Morgunblaðið - 06.11.1986, Page 26

Morgunblaðið - 06.11.1986, Page 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1986 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1986 27 PlúrigMí Útgefandi ttoofetíÞ Árvakur, Reykjavík Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoöarritstjóri Björn Bjarnason. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið. Hj álpar stofnun í vanda Hjálparstofnun kirkjunnar hefur starfað í 16 ár. Um- svif hennar hafa vaxið ár frá ári. Hún hefur áunnið sér traust. Almenningur hefur brugðist vel við kalli hennar. I huga fólks fellur það vel að hlutverki kirkj- unnar að veita þeim hjálp, sem eru í nauðum. Hin síðari ár hef- ur stofnunin einkum látið til sín taka vegna Póllands og Eþíópíu. Hjálparstofnun kirkjunnar á allt sitt undir því, að hún njóti trausts og virðingar meðal þeirra, er láta fé af hendi rakna í almennum samskotum, sem stofnunin efnir til. Fyrir þá sök eina var það bæði sjálfsagt og eðlilegt, að leitað yrði til óvil- hallra manna og þeir beðnir um álit, þegar fjárreiður Hjálpar- stofnunarinnar voru orðnar að gagnrýnisefni í fjölmiðlum. Þessir þrír menn, Baldur Möller, fyrrum ráðuneytisstjóri í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, Sig- urgeir Jónsson, fyrrum bæjar- fógeti og hæstaréttardómari, og Halldór V. Sigurðsson, ríkisend- urskoðandi, hafa nú skilað álitsgerð. Lesendur Morgun- blaðsins geta kynnt sér efni hennar í heild í blaðinu á þriðju- dag. I skýrslu þremenninganna er greint frá of mörgu, sem aflaga hefur farið í rekstri Hjálpar- stofnunar kirkjunnar. Þeir segja réttilega, að „stofnunin hafí lent á nokkrum villigötum". Þeir telja sig sjá „merki þess annars veg- ar, að ytri umgjörð sé farin að hafa of mikil áhrif á stjómendur og starfsmenn og hins vegar gæti ístöðuleysis gagnvart sum- um viðsemjendum og aðhalds- leysis stjórnenda, bæði inn á við og út við“. Nefndarmenn telja „að sú fordild og ferðagleði, sem virðist allrík í íslendingum á síðari tímum, megi ekki komast á hjá mannúðarstofnunum“. í þessum velviljuðu athugasemd- um og ábendingum felst í raun alvarleg viðvörun. „Fordild og ferðagleði" eru orð, sem alls ekki ættu að sjást í skýrslu um stofnun, sem höfðar til almenn- ings í nafni hungurs og fátækt- ar. Á síðari árum hefur hjálpar- starfí vaxið fískur um hrygg í þeim ríkjum, þar sem velmegun er mest. Þar hafa margir lagt hönd á plóginn; frægust eru af- skipti tónlistarmanna, sem efndu til alheims-popptónleika fyrir til- stilli sjónvarpsins. Á þessu hjálparstarfí eru því ýmsar hlið- ar. Til dæmis telja margir, að marxistamir í stjóm Eþíópíu hafí fremur verið að hugsa um pólitíska eigin hagsmuni en þegnana, þegar landi þeirra var hjálpað sem mest. Móðuharðindi af mannavöldum em því miður ekki óþekkt fyrirbrigði. Og það er ekki aðeins hér á landi, sem gagnrýni beinist að stofnun, er hefur milligöngu í mannúðar- starfi. Til að starf á þessu sviði skili þeim árangri, sem að er stefnt, er nauðsynlegt, að gefendumir, almenningur, beri fullt traust til milliliðanna bæði heima og er- lendis og séu sannfærðir um, að þeir komi peningunum til þeirra, sem þurfa á þeim að halda. Kannanir sýna, að fáum stofnun- unum hafa íslendingar treyst betur en kirkjunni. Það er í full- komnu samræmi við kenningu Krists að kirkjan láti starf af því tagi, sem Hjálparstofnun hennar hefur sinnt, til sín taka. Morgunblaðið tekur undir það með þeim þremur mönnum, er gerðu úttektina á Hjálparstofn- un kirkjunnar, „að til þess að fullur trúnaður geti verið milli Hjálparstofnunar og gefenda verði að breyta um starfshætti, draga úr útgjöldum frá því sem nú er og áætlað er og auka allt aðhald í rekstrinum“. Það er til dæmis erfítt að átta sig á því, hvers vegna Hjálparstofnun taldi nauðsynlegt að kaupa yfír sig hús fyrir 10,5 milljónir króna. Forvarsmenn Hjálparstofnunar segjast hafa ætlað að safna fyr- ir húsinu með því að snúa sér til þjóðarinnar á sama hátt og Krabbameinsfélagið gerði. Hér er ólíku saman að jafna. Krabba- meinsfélagið rekur starfsemi fyrir almenning og veitir honum bráðnauðsynlega þjónustu í sínu húsi. Hjálparstofnunin er að kaupa hús yfír starfsmenn sína, sem eiga vera fáir og taka sem minnst af söfnunarfé til skrif- stofuþarfa. í yfírlýsingu, sem stjóm Hjálparstofnunarinnar gaf í til- efni af hinni gagnrýnu skýrslu, er látin í ljós sú einlæga von, að skýrsla þremenninganna „megi efla traust almennings á hjálparstarfinu“. Þetta traust verður ekki eflt nema forsvars- menn Hjálparstofnunar bregðist við með réttum hætti. Ástæða er til að ætla, að það sé ekki „umræðan" um hjálparstarfíð heldur hitt, hvemig Hjálpar- stofnunin sjálf bregst við nú á þessari úrslitastundu í lífí henn- ar, sem skipti sköpum um framtíðarhlut íslensku klrkjunn- ar í hjálparstarfínu. Verðum að varðveita þann ávinn- ing, sem hefur náðst í sjávarútvegi Setningarræða Kristjáns Ragnars- sonar á aðalfundi LIU í gær HÉR fer á eftir ræða Kristjáns Ragnarssonar formanns Landssambands ísl. útvegsmanna við setningu aðalfundar samtakanna í Vestmannaeyjum í gær. Veruleg umskipti til hins betra hafa orðið á þessu ári um afkomu fiskveiðanna. Eftir langvarandi tap- rekstur undanfarinna ára benda afkomuspár Þjóðhagsstofnunar til þess, að um 7% hagnað verði að ræða á þessu ári eða um 800 millj- ónir króna, og er þá reiknað með 6% ávöxtun stofnfjár. Ekki er aðeins, að reksturinn hafi snúist til betri vegar, heldur er einnig um það að ræða, að sl. 16 ár hafa afkomureikningar aldrei fyrr sýnt hagnað fyrir útgerðina í heild. Undanfarin ár hefur útgerðin safnað verulegum vanskilum, sem hún hefur ýtt á undan sér með skuldbreytingum og í mörgum til- vikum hefur hallareksturinn leitt til gjaldþrots. Það var því kominn tími til, að reksturinn breyttist til betri vegar, og útgerðin geti staðið við skuldbindingar sínar og greitt upp í fyrri vanskil, sem eru veruleg. Helstu ástæður fyrir batnandi afkomu eru: lækkun olíuverðs, góð- ur afli, auknar tekjur vegna hækkandi verðs á ferskum físki og auknum afla hafa ekki fylgt nýjar fjárfestingar. Hver þessara liða er mjög þýðingarmikill. Ferskur fiskur í áætlun Þjóðhagsstofnunar er reiknað með, að eigendur fískiskipa selji á erlendum fískmörkuðum 20 þúsund lestir í gámum og 33 þús- und lestir í veiðiskipum. Ábati útgerðarinnar er um 800 milljónir króna eða um 15 krónur á hvert kíló og hefur þá verið reiknað með 10% rýrnun á afla. Það er því ekki hið opinbera skráða verð hér heima, sem gefur útgerðinni hagnað á þessu ári. I þessu sambandi er rétt að benda á, að hagnaður af fersk- físksölu er ekki jafnmikill hjá útgerðinni í öllum landshlutum vegna þess, að samgöngur eru ekki til staðar fyrir útfíutning í gámum. Afkomumynd, sem byggir á tekjum af sölu á ferskum físki, gefur því ekki rétta mynd fyrir allt landið. Lækkun olíuverðs Lækkun á olíuverði á þessu ári nemur um 800 milljónum króna. Mikil óvissa er um olíuverð og því vart á það að treysta, að við njótum þessa ávinnings í framtíðinni. Þrátt fyrir lækkað olíuverð greiðum við um 50% hærra verð fyrir olíu, en eigendur fískiskipa þurfa að greiða í nágrannalöndunum. Um síðustu mánaðamót námu skuldir útgerðar- innar við olíufélögin um 1.400 milljónum króna, eða sem svarar eins árs viðskiptum miðað við nú- gildandi olíuverð. Ástæðan fyrir þessum miklu skuldum er uppsafn- aður vandi fyrri ára, þegar olíuverð var svo hátt, að útgerðin gat ekki staðið undir að greiða olíukostnað- inn. Eðlileg skuld útgerðarinnar við olíufélögin ætti að vera um 140 milljónir króna eða ’/ioaf núverandi skuld, en það samsvaraði eins mán- aðar viðskiptum. Skattur á olíu Hvemig má það vera, að stjóm- endur þessa lands láta það sér til hugar koma að skattleggja sérstak- lega mikilvægustu aðföng útgerð- arinnar, þegar aðstæður em eins og þær, sem ég hefí lýst? Er það virkilega svo, að stjómendur lands- ins setji sér það mark, að útgerðin megi ekki vera rekin hallalaus? Það em ekki liðnir nema fáir mánuðir síðan olían lækkaði í verði. Fullyrt er, að í öðmm löndum hafí ríkissjóð- ur tekið til sín hluta af olíuverðs- flækkun. Ég fullyrði, að það hafi hvergi gerst að leggja skatt á olíu til fískveiða eða til atvinnurekstrar yfírleitt. Hvað oft var okkur ekki sagt, að ríkissjóður gæti ekki tekið þátt í erfiðleikum útgerðarinnar, og olíuna yrði að selja á því verði, sem hún kostaði til þess að fá fram nauðsynlegan spamað. Þá var aldr- ei sagt, að ríkissjóður ætlaði sér hlut, ef verðið myndi lækka. Hinu er ekki að neita, að gerðar vom ráðstafanir af opinberri hálfu til þess að auðvelda útgerðinni að standa undir þessum kostnaði, sem hvergi nærri dugðu þó til, eins og dæmið af skuldum útgerðarinnar við olíufélögin sýnir. Við emm enn að vona, að ríkisstjórnin framkvæmi ekki fyrri áform um álagningu olíu- skatts svo ósanngjarn, sem hann er. Endurnýjun skipa í upphafi þessa árs var aflétt banni við smíði og innflutningi nýrra skipa. Hinsvegar vom útgerð- armönnum settar mjög strangar skorður í því efni. Krafíst var auk- ins eigin fíár með því að miða lánshlutföll Fiskveiðasjóðs við 65%, þegar smíðað er skip hér á landi og 60% þegar skip er smíðað erlend- is. Ennfremur að eldra skip yrði að víkja fyrir nýju, en það er mikil- vægasta atriðið. Öll viðleitni til þess að bæta afkomu útgerðarinnar, og gera hana viðunandi er gagnslaus með öllu, ef ekki er komið í veg fyrir, að fiskiskipaflotinn stækki. Við þekkjum það af öllum þeim takmörkunum, sem nú er beitt til að takmarka sóknarmöguleika flot- ans, að hann getur veitt meira, en honum er heimilað. Frávik frá nú- gildandi reglum mega því engar verða. Eðlilega munu einstakir út- gerðarmenn þrýsta á í þessu efni og á sjávarútvegsráðherra þakkir skildar fyrir að hafa hvergi látið undan, og ég vona að samtökunum okkar auðnist að móta stefnu, er tryggi, að núgildandi reglum verði fylgt í megin efni í framtíðinni. Vissulega væri æskilegt, að físki- skipafloti okkar væri nýrri, en raun ber vitni. Vonandi verður afkoma fískveiðanna með þeim hætti, að útgerðarmenn hafi efni á að leggja gömul skip til hliðar, og þeir hafí eigið fé til þess að leggja fram til kaupa á nýjum skipum, svo fjár- magnskostnaður verði viðráðanleg- ur. Stjórnun fiskveiða Fjórða atriðið, sem skiptir mestu máli um afkomu útgerðarinnar er, að fiskveiðistjómunin verði á hverj- um tíma með þeim hætti, að tryggt verði, að við fáum sem best notið hámarksafraksturs fískistofnanna við landið. Að sjálfsögðu megum við búast við því, að allir verði ekki á eitt sáttir í því efni. Við höfum þó borið gæfu til, að ná þeirri sam- stöðu, að tillit hefur verið tekið til .sjónarmiða okkur. Við samþykktum á síðasta aðal- fundi að óska eftir, að löggjöf um fiskveiðistjómun yrði sett til 2ja ára og var orðið við þeirri ósk. Við ætlum því að hvfla okkur á umræðu um fiskveiðistjómun á þessum fundi, nema um þau atriði, er lúta að reglugerðarsetningu fyrir næsta ár í samræmi við gildandi lög. Kristján Ragnarsson Það sem mestri óánægju veldur, eru reglur um meðaltalskvóta sókn- armarkstogara á suðursvæði, ef litið er framhjá þeim, sem eru alfar- ið á móti núgildandi stjómunarregl- um. Á þessu ári voru skip á suðursvæði hækkuð sérstaklega um 200 lestir. Enn er þó um 600 lesta mun að ræða, sem stafar af mis- munandi meðalafla á viðmiðunarár- unum. Vegna nauðsynlegra takmarka á karfaafla virðist sann- gjamt að setja einnig karfaafla- hámark á sóknarmarksskip, þar sem suðursvæði hefði mun hærra aflamark en norðursvæði vegna reynslu á viðmiðunarárunum. Þetta ætti að geta jafnað aðstöðumun svæðanna verulega. Athygli vekur að 4 alþingismenn skuli nú flytja frumvarp til breyt- inga á gildandi lögum um stjómun fískveiða, þar sem lagt er til að mismuna útgerðaraðilum um rétt til fiskveiða, eftir hlutfalli starfandi fólks við hinar ýmsu atvinnugrein- ar. Ef þetta væri samþykkt, myndi það leiða til þess að útgerð frá Keflavík, Hafnarfirði, Reykjavík og Akureyri myndi með öllu leggjast niður og ef til vill fleiri stöðum. Það er létt verk að leggja til að bæta við þennan og hinn, eins og gert er í frumvarpinu, án þess að láta þess getið, hvað það á að taka, sem bæta á við aðra. Málflutningur af þessu tagi hefur ekki náð eyrum okkar og á vonandi ekki eftir að gera það. Hækkandi fiskverð Sala a fískafurðum hefur gengið einstaklega vel á þessu ári. Frystur fískur hefur hækkað verulega í verði og sama er að segja um salt- físk. Hörpudiskur og rækja hafa einnig hækkað vemlega í verði og er nú 15—17% af verðmæti þeirra afurða lagt í Verðjöfnunarsjóð til að mæta verðfalli síðar. Svo mikil eftirspum hefur verið eftir frystum og söltuðum físki, að til erfíðleika horfir með að standa við gerða sölusamninga. Mismunur á söluverði frystra flaka í Banda- ríkjunum getur numið yfír 50 krónum á hvert kfló, eftir því hvort verið er að framleiða upp í samn- inga, sem gerðir voru fyrrihluta þessa árs, og við erum bundnir af, eða samninga sem miða við núver- andi markaðsverð. Á þetta bæði við um samninga við stærstu kaupend- ur í Bandaríkjunum og samninga við Sovétríkin, en þar getur þessi munur verið milli 20 og 30 krónur á kfló. Rétt er að taka fram, að samningagerðin sætti ekki gagn- rýni á þeim tíma, þegar hún var gerð. Þetta eru meiri umskipti á Hvernig- má það vera, að stjórnendur þessa lands láta það sér til hugar koma að skatt- leggja sérstaklega mikilvægustu aðf öng útgerðarinnar, þegar aðstæður eru eins og þær, sem ég hefi lýst? Er það virkilega svo, að stjórnendur landsins setji sér það mark, að útgerðin megi ekki vera rekin hallalaus? Það eru ekki liðnir nema fáir mánuðir síðan olían lækkaði í verði. Fullyrt er, að í öðrum löndum haf i ríkissjóður tekið til sín hluta af olíuverðslækk- un. Eg fullyrði, að það haf i hvergi gerst að leggja skatt á olíu til f iskveiða eða til at- vinnurekstrar yf irleitt. markaðsverði, en við eigum að venj- ast. Mikil umræða hefur verið um auknar ferskfísksölur á árinu og þeim kennt um, að erfitt hefur reynst að standa við samninga um sölu á frystum og söltuðum físki. í lok október höfðu verið fluttar út um 73 þúsund lestir af ferskum físki á móti 65 þúsund lestum allt árið í fyrra. Athyglisvert er að þorskur er aðeins 30.000 lestir af heildarútflutningnum. Til Englands höfðu farið 47.500 lestir, 13.800 lestir í skipum og 33.700 lestir í gámum. Meðalverð er um 54 krón- ur. Til Þýskalands höfðu farið 22.500 lestir, 14.200, lestirí skipum og 8.300 lestir í gámum. Meðalverð um 46 krónur fyrir hvert kfló en þar er aðallega um karfa að ræða. Á þessu ári höfum við hafíð sölu á ferskum físki í gámum til Frakk- lands. Þangað hafa farið um 3.000 lestir og meðalverð á kfló er um kr. 50. Eins og áður sagði, höfðu í lok október verið