára gamall. Ég
á tvö yngri systkini. Eftir að pabbi
dó vann móðir mín fyrir okkur með
saumaskap og ýmsu sem til féll,
vann hjá Sláturfélaginu, fór í
kaupavinnu o.s.frv. Þetta var basl,
það vildi til að fjölskyldan átti lítið
hús við Frakkastíginn. Ég man
samt ekki eftir að okkur hafí bein-
línis skort neitt. Ég var ungur þegar
ég fór að vinna á fískreitum en
mest var ég í sveit á sumrin, tvö
sumur í Önundarfirði og fjögur
sumur að Kleppjámsreykjum í
Borgarfírði. Þegar ég hafði aldur
Ekki er ráð nema
í tíma sé tekið
trúfelaga.
Einn af hvatamönnum að stofnun
umrædds félags er Snorri Jónsson
fyrrum forseti ASÍ. Blaðamaður
Morgunblaðsins hitti Snorra að máli
á heimili hans við Safamýri í
Reykjavík. Hann sagðist hafa dreg-
ið sig í hlé frá störfum 67 ára að
aldri á þingi ASÍ árið 1980, talið
tímabært að yngri menn tækju við,
en átt þess kost ári seinna að sitja
þing Samtaka ellilífeyrisþega í Sví-
þjóð á vegum ASÍ og þá kynnst
því hvað svona félagsskapur getur
áorkað miklu fyrir fólk sem er að
búa sig undir elliárin eða komið á
eftirlaun. Eftir þau kynni hafí hann,
og reyndar fleiri sem til þekktu,
hallast að því að hliðstæð félög hér
á landi gætu mikið lært af Svíum
í þessu efni. Snorri sagði ennfremur
að í dag væri starfandi á vegum
BSRB samband ellilífeyrisþega en
hins vegar hefðu ekki verið stofnuð
hliðstæð félög á vegum ASÍ. Þessi
mál voru þó að sögn Snorra mikið
til umræðu bæði á síðasta þingi
ASÍ og Sambandsstjómarfundi
ASI í nóvember sl. Þar var gerð
sérstök mótandi samþykkt um elli-
lífeyrismál þar sem sú stefna var
valin að standa að stofnun félaga
eldri borgara á þann hátt að í þeim
gætu allir verið, án tillits til þess,
úr hvaða störfum þeir kæmu úr
þjóðfélaginu. Snorri lagði áherslu á
að þetta yrðu þverpólitísk samtök,
stjómmálaskoðanir myndu ekki
skipta neinu máli í þessum félags-
skap enda væri það sérstaklega
tekið fram í drögum að lögum fyrir
félagið.
Snorri Jónsson byijaði ungur að
taka þátt t félagsmálum. Var kosinn
ritari í félagi jámiðnaðarmanna árið
1940 og formaður þess félags árið
1942 og gegndi hann því starfi í
mörg ár. „Hér áður, þegar ég hóf
störf, þá var ekki um að ræða lífeyr-
issjóði fyrir fólk nema þá embættis-
menn. Fólk vann þess vegna meðan
það gat staðið, það átti ekki annars
kost. Hvort það var betra eða verra
en það ástand sem nú ríkir er
kannski umhugsunarefni. Menn
höfðu ákaflega misjafna möguleika
á að taka sér fri frá störfum í
ævilokin og það gat verið mjög
erfitt, væri fólk heilsulítið, en hins
vegar er því ekki að neita að maður
verður var við að margir sakna
þess nú þegar þeir verða að láta
af störfum og yfirgefa vinnustaði
og vinnufélaga. Þetta er algengt,
þó sumir uni þessu vel. Þegar fólk
hættir störfum snemma og hefur
enn heilmikla starfsorku er mjög
nauðsynlegt að þeir hafí að ein-
hveiju að hverfa, tómstundastörf
til að fást við.
Snorri Jónsson er innfæddur
Reykvíkingur, sonur hjónanna Jóns
Guðmundssonar frá Hamarlandi í
Reykhólasveit og Gróu Jóhannes-
dóttur frá Álfadal, Ingjaldssandi í
til fór ég í Iðnskólann, í vélvirkja-
nám og síðan í Vélskóla íslands árið
1933 og útskrifaðist 1936. Ég valdi
þetta nám af því þá hafði maður
svolítið kaup meðan maður var að
læra.
Mest allan þennan tíma var ég
til heimilis hjá móður minni en í
febrúar 1944 gifti ég mig Agnesi
Magnúsdóttur, hún var Reykvíking-'
ur eins og ég. Við byijuðum að búa
í einu herbergi hjá móður minni
meðan við byggðum í Skjólunum.
Þar vorum við í fjórtán ár, þá
byggðum við hér í Safamýrinni og
höfum verið hér síðan. Við eigum
tvö uppkomin böm.
Það var á margan hátt erfitt að
sinna félagsmálum þegar ég var
að byija í slíku. í byijun árs 1939
var töluvert mikið atvinnuleysi og
má segja að þriðji hver jámsmiður
væri atvinnulaus þá. Eftir að stríðið
braust út jókst atvinna mjög í jám-
smíði, þá var farið að gera við skip
hér heima í ríkari mæli en áður
var. Fram að þeim tíma hafði ég
sinnt ýmsum störfum, verið kyndari
á varðskipum, vélstjóri á línuveið-
ara, tvö sumur vélstjóri í sfldarverk-
smiðju norður á landi, einn vetur
vélstjóri f Rafstöðinni við Elliðaár,
svo eitthvað sé nefnt. Síðan hóf ég
störf hjá vélsmiðjunni Héðni þar
sem ég vann lengi, fór þaðan að
vinna hjá Sigurði Sveinbjömssyni
þar sem ég var þar til ég hóf störf
hjá Alþýðusambandi íslands í des-
ember 1954. Allan þennan tíma var
ég á kafí í félagsmálum en öli slík
störf voru þá unnin í aukavinnu.
Fyrstu árin sem ég starfaði að slík-
um málum voru tímabil mikillar
Rætt við
Snorra Jónsson
fyrrum forseta
ASI um stofnun
Félags eldri
borgara í
Reykjavík og
nágrenni svo
og störf
hans fyrr og nú
hreyfingar í launamálum og mikið
barist um kaupmáttinn.
Það voru afskaplega mikil við-
brigði þegar ég hætti algerlega að
vinna í vélsmiðju og fór að vinna
allan daginn við félagsmála- og
skrifstofustörf. Að koma úr hál-
frökkri smiðjunnar og sitja allan
daginn í skellibjörtu rafmagnsljósi
sem endurkastaðist af hvítum papp-
írnum, það voru mikil viðbrigði.
Það var mjög annasamt að starfa
hjá ASÍ. Það gerðist margt í kjara-
málunum á þessum árum og vinnu-
deilur mjög tíðar. Margt af þeirri
félagsmálalöggjöf sem við búum við
í dag varð til á þessum tíma, t.d.
atvinnuleysistryggingar árið 1955,
lög um uppsagnarfrest og greidda
veikindadaga 1958. Áður fór fólk
nánast út á guð og gaddinn ef það
veiktist. Það hafði ekki neitt. Svo
má nefna að samið var um almennu
lífeyrissjóðina árið 1969, svo stiklað
sé á stóru. Á þessu tímabili voru
líka byggðar upp orlofsbúðir verka-
lýðsfélaganna. Á miðjum sjöunda
áratugnum hafði ASÍ forgöngu um
að byggja Ölfusborgir.
Þegar ég fór að vinna fyrst var
almennt að aidrað fólk væri að
vinna við ýmis störf í þjóðfélaginu.
Það var líka algengt þá að fólk
byggi þröngt, kannski sjö til átta
manns f einu herbergi og eldhúsi
og hver kjallarahola var nýtt þó
ekki myndi teljast mannabústaður
í dag. Almennt má því segja að
kjör manna séu miklu betri nú en
þá var, bæði í húsakosti, heilsu-
gæslu o.fl. Frá deilumálum þessara
tíma er mér einna minnisstæðast
þegar sett voru gerðardómslög árið
1941 sem bönnuðu allar kaup-
hækkanir og barátta verkalýðsfé-
laganna gegn þeim. Almenningi
þótti þau lög mjög ósanngjöm því
efnahagslega töldu menn engar
forsendur fyrir þeim, auk þess sem
félagafrelsi verkalýðssamtakanna
var þama skert með lögum. Segja
má að almenningur hafi brotið þessi
lög niður því atvinnurekendur fóm
ekkert eftir þeim og yfírgreiddu fólk
enda var þá orðin fólksekla á vinnu-
markaðinum.
Foreldrar mínir fylgdu Alþýðu-
fíokknum að málum svo ég kynntist
viðhorfum vinstri manna alveg frá
bamæsku. Þegar ég kom S nám S
smiðjunni og varð fyrir áhrifum
frá eldri mönnum þar. þá varð ég
fyrir alvöru róttækur. Ég var f Fé-
lagi ungra kommúnista í þann tíð