Morgunblaðið - 15.11.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 1986
Baráttan framundan
verður hörð og erfið
- sagði Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, í setningarræðu á flokksráðsfundi
Flokksráð Sjálfstæðisflokks-
ins kom saman til fundar síðdegis
í gær. í upphafi fundarins flutti
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálf stæðisflokksins, þá ræðu,
sem hér birtist i heild.
Flokksráð Sjálfstæðisflokksins
kemur saman til fundar hér í dag,
á ögurstund milli kosninga. Það
eru fáir mánuðir síðan þjóðin gekk
að kjörborðinu til þess að velja
fulltrúa í sveitarstjómir. Og við lok
núverandi kjörtímabils á vori kom-
anda, munum við leggja verk
okkar undir dóm lqosenda, eftir
fjögurra ára setu í ríkisstjóm.
Undirbúningur kosningabarátt-
unnar er því að hefjast, stjóm-
málaumræður síðustu vikna bera
þess merki, að kosningar em ekki
langt undan og það má einnig sjá
á flokksstarfínu, sem að venju
hefst með vali frambjóðenda.
Þó að tekist hafí að koma á
meiri festu og stöðugleika í
íslensku þjóðfélagi á undanfömum
misserum, getur ekki farið hjá
því, að sviftivindar kosningabar-
áttunar leiki um íslenskt þjóðfélag
á næstu vikum og mánuðum. Að
því Ieyti megum við búast við vetr-
arveðri í tvenns konar merkingu
þess orðs. Og það á eins við um
pólitískan veðraham og hefðbund-
ið íslenskt él, að á öllu veltur að
menn séu vel útbúnir áður en hald-
ið er af stað. Og við hyggjumst,
sjálfstæðismenn, með störfum
okkar og stefnu, hafa búið svo um
hnútana, að við munum koma
heilir út úr þeirri orrahríð.
Miðstjóm flokksins ákvað að
taka sérstaklega til umræðu á
þessum fundi þau viðfangseftii
sem við blasa vegna mismunandi
aðstöðu manna í þéttbýli og dreif-
býli. í Sjálfstaeðisflokknum er
fólgið það afl, sem á að geta fellt
saman hugmyndir manna og hags-
muni að þessu leyti. Við emm lítil
þjóð, við búum í stóru landi, sem
getur bæði verið harðbýlt og gjöf-
ult.
Sagan kennir okkur að þá fam-
ast okkur best, þegar okkur
auðnast að standa saman. Við
megun aldrei gleyma því, að auð-
legð okkar er undir því komin, að
vinnufúsar hendur hafí aðstöðu til
þess að draga físk úr sjó og vinna
úr honum verðmæti, rækta landið
til eigin matvælaframleiðslu,
bijótast áfram í nútímaiðnaði. Og
við verðum að skilja að þeir sem
koma framleiðslunni í verð með
þjónustustörfum af ýmsu tagi
gegna jafn mikilvægu hlutverki
og hinir.
Bjami Benediktsson komst svo
að orði í áramótaávarpi á gamlárs-
dag árið 1964:
„Við höfum sjálfír valið okkur
veglegra og kostnaðarsamara
verkeftii, en nokkur annar svo fá-
mennur hópur í veröldinni, við jafn
erfíð skilyrði. Það verkefni er að
láta sjálfstætt fullvalda menning-
aríki blómgast á þessu fámenna
misviðrasama eylandi norður í
höfum og haga svo meðferð mála,
að hér megi ailir komast til nokk-
urs þroska.“
Af sama tilefni rifjaði Bjami
Benediktsson upp ummæli, sem
höfð hafa verið eftir Friðriki kon-
ungi VIII. þegar hann leit yfír
Suðurlandsundirlendið af Kamba-
brún. Þá á hann að hafa sagt:
„Þetta er heilt konungsríki." Og
af þessum ummælum dró Bjami
Benediktsson eftirfarandi ályktun:
„Engum íslendingi myndi koma
til hugar að láta þjóð sinni nægja
það konungsríki. Nei, við viljum
byggja landið allt. Okkur fínnst
slíkt enginn stórhugur, heldur hitt
lítilmennska, að láta okkur nægja
minna. En svo er stundum að sjá,
sem sumir gleymi hvað af þessu
hlýtur að leiða. Rekstur fámenns
ríkis hlýtur alltaf að kosta hlut-
fallslega meira en fjölmenns."
Auðvitað verðum við að gæta
þess að kostnaður þjóðarbúsins
verði sem minnstur af þessum
sökum. Við höfum ævinlega lagt
á það megináherslu, að ftjálst at-
vinnulíf sé líklegast til þess að
tryggja alhliða uppbyggingu í
landinu. Rikisafskiptin em á hinn
bóginn fallin til þess að draga úr
þrótti okkar allra. Fyrir þvi er löng
reynsla.
Ætlunarverkið
hefur tekist
Næstu kosningar munu öðm
fremur snúast um árangur núver-
andi stjómunarsamstarfs og þau
áform og hugmyndir sem menn
hafa um uppbyggingu á þeim
gmnni, sem lagður hefur verið.
Auðvitað verða dægfurmál af ýmsu
tagi dregin inn í umræðumar.
Stundum í þeim tilgangi einum,
að draga athygli manna frá aðalat-
riðunum.
Kjami málsins er auðvitað sá,
að þessi ríkisstjóm var mynduð til
þess að ná niður verðbólgu og
stuðla að stöðugleika í íslensku
efnahagslífi. Augljóst var öllum,
að hvort tveggja var forsenda
framfara og bættra lífskjara. Nið-
urstaða stjómarsamstarfsins er
sú, að þetta ætlunarverk tókst.
Áformin hafa orðið að vemleika.
Og kosningamar munu snúast um
það, hvort þetta á að verða varan-
legur vemleiki, eða aðeins stund-
arfyrirbrigði.
Með nýrri vinstri stjóm myndu
aiiar dyr opnast fyrir verðbólgu-
glundroða á nýjan leik. Með öflugri
forystu Sjálfstæðisflokksins í nýrri
ríkisstjóm yrði á hinn bóginn unnt
að halda uppbyggingarstarfínu
áfram. Um þetta stendur valið.
Kostimir em skýrir. Árangurinn
verður ekki varðveittur nema
Sjálfstæðisflokkurinn komi með
því afli til þings að loknum kosn-
ingum, að ekki verði unnt að
mynda stjóm án hans þátttöku.
Auðvitað er það svo, að ýmis-
legt hefur farið á annan veg á
undanfömum ámm, en við helst
hefðum kosið. Við emm ekki
ánægðir með allt og óánægðir með
sumt. En höfuðatriðið er, að meg-
intilgangurinn með myndun
þessarar ríkisstjómar er ekki leng-
ur áform eða ætlunarverk, heldur
vemleiki. Þessi nýi vemleiki er
ekki sjálfgefinn. Hann varðveitist
ekki af sjálfu sér. Hann kom ekki
án fóma.
Þjóðin öll tók þátt í þeirri bar-
áttu. Það er hægur vandi að gera
þennan árangur að engu í einu
vetfangi.
Þegar á allt er litið höfum við
góðan málstað að veija. En það
er ekki nóg að veija málstaðinn,
við þurfum að sýna fram á, að við
viljum, með frelsishugmyndum
okkar, halda endurreisnarstarfínu
áfram, í þeim tilgangi að efla
íslenskt atvinnulíf, efla menntun
og heilbrigði þjóðarinnar og auðga
menningu íslendinga.
Grundvallarbreytingar
Við höfum staðið að margvís-
legum gmndvallarbreytingum í
efnahags- og atvinnumálum. í því
sambandi vil ég nefna:
I fyrsta lagi var gengi krón-
unnar fellt til samræmis við
raunvemlegar aðstæður í þjóðar-
búskapnum og síðan algjörlega
horfíð frá daglegri gengisfelling-
arstefnu og þess í stað fylgt fast
eftir stöðugleikastefnu í gengis-
málum. Um leið var sjálfvirkt
víxlhækkunarkerfi verðlags og
launa afnumið. Hvort tveggja
þetta vom gmndvallarbreytingar,
sem vom forsenda fyrir því, að
ná niður verðbólgu og skapa fram-
leiðsluatvinnugreinum eðlileg
rekstrarskilyrði.
í öðru lagi nefni ég þá gmnd-
vallarbreytingu, sem gerð hefur
verið í peninga- og gjaldeyrismál-
um. Horfíð var frá haftastefnu til
aukins fijálsræðis. Óhætt er að
fullyrða, að þetta vom mestu
straumhvörf í þeim efnum, frá því
að íj álsræðisaðgerðