Morgunblaðið - 16.03.1986, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR16. MARZ1986
Texti & myndir:
Pétur Þorsteinsson
á undanhaldi
Rætt viðBraga Skúlason
safnaðarprest
íbyggðum íslendinga
í Bandaríkjunum
Eitthvað af dross-
íudrykk þarf þessi
að súpa. Safnaðar-
prestsbústaðurinn
fyrir aftan emb-
ættisbifreiðina.
„ ... ég er enginn
hægindastólsguð-
fræðingur".
Islenzk áhrif
IMountain í Norður-Dakota í
Bandaríkjunum hafa starfað
nokkrir íslenzkir safnaðar-
prestar á meðal íslendinga
þar um slóðir. Sumarið 1983 hvarf
þangað utan til safnaðarprests-
starfa Bragi Skúlason, sem hafði
verið safnaðarprestur við FWkirkj-
una í Hafnarfirði frá því að hann
hafði verið vígður þangað 1982 að
loknu guðfræðinámi. Til þess að
fræðast dulítið gerr um þessar ís-
lendingabyggðir þama ytra var
Bragi fyrst inntur eftir því hversu
margir íslendingar væru á þessum
slóðum.
— Það er margt fólk af íslenskum
ættum héma ytra, sem varla er
unnt að nefná íslendinga lengur í
þeirri merkingu, að það tali ís-
lenzku. Það er bara eldra fólkið,
sem talar íslenzku. Reyndar „mixa
þeir málinu" eins og þeir segja.
Böm og unglingar, eða fólk á mín-
um aldri talar einungis fáein orð,
en skilur að vísu aðeins meira.
Er íslenzka kennd í skólum?
„Nei, þar er raunar lítið lagt upp
úr málakunnáttu í gmnnskólum
hér, og er það mikill skaði. Þetta
hefur verið svona lengi. Hafa marg-
ir af gömlu „íslendingunum" sagt
mér, að þegar þeir fóm í skóla, þá
töluðu þeir einungis íslenzku. Varð
það til þess, að þeir vom litnir
homauga. Og þú veizt, hvemig
krakkar em. Þeir stríða þeim, sem
em öðmvísi. Fyrr en varði vom
„íslendingamir famir að skammast
sín fyrir íslenzkuna og harðneituðu
að tala hana framar, sem leiddi svo
til þess að þeir gleymdu henni að
mestu leyti.
Messar þú einhvem timann á ís-
lenzku?
„ ... ogþá fraus messuvínið
— Einu sinni á ári, en ég er oft
beðinn um að nota íslenzkuna við
aðrar athafnir t.d. jarðarfarir og
giftingar. Á elliheimilinu Borg —
heitir eftir Hótel Borg í Reykjavík
— messa ég í hverri viku þar sem
ég er beðinn um að lesa guðspjallið
bæði á ensku og íslenzku. En það
verður að segjast eins og er, að
íslenzk áhrif em á undanhaldi, sem
ekki er óeðlilegt eftir 100 ára bú-
setu „íslendinganna" í þessu landi.
Það em ekki margir eftir af þeim,
sem komu frá íslandi. Ég hefí dálít-
ið gaman af einni konu, sem kom
að heiman og dvelur nú á elliheimil-
inu Borg. Hún er komin yfír nírætt
og hefur hina megnustu andstyggð
á enskunni og segin „Ég brúka
ekkert annað mál en íslenzku".
Segist síðan vera svo gömul og
„nogúdd" (no good).
Það má nefna, að mörg orð í ís-
lenzkunni hafa breytt um merk-
ingu. Geta ýmsar athugasemdir af
þeim sökum orðið hinar kostuleg-
ustu. Ein vænan héma vildi hafa
orð á því, hversu grannur ég væri
og sagði: „Það er naumast áð þú
ertþunnur".
Gluggatjöld era hér kölluð blæj-
ur, bíll er kar (car) og sími er fón
(phone). Þeir hafa tekið upp ensku
orðin á meðan við bjuggum til ný
orð í nútíma íslenzku.
Em einhver tengsl á milli „ís-
lendinganna" í Kanada og Banda-
rfkjunum?
— í sumum tilfellum er um fjöl-
skyldutengsl að ræða, en á formleg-
um gmnni em tengslin lítil. Þau
vom meiri áður fyrr á meðan „ís-
lendingamir" tilheyrðu sama
kirkjufélagi, en því lauk 1962. ís-
lendingafélögin, bæði hér og í
Kanada, eiga líka við mikil vanda-
mál að stríða, og kvarta einna mest
undan áhugaleysi félagsmanna.
Það er líka svo mikil samkeppni um
tíma fólks nú á dögúm. Þetta er
alveg eins heima. Fólk leggur minna
af mörkum félagslega nú en áður,
og ástæðumar fyrir því em margar.
Það þýðir ekkert að kenna sjón-
varpinu einu um það. Breytingin
er líka efnahagsleg og gildismat
fólks ekki hið sama.
Hvemig getum við svo ætlazt til
þess að fólk hér hafí það á hreinu,
um hvað íslenzk menningararfleifð
snýst, þegar við emm ekki lengur
viss um það heima á íslandi? Og
lausnin er ekki fóigin í því að fram-
leiða myndbönd um íslenzka menn-
ingu, því svarið er ekki að fínna
fyrir framan imbakassann, heldur
á meðal fólks. Ég er alltaf að lesa
um það í íslenzkum blöðum, að
heima séu nú tvær þjóðir, en hingað
til hefí ég aldrei heyrt þí svarað,
hvenær þessi íslenzka þjóð var full-
komlega sameinuð. Líklega verðum
við alltaf sjálfum okkur verst.
Fylgist þú með fréttum að heim-
an?
— Já, ég verð alltaf að vita, hvað
er að gerast. Safnaðarprestur verð-
ur að fylgjast með því, sem hefur
áhrif á líf fólks, annars hættir hann
að tala mál fólksins. Ég hefí engan
áhuga á að missa þessi tengsl og
gerast hægindastólsguðfræðingur.
Menn verða að vera raunsæir, þegar
þeir skoða lífíð, sérstaklega ef þeir
ætla að koma fólki til hjálpar.
Fylgist fólkið eitthvað með frétt-
um að heiman?
— Já, svo sannarlega. Þeir spyija
mjög mikið um ástand mála heima,
skilja ekkert í allri þessari verð-
bólgu, furða sig á uppátækjum eins
og kvennafrídeginum og urðu glaðir
yfír að heyra, að ungfrú alheimur
sé íslenzk.
Svo era nokkrir, sem hafa farið
til Islands og mjög margir tala um
að fara heim til Islands, þótt þeir
séu fæddir og uppaldir hér. Nokkrir
skrifast á við ættingja heima, en
þeim fer stöðugt fækkandi, því það
er erfíðara að fylgjast með stöðugt
fjölgandi bömum, bamabömum,
bamabamabömum o.s.frv., þegar
þú hefur ekki séð þau og þarft þar
að auki að hugsa um íjölskyldu þína
hér í Bandaríkjunum.
Er íslenzka eitthvað töluð á heim-
ilum eða notar þú alltaf ensku þegar
þú húsvitjar?
— íslenzka er töluð á heimilum
hinna eldri, en lítið sem ekkert hjá
þeim yngri. Ég tala nokkuð oft ís-
lenzku, þegar ég húsvitja, en margir
em hálffeimnir við að tala íslenzku
við mig, því ég nota svo mikið af
orðum, sem þeir hafa aldrei heyrt.
Er fylgjandi aðskilnaði
ríkis og kirkju
Hver er helzti munur á safnaðar-
starfínu heima og í Bandaríkjunum?
— Hér em auðvitað engin tengsl
á milli ríkis og kirkju. Stjómarskrá
Bandaríkjanna mælir gegn því, og
uppmnalega byggðist það á um-
hyggju fyrir kirkjunni. Héma em
því eingöngu fríkirkjur. Ég var
vígður til þjónustu í Fríkirkjunni í
Hafnarfírði 10. október 1982, þann-
ig að ég hefí einungis þjónað frí-
kirkjum.
í fríkirkjum kemur fram nauðsyn
fyrir meiri virkni hvers almenns
safnaðarmanns. Ef enginn stuðn-
ingur kemur frá sóknarbömunum,
þá lognast söfnuðurinn sjálfkrafa út
af. Bæði er það, að safnaðarmeðlim-
imir kosta allt safnaðarstarfíð, og
svo byggist margt í þjónustu safn-
aðarins á sjálfboðavinnu sóknar-
bamanna. Auðvitað höfum við séð
þetta í kirkjunni heima, en það er
ekki eins almennt og hér. Auk þess
er kirkjusókn áberandi meiri og trú-
in á Krist er ekkert einkamál. Ég
reyni líka að ýta undir samfélags-
og fræðsluuppbyggingu með Biblíu-
Iestra-, bæna- og samfélagshópum,
hvet menn til að nota sérstaka
hæfíleika sína í safnaðarstarfínu.
Ég er fylgjandi aðskilnaði ríkis
og kirkju. Ékki bera út af embættis-
mannastimplinum, sem oft .vill loða
við sóknarpresta í vitund fólks,
heldur líka vegna þess, að ríkisvald-
ið kemur inn í fjármál kirkjunnar
á neikvæðan hátt. Hvorki hefur það
stutt nægilega starfsmenn hennar
né heldur viðhaldið eignum eða
stutt nýjar kirkjubyggingar sem
skyldi. Auk þess virðist enginn
skilningur vera fyrir því hjá ráða-
mönnum, að þörfín fyrir víðtækari
þjónustu kirkjunnar sé orðin afar
knýjandi.
Finnst þér þá eins og þú viljir
aðskilnað strax?
— Það held ég, að sé ekki fram-
kvæmanlegt. Þetta yrði að koma í
áföngum. Ég má til með að nefna
annað. Sumir tala um að kirkjan
njóti svo mikils góðs af sambandinu
á milli ríkis og kirkju. T.a.m. séu
Sjá næstu síðu.