Morgunblaðið - 04.11.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1986
Bjór og brennivín
eftir Friðrik Einarsson
Áfengi hefir fylgt mannkyninu
frá ómunatíð. Það elsta sem ég
hefi séð um það er frásögnin af
því, þegar Nói Lameksson varð
drukkinn í tjaldi sínu. ( 1. Mósebók,
9. kap. 20. vers og áfram.) Flestir
munu sammála um að áfengi verði
ekki útrýmt úr heiminum. Þess
vegna sé eina leiðin að læra að
umgangast það á þann hátt, að það
valdi sem minnstu tjóni. Þetta verð-
ur hver einstaklingur að gera fyrir
sig. Enginn annar getur gert það
fyrir hann. Hinu opinbera ber hins
vegar siðferðileg skylda til að sjá
um mikla, en hlutlausa fræðslu um
skaðsemi áfengis, sé þess neytt í
óhófi. Einnig getur stuðningur ein-
staklinga og félagssamtaka, svo
sem AA, SÁÁ, góðtemplararegl-
unnar o.fl. komið mörgum að gagni.
En fyrst og fremst er það hver ein-
stakur sem verður að taka ákvörðun
fyrir sig. Öll fræðsla og allar leið-
beiningar verða að vera án ofstæk-
is. Oft vill verða misbrestur á því,
og áhrifin þá gjama neikvæð.
Mér sýnist oft á málflutningi
bjórfénda, að þeir séu eiginlega
ekki að andmæla alkóhólinu sem
slíku, heldur a.m.k. fyrst og fremst
ef þess er neytt í formi bjórs. Þótt
þeir segi það ekki berum orðum,
er ekki annað að skilja, en þeir
segi við unga sem aldna: Þið eigið
helst ekki að neyta áfengis. En
ef þið gerið það, þá skuluð þið
hafa það sterkt. Ekkert er hættu-
Iegra en 4—6% bjór.
Ég vil nú biðja þá, sem þetta
kunna að lesa, að setjast niður í
rólegheitum stutta stund og spyija
sjálfa sig: Hvort mun skaðlegri 5%
áfengur drykkur ellegar 40—55%?
(En það er styrkleiki brennivíns,
koníaks, vodka, viskís, o.s.frv.)
í fyrra var gerð verðbreyting á
áfengi þannig, að létt vín hækkuðu
lítið, en sterkir drykkir meira. Ég
hefi það eftir mönnum sem best
þekkja til, að sala léttra vína jókst
til muna á kostnað sterkari drykkja.
Léttu vínin voru þá snarlega hækk-
uð í verði. Giskað er á að of Iítið
fé hafi þótt koma í ríkiskassann!
Þetta sýnir að stefna stjómvalda
verkar hvetjandi á neyslu sterkra
drykkja, en letjandi á neyslu hinna
veikari.
Ekki er þetta viturlegt.
Til þess að menn gleymi ekki um
hvað ég er að ræða, vil ég endur-
taka: Afengí verður ekki útrýmt
úr heiminum. Þess vegna er eina
leiðin að læra að umgangast það.
í umræðum um bjórfmmvarp á
Alþingi í maí 1985 kvartaði þing-
maður yfir því, að ríkisfjölmiðlar
birtu aðeins aðra hlið bjórmálsins,
„káta menn og glaða að drekka úr
bjórkollu", en hinsvegar ekki „menn
illa á sig komna á Ieiðinni heim til
sín ... menn sem þurfa að fara í
afvötnun... slys sem orðið hafa í
umferðinni vegna þess að menn
hafa neytt áfengis."
Þingmaðurinn lýsir þama rétti-
lega hörmulegum afleiðingum
ofnotkunar áfengis. — Ekki getur
þetta verið bjór að kenna í bjór-
lausu landi. — Þess er ekki getið
að þingmaðurinn hafi lagt til að
hætt yrði sölu á sterkum drykkjum,
sem ég hér eftir mun oftast kalla
brennivín.
Meginmunur á áhrifum bjórs og
brennivíns eru að mínum dómi í
stuttu máli eftirfarandi:
Bjór verkar róandi, slakar á
taugaspennu, er svæfandi. Flaska
af bjór er t.d. uppáhalds svefn-
meðal margra aldraðra. Brennivín
er æsandi og hættir til að gera
menn ofstopafulla. Unglingum, sem
fá fyrstu kynni af áfengi með
brennivínsdrykkju, er vorkunn. Þeir
þola lítið og vita ekki hvað þeir eru
að gera. Ég er viss um að þau voða-
verk, sem gerast æ tíðari hér á landi
bæði meðal yngri og eldri, eru ekki
framin undir áhrifiim bjórs (sem
er heldur ekki fáanlegur), heldur
sterkari efna, brennivíns eða ann-
arra enn verri.
Heyrst hefir, að sums staðar í
sjávarplássum úti á landi, þar sem
siglingar fiskiskipa til útlanda eru
tíðar, sé erlendur bjór ekki sjaldséð-
ur, jafnvel svo að gestir séu
stundum spurðir hvaða tegund þeir
vilji. Ef þetta er satt ættu alþingis-
menn utan af landi að geta borið
saman, hvort unglingar þar séu
verr famir vegna áfengisneyslu,
heldur en unglingamir á brennivíns-
svæðinu: höfuðborgarsvæðinu.
í grein í Mbl. 5 nóvember 1985
er vitnað í skýrslu landlæknis um
að 90% ungmenna neyti áfengis.
Hvemig má þetta vera bjór að
kenna í bjórlausu landi?
Ég hefi ferðast nokkuð víða
og get ekki fallist á að ölvun sé
áberandi þar sem neysla bjórs
er mikil. Nefni ég sem dæmi
Grikkland og grísku eyjarnar,
Spán, Kanaríeyjar og Mallorka,
Madeira og Austurriki.
Mig langar til að stinga upp á
við Helgasynina þrjá, að þeir taki
sér ferð á hendur til Austurrikis,
t.d. til Wahlssee. Þið skuluð
ganga niður að vatninu, setjast
við borð og panta bjór. Þið fáið
’Alítra könnu, nema annað sé
tekið fram. í góðu veðri að sumri
til sitja þaraa nokkur hundruð
manns og svo til allir drekka
þjór, (kannski um 5% hvítvín).
Eg fullyrði að þið munuð ekki
sjá vín á nokkrum manni.
Gerið þetta nú og verðið
reynslunni ríkari.
Framkvæmd áfengismála hér
á landi er svo fáránleg að engu
tali tekur. Enda ekki nema von,
þar sem þeim er oftast stjórnað
af mönnum, sem aldrei hafa
dregið tappa úr flösku, og hafa
ráðgjafa jafn reynslulitla og þeir
eru sjálfir. Dæmi:
Mbl. 1. nóvember 1985 (um
vínveitingar í Hafnarfirði). „Það
verður ekki leyft að selja sterk
vin á þessum veitingahúsum. Ein-
ungis verður leyfð sala á Iéttu
vini með mat, og áfengi sem
tengist málsverði, koníaki með
kaffi og þess háttar," er haft
eftir Ólafi.
Hvað á nú þetta að þýða?
Sumt fólk kýs að fá
brennivínsstaup, t.d. með síldar-
rétti. Þá verður svarað: „Nei, þú
færð ekki snafs með sildinni. En
þú skalt fá koníak með kaffinu"!
Koníak og brennivín eru jafn
sterk, um 40%.
Þegar spurt var um ástæðu
fyrir því að ekki fékkst nema
takmarkað vinveitingaleyfi á
hótelinu Höfn i Horaafirði svar-
aði dómsmálaráðherra (eftir
minni mínu): „Ég hefi ekki orðið
var við að kvartað væri yfir
áfengisleysi á Hornafirði.“
Nú skal ég upplýsa ráðherrann
um, hveraig þetta gengur fyrir
sig. Gesturinn hefir flösku uppi
á herberginu ef hann vill hafa
áfengi um hönd. Meðan á máltíð
stendur afsakar hann sig og fer
upp á herbergið. Sopinn sem
hann tekur þar verður stærri, til
þess að þurfa ekki að fara eins
margar ferðir. Sem sagt: Meira
drukkið. Er þetta það sem stefnt
var að?
Ég vil enn minna á. Áfengi
verður ekki útrýmt úr heiminum.
Eina ráðið er að læra að umgang-
ast það.
Áfengismálin hjá okkur eru í svo
miklum ólestri, að ég held tími sé
til kominn að reyna að breyta til.
Ég gæti vel hugsað mér að hætt
væri að selja sterka drykki um tíma,
t.d. í 5 til 10 ár. Líklega væri það
þó gagnslaust af tveimur ástæðum.
I fyrsta lagi mundi smygl aukast
enn meir. Iöðru lagi mundi landa-
brugg aukast. Og sennilega er þetta
ekki framkvæmanlegt, af því að
ríkissjóður mundi þá fara alveg á
hausinn.
En þá legg ég til að eftirprentun
af mynd, sem hangir í stigagangi
Templarahallarinnar, og sem lætur
engan ósnortinn, verði iímd á hveija
brennivínsflösku, og undir henni
standi: Svona fer ef þú varar þig
ekki.
Myndin er af konu með stúlku-
barn sér við hlið. Þær eru að fara
til móts við erfiðismann á heimleið
á útborgunardegi. En þær koma
að honum liggjandi dauðadrukkn-
um í götunni. Hann hefir drukkið
upp kaupið sitt.
Ég er meðmæltur því að leyfð
verði bruggun og sala á allt að 5%
SOL-
SALOON
Laugavegi 99,
símar 22580 og 24610.
36
peru
atvinnubekkir
(Algengustu sólbekkir eru meö 24 perum)
ÞAÐ ER MUNUR Á TRABANT OG BENZ
Þaö vita allir. En vitiö þiö muninn á hinum mismunandi geröum sól-
bekkja, þjónustu og aöstööull
VIÐ FYLGJUMST MEÐ ÞVÍ NÝJASTA
í Solarium og notum speglaperur sem nýta geislann betur meö því
aö beina honum upp á viö eins og Ijósakastara. Þær innihalda meira
af A-geislum, sem gera húöina brúna, en mikiö minna af B-geislum,
sem geta brennt og eru óhollarLHollasta og árangursríkasta peran
á markaönum. 45% fleiri perur gera gæfumuninn í árangri.
LJÓSABÖÐ ERU OKKAR SÉRGREIN OG AÐEINS ÞAÐ
BESTA, HOLLASTA OG ÁRANGURSRÍKASTA ER
NÓGU GOTT FYRIR OKKAR FÓLK
Dömur og herrar á öllum aldri, sem vilja lita frisklega út allt árið.
Hjá okkur getið þið slappað af í hágæða sólbekkjum útaf fynr ykk-
ur, hlustað á tónlist og skroppið i gufuna ef þið viljið og eftir góða
sturtu og kaffi i setustofunni gangið þið út frisk og endumærð á sál
og likama.
Opiö virka daga kl. 7.20—23.00.
Laugardaga og sunnudaga til kl. 19.00.
Dömur og herrar veriö velkomin.
Fríðrik Einarsson
sterkum bjór. Ekki sterkari en það
(3>/2-5% bjór er bragðbestur) og
seldur í hverri búð sem hafa vill,
svo hægt sé að kaupa eina, tvær
eða fleiri flöskur í einu. Það verða
mikil mistök, ef aðeins ÁTVR á að
selja bjórinn. Þá verður hann bara
afgreiddur í heilum kössum, því að
þær búðir munu ekki koma því við,
að selja hann í smásölu. Engin
ástæða er til að fólk neyðist til að
kaupa heilan kassa. Það verður
aðeins til þess að menn drekka
meira af honum. Bjórinn á að selja
á vægu verði, svo að menn velji
hann frekar en brennivín.
Ég get ekki stillt mig um að rifja
upp hér, að skömmu eftir að ég
flutti heim frá Danmörku fyrir rúm-
lega 40 árum átti ég skoðanaskipti
við ýmsa í Morgunblaðinu um
ástand áfengismála hér heima. T.d.
fékkst ekki áfengur bjór og sterkir
drykkir aðeins seldir í heilum flösk-
um. í einni af svargreinum sínum
sagði frú Sigríður Eiríksdóttir,
hjúrkunarkona, eitthvað á _ þessa
leið (skrifað eftir minni): „Ég get
vel fallist á að áfengi sé selt í minni
einingum, t.d. í hálfflöskum."
Ég held að það hafi verið vegna
ummæla þessarar mætu konu, sem
allir báru verðskuldaða virðingu
fyrir, að tekið var að selja sterka
drykki á hálfflöskum.
Það mætti gjaman taka upp það
fyrirkomulag, sem er í löndum
þeim, er ég áður nefndi. Við kass-
ann í búðunum er karfa með litlum
áfengisflöskum, „einum drykk",
sem hver og einn getur keypt um
leið og hann borgar. Satt að segja
minnist ég þess ekki að hafa séð
neinn kaupa þama, líklega af því
það er svo auðvelt að nálgast það.
Þá er það ekki nærri eins spennandi.
Þegar bjórfmmvarp verður sam-
þykkt á næsta þingi ættu alþingis-
menn að láta lögin gilda í a.m.k. 5
til 10 ár. Allt þarf sinn aðlögun-
artíma og þegar bjórféndur hætta
að staglast stöðugt á bjómum,
munu þessi mál fínna eðlilegan far-
veg. Islendingar munu læra að
umgangast bjór líkt og Spánveijar
og Austurríkismenn. Við verðum
að vera menn til að læra það.
Að lokum sé ég enga ástæðu til
að hafa ríkisverslun á þessum vör-
um frekar en öðmm.
Höfundur er fyrrverandi yfir-
læknir við Borgarspítalann i
Reykjavík.
Samtök tónlistarskólastjóra:
Lokið verði við
námskrárgerð
SAMTÖK tónlistarskólastjóra
samþykktu á aðalfundi sintun
nýveríð að skora á Menntamála-
ráðuneytið að ljúka við nám-
skrárgerð fyrir tónlistarskól-
anna.
í ájyktun aðalfundarins segir
svo: „í kjölfar nefndarstarfs, sem
hófst 1980 og lauk með útgáfu
„Álitsgerðar og tillagna um tónlist-
arfræðslu" á vegum Menntamála-
ráðuneytisins í október 1983, var
hafin skipuleg vinna við samningu
og útgáfu á námskrám í tónlistar-
greinum. Verki þessu miðaði vel
framan af og hafa allmargar hljóð-
færanámskrár verið gefnar út. Með
skipulagsbreytingu í ráðuneytinu
haustið 1984 vom störf tveggja
námsstjóra í tónmenntar- og tón-
listarfræðslu sameinuð í eitt og
jafnframt dregið úr fjárveitingum
til þessa verkefnis í námskrárgerð.
Aðalfundur Samtaka tónlistar-
skólastjóra beinir þeim eindregnu
tilmælum til Menntamálaráðuneyt-
isins að veitt verði nægilegt ljár-
magn og tryggður mannafli þegar
á næsta ári til að halda þessu verk-
efni áfram. í þessu sambandi er
mest um vert að ekki dragist leng-
ur að heíja námskrárgerð í tón-
fræðigreinum fyrir tónlistarskóla,
jafnframt því að lokið verði við þær
námskrár sem nú em í vinnslu. Að
síðustu skal á það bent, að það er
óviðunandi til frambúðar að einum
og sama starfsmanni í ráðuneytinu
sé ætlað að sinna bæði námstjóm
í tónmennt á gmnnskólastigi og
námstjóm tónlistarskólanna. Ur því
verður að bæta með því að ráða
aftur í stöðu námstjóra tónlistar-
skóla sem lögð var niður haustið
1984,“ segir í ályktun tónlistar-
skólastjóranna.
Brids
Arnór Ragnarsson
Brídsfélag
Hafnarfjarðar
Mánudaginn 27. október var spil-
uð þriðja umferð í aðaltvímennings-
keppni félagsins og urðu úrslit
eftirfarandi:
A-ríðill:
Erla Siguijónsdóttir —
Dröfn Guðmundsdóttir 191
Ari Konráðsson —
Siguijón 187
Anton Gunnarsson —
Hjálmar Pálsson 184
B-ríðiU:
Sigurður Lámsson —
Sævaldur Jónsson 206
Jakobína Theodórsdóttir —
Ragnheiður Tómasdóttir 178
Bjamar Ingimarsson —
Þröstur Sveinsson 176
Staðan fyrir fjórðu og siðustu
umferð er þannig:
Kristján Hauksson —
Ingvar Ingvarsson 527
Anton Gunnarsson —
Ingvar Ingvarsson 521
Ásgeir Ásbjömsson —
Hrólfur Hjaltason 519
Haraldur Ámason —
Trausti Finnbogason 515
Guðbrandur Sigurbergs. —
Kristófer Magnússon 514
Sigurður Lámsson —
Sævaldur Jónsson 506
Bikarkeppni á
Suðurnesjum
Sl. sunnudag lauk bikarkeppni
sem staðið hefir yfir milii sveita á
Suðumesjum. Til úrslita spiluðu
sveit Nesgarðs og sveit Haraldar
Brjmjólfssonar. Spiluð vom 40 spil
og lauk leiknum með sigri Nes-
garðs.
í sigursveitinni spiluðu: Karl
Hermannsson, Jóhannes Sigurðs-
son, Guðmundur Ingólfsson, Gísli
Torfason og Helgi Jóhannsson.