seldar 8 þúsund lest- um meiri afli erlendis en allt árið í fyrra. í lok september hafði hins- vegar orðið aflaaukning, sem nam 25 þúsund lestum af þorski og 12 þúsund lestum af öðrum botnfíski eða samtals um 37 þúsund lestum. Skýring á erfiðleikum sölusamtaka að standa við sölusamninga er ekki að finna í sölu á ferskum físki, heldur í því að frystur fískur hefur í auknum mæli verið seldur til Vest- ur-Evrópulanda og til Japan. Lágt verð á loðnu og síld Þótt vel horfi um sölu á afurðum botnfiska, er ekki sömu sögu að segja um afurðir uppsjávarfíska, síld og loðnu. Enn hafa ekki borist fréttir af samningaviðræðum um sölu saltsíldar til Sovétrikjanna, en arðsemi sfldveiða í haust byggist á því, að takist að selja meiri saltsíld. Verð á loðnumjöli hefur verið lágt, en hefur styrkst nokkuð að undan- fömu. Verð á loðnulýsi er aðeins hluti af því, sem verið hefur, enda þótt það hafí einnig hækkað undan- fama daga. Verð á loðnuafurðum er lágt og afkoma loðnuveiða og vinnslu ekki góð og til muna verri en á sl. ári. Samskipti við Græn- lendinga Það veldur vonbrigðum, að nú er mælt með því, að við veiðum nokkru minna magn af loðnu en á sl. ári. Ástæða þess er að hluta til vegna þess, að Færeyingar hafa veitt um 70 þúsund lestir úr stofnin- um með samþykki Grænlendinga, án þess að samkomulag hafí tekist um skiptingu aflans milli íslands, Noregs og Grænlands. Ekki hefur heldur tekist sam- komulag milli okkar og Grænlend- inga um nýtingu karfastofnsins, sem virðist í nokkurri lægð. Á sama tíma selja Grænlendingar Evrópu- bandalaginu og Japan nánast ótakmarkaðan veiðirétt, án þess að þeir stundi nokkrar rannsóknir. Svo virðist, að ástæða sé til þess að endurmeta réttindi Grænlend- inga hér á landi og hvort hér eigi að veita japönskum togurum, sem veiðar stunda úr sameiginlegum fískistofni okkar Grænlendinga, ótakmarkaða þjónustu, en veiðar þeirra byggjast að verulegu leyti á því, að þeir fái þessa þjónustu hér á landi. Það vekur hinsvegar furðu að sjá japanska togara í höfn hér flesta daga sumarsins. Skip sem siglt hafa hálfa Ieið kringum hnöttinn til að fiska á ókunnum fiskislóðum. Sýnir þetta okkur ekki, að þröngt er orðið um fískiskipaflota heims- ins? Þetta ætti því að minna okkur á þá ábyrgð, sem við höfum á því, að tryggt sé, að okkar fiskistofnar verði ekki ofveiddir. Þannig getum við ávallt haft eðlilegt framboð á físki, sem við fáum hátt verð fyrir, m.a. vegna þess að aðrir fiskstofnar eru ofveiddir eins og t.d. í Norð- ursjó. Þar er úthlutað hærri afla- kvótum, en unnt er að veiða, vegna þess að öll vandamál um skiptingu á afla hafa verið leyst með því að auka við það magn, sem vísinda- mennirnir mæla með. Fijálst fiskverd Á síðasta ári var Verðlagsráði sjávarútvegsins heimilað með laga- breytingu að ákveða fijálst físk- verð, en það þó bundið þeim fyrirvara, að um algjört samkomu- lag yrði að ræða. Minna hefur orðið úr, að fijálst fískverð væri ákveðið, en búist var við. Óttuðust menn, að sjómenn og útvegsmenn yrðu tregari en fískkaupendur til aukins fijálsræðis en raunin hefur orðið önnur. Fiskkaupendur hafa hafnað fijálsu verði á rækju og humri, og öllum eru í fersku minni átökin um fijálst loðnuverð, en það er þó eina verðið, sem er ftjálst í dag auk verðs á sfld til bræðslu. Með aukn- um sölum á ferskum físki erlendis hafa ákvarðanir Verðlagsráðs haft minna gildi en áður. Svo virðist, að í viðskiptum óskyldra aðila viðgang- ist verulega hærra verð en hið opinbera verð. Vegna aukinnar sölu á ferskum fiski á uppboðsmörkuðum erlendis og greiðari samgöngum, er tryggja betri aðgang að þeim, hafa vaknað hugmyndir um að selja ferskan fisk á uppboðsmarkaði hér á landi. Svo virðist, að fískkaupendur hafí mik- inn áhuga á að þetta verði reynt, og sé ég ekkert því til fyrirstöðu. Ég hélt, að nauðsynlegt væri til að skapa samræmi milli framboðs og eftirspumar, að allur fískur á til- teknu svæði kæmi á markaðinn líkt og á sér stað í Englandi og Þýska- landi. í áliti nefndar, sem skipuð var til að kanna þessi mál, kemur fram að hún telur, að svo þurfí ekki að vera. Ég tel litla áhættu fólgna fyrir útvegsmenn að selja físk á væntanlegum markaði og oftast hljóti að verða um yfirverð að ræða. Iikt og gert er erlendis tel ég, að ákveðið lágmarksverð eigi að gilda á slíkum markaði, en það getur þó verið lægra en hið opin- bera verð. Sjávarútvegsráðherra hefur lýst sig fiísan til að beita sér fyrir nauðsynlegum lagabreyting- um í þessu efni, og því ber að fagna. Sjóðakerfisbreytingin Eins og við öll vitum, var gerð veruleg breyting á skiptareglum í sjávarútvegi sl. vor með afnámi sjóðakerfisins. Allar millifærslur vom felldar niður og tryggt að afla- verðmæti hvers og eins komi í hans eigin hendur. Jafnframt þessu greiði nú hver og einn þann kostn- að, sem hann stofnar til. Vissar efasemdir vom uppi um, hvort þetta væri ekki of mikil breyting, sem valda myndi erfíðleikum. Svo virðist þó ekki hafa orðið, því enginn virð- ist sakna þess, sem niður var lagt. Þetta var mjög gagnleg upp- stokkun, þó ekki væri nema vegna þess, að hlutaskiptareglur við sjó- menn vom orðnar lítt skiljanlegar. Þessar breytingar eiga einnig að auðvelda fijálsa verðlagningu, vegna þess að skiptalqorin em nú einfaldari. Kröfur sjómanna Samtök sjómanna hafa nýlega ályktað, að nauðsyn beri til að hækka hlutaskipti sjómanna vegna betri afkomu útgerðar. Þetta kemur vemlega á óvart vegna þess, að sjómenn hafa notið betra árferðis eins og útgerðin, enda tekjur þeirra bundnar tekjum útgerðar með launakjömm, sem byggjast á hluta- skiptum. Fram hefur komið, og það ekki dregið í efa, að meðaltekjur sjómanna muni verða um 1,2 millj- jónir króna á þessu ári. Samtök sjómanna stóðu að samningum sl. vor og sömdu um ný skiptakjör, þegar sjóðakerfísbreytingin var gerð, og í framhaldi af því um til- tekna hækkun hlutaskipta 1. september sl. vegna lækkunar á olíukostnaði útgerðar. Engin lækkun hefur orðið í olíu- verði síðan og því engin rök fyrir frekari breytingum á hlutaskipta- reglum. Það er sérstaklega ánægju- legt og eftirtektarvert, hvað laun sjómanna em góð. Hefur það kom- ið fram með þeim hætti, að mikið framboð hefur verið allt þetta ár af hæfum sjómönnum og mun betra hefur verið að manna fískiskipaflot- ann nú, en allan síðasta áratug. Nauðsynlegt er að gera ákveðnar breytingar á kjarasamningum út- vegsmanna og sjómanna, þegar fískur er sendur í gámum á erlend- an markað á þann veg, að hlutur útgerðar verði aukinn af söluverð- inu. Útgerðin greiðir nú allan kostnað við flutninginn og söluna, og er ávinningur sjomanna hlut- fallslega mun meiri en útgerðar, vegna þess að frádráttur af sölu- verði er of lítill. Þessu þarf að breyta á þann veg, að ávinningur beggja verði hlutfallslega sá sami. Fiskmat Málefni Ríkismats sjávarafurða hefur verið mikið til umfíöllunar að undanfömu. Sjávarútvegsráðherra hefur ákveðið að höfðu samráði við fulltrúa veiða og vinnslu að beita sér fyrir lagabreytingu á þann veg, að ferskfískmatið verði fært til at- vinnugreinarinnar, sem nú þarf að koma sér saman um, hvemig þess- um málum verði skipað í framtíð- inni. Það hefur lengi verið skoðun mín, að þessum málum sé betur komið hjá okkur sjálfum en hjá opinberri stofnun. Aukin sala á ferskum fiski erlendis hefur leitt til betri meðferðar á físki og þann árangur í bættri meðferð þurfum við einnig að flytja yfír á fisk, sem unninn er til útflutnings hér á landi. Það gemm við ekki, nema með því að skerpa vitund þeirra, sem við fískinn vinna, með því að greiða fyrir fískinn í samræmi við gæði hans. Til þess að það megi verða þurfa fiskkaupendur og fiskseljend- ur að ræða saman og koma með ábendingar um, hvað megi betur fara. Komi til ágreinings milli þess- ara aðila þurfa þeir að koma sér saman um úrskurðaraðila. Ég hef talið að ganga mætti lengra og leggja Ríkismatið niður með öllu. Þau takmörkuðu verk- efni, sem á þarf að halda, eins og eftirlit með lestun skipa, má fela þeim aðilum, sem líta eftir öryggis- búnaði skipa. Öðrum þáttum geta einkaaðilar sinnt. Má þar til nefna, að útflutningssamtökin hafa að mestu tekið við að sjá um mat á físki til útflutnings, og þeim sem ekki selja fyrir milligöngu þeirra, ætti að gera skylt að kaupa þá þjón- ustu hjá einkaaðilum, sem væru löggiltir til þess að mega veita slíka þjónustu. Þessar hugmyndir hafa ekki náð fram að ganga m.a. vegna þess, að sumt af þessum verkefnum myndi flytjast til stofnana, sem ekki falla undir sjávarútvegsráðu- neytið. Það eru hinsvegar ekki gild rök að mínu mati, þegar spara má nær 100 milljónir króna með fyrr- greindum hætti. Tregða til upp- stokkunar og endurmats í ríkis- rekstrinum er ótrúlega mikil, og svo virðist, að viljinn til aukinnar skatt- lagningar, sbr. olíuskattinn, sé meiri en að takast á við útgjöldin. Olíuviðskipti Eins og ég hef vikið að áður, virðast Sovétmenn ekki hafa áhuga á að kaupa af okkur saltaða sfld á því verði, sem það kostar okkur að framleiða hana. Einnig virðist áhugi þeirra vera takmarkaður á að kaupa af okkur aðrar sjávarafurðir. Þrátt fyrir það, er svo að sjá, að áhugi sé hjá stjómvöldum til að kaupa af þeim meira en helming allra olíu- vara, sem við þurfum á að halda. Áhugi olíufélaganna til breytinga virðist einnig takmarkaður, því með þessu innflutningsfyrirkomulagi er samkeppni lítil sem engin. Með breytingu á lögum um verð- jöfnun á olíu, sem samþykkt var á sl. ári, var ákveðið, að innkaupa- jöfnunarreikningur skuli færður upp fyrir hvert félag. Með þessari breytingu átti að tryggja, að í ljós kæmu breytileg innkaup þeirra á þeim olíuvörum, sem ekki eru keyptar frá Sovétríkjunum. Átti þetta nýja fyrirkomulag að taka gildi um sl. áramót. Það hefur, hins- vegar ekki gerst, og enn skiptir olíufélögin engu máli á hvaða verði olían er keypt, því öllu er verðjafn- að innan sameiginlegs innkaupa- jöfnunarreiknings. Enga skýringu er að fá af hveiju þessi nýju lög koma ekki til framkvæmda. Fram- kvæmd þessara mála miða öll í þá átt að koma í veg fyrir samkeppni. Eitt lítið dæmi sýnir okkur, hvemig olíuviðskipti okkar em. Um þetta leyti í fyrra var verð á tonni af svartolíu í Rotterdam um 150 dollarar. Þá var samið við Sovét- menn um að greiða þeim sérstakt álag, sem nam 25 dollurum á tonn, vegna þess að svartolían þeirra hentaði okkur betur, vegna þess hve þunn hún er. Sl. sumar lækk- aði hvert tonn af svartolíu niður í 40 dollara, en nú um 60 dollara, en 25 dollara álagið gilti óbreytt, hvort heldur tonnið kostaði 150 dollara eða 40 dollara. Skipaviðgerðir Þegar ákveðið var fyrir þremur ámm að takmarka skipasmíðar og skipakaup, vom íslensku skipa- smíðastöðvamar uggandi um sinn hag og töldu starfsemi sinni stefnt í hættu. Allt hefur þetta farið á betri veg. Verkefni þeirra hafa ver- ið meiri, en þær hafa ráðið við. í of mörgum tilfellum hefur orðið um óhóflegan drátt að ræða á afhend- ingu skipa úr viðgerðum og endur- bótum. Þetta er talið stafa af skorti á mannafla. Nauðsynlegt er, að við eigum á hveijum tíma, sem best samstarf við þessi fyrirtæki, því þau em ein mikilvægustu þjónustufyrir- tæki fyrir fiskiskipaflotann. Nú hafa þau fengið frelsi til þess að selja þjónustu sína á því verði, sem þau kjósa sjálf. Við höfum ekki lagst gegn þessari breytingu, og vonandi kunna þau sér hóf í þessu efni, enda afkoma þessara fyrir- tækja flestra með miklum ágætum. Bættur hagur útgerðar skilar sér fljótt í betri afkomu þjónustugreina hennar. Það kom okkur hinsvegar á óvart, að sl. sumar skyldu koma tillögur frá stjómskipaðri nefnd með aðild skipasmíðastöðvanna um að leggja bæri jöfnunargjald á skipaviðgerðir, sem framkvæmdp.r væm erlendis. Rök fyrir þessari aðgerð vom ekki haldbær, enda kom ekki til þess, að stjómvöld samþykktu þessar tillögur. Svona tillöguflutningur er ekki til þess fallinn að bæta samskipti aðila, sem mjög þurfa á hvomm öðmm að halda. Útvegsmenn munu aldrei ótilneyddir ganga undir kvaðir um að mega ekki láta gera við skip sín, þar sem það er ódýrast og best hveiju sinni. Skortur á vinnuaf li Á ferðum mínum um landið virð- ist mér það ekki vera skortur á veiðiheimildum, sem hái starfsemi fískvinnslufyrirtækjanna, heldur skortur á vinnuafli. í íjölmörgum þorpum er starfandi fjöldi erlendra verkakvenna. Á sama tíma fækkar fólki vfða í sjávarþorpunum þrátt fyrir mikla atvinnu. Ég held að hér sé á ferðinni eitt erfíðasta viðfangs- efni, _sem við eigum við að fást í dag. I því efni mætti taka til athug- unar menntakerfí, sem ekki tekur tillit til þarfa atvinnulífsins og byggir á því að koma öllum í gegn- um háskóla, bankastarfsemi sem þenst út stjómlaust, heilbrigðis- kerfí, sem margfaldast á örfáum árum og innflutningsstarfsemi, þar sem 1.700 heildsalar sjá um inn- flutning. Mikil þensla er í þjóðfélaginu, sem brýn þörf er á að draga úr. Áhrifaríkast í því efni er að tak- marka erlendar lántökur. Að öðru leyti þarf að efla framleiðslugrein- amar, sem sjá fólkinu í landinu fyrir viðurværi. Við getum ekki búist við að við fáum erlent vinnu- afl til þess að framleiða það sem þjóðin lifir á. Hér þarf markvissa stefnumótun, sem byggir á að snúa þessari þróun við. Lokaorð Nú er einstakt tækifæri til þess að varðveita þann ávinning, sem náðst hefur í sjávarútveginum með verulegri verðhækkun á fiskafurð- um og markvissri stefnumótun stjómvalda um málefni hans. Þenn- an ávinning verður sjávarútvegur- inn að fá að nota til þess að greiða gömul vanskil og byggja upp eigið fé að nýju. Til þess að unnt sé að endumýja framleiðslutækin þarf að vera til eigið fé, svo ekki þurfí að byggja alla endumýjun á lánsfé. Það hvflir einnig mikil ábyrgð á okkur að dreifa ekki þessum ávinn- ingi út í þjóðfélagið með ófyrirsjá- anlegum verðbólguáhrifum. Við verðum því að sætta okkur við að leggja eitthvað af verðhækkunum í Verðjöfnunarsjóð til þess að mæta verðlækkunum, sem alltaf geta orð- ið, eins og fortíðin minnir okkur á. Ég færi Útvegsbændafélagi Vestmannaeyja þakkir fyrir að bjóða okkur til þessa fundar hér í Vestmannaeyjum. Fyrir mig er einkar ánægjulegt að koma hér til þessa fundar. Þegar við héldum hér aðalfund LÍÚ fyrir 16 árum tók ég við formennsku í þessum samtök- um. Ég er þess fullviss, að við eigum eftir að eiga hér ánægjulega daga. Við munum ræða okkar mál af ein- lægni og samstarfsvilja. Að lokum vil ég þakka samstarfs- mönnum mínum í stjóm LÍÚ fyrir ánægjulegt samstarf og starfsfólki LIÚ fyrir vel unnin störf. Ég vil einnig nota þetta tækifæri til þess að þakka núverandi sjávar- útvegsráðherra, Halldóri Ásgríms- syni, fyrir ánægjulegt samstarf og ég veit að ég mæli fyrir munn okk- ar allra. Ég segi þennan 47. aðalfund LÍÚ settan.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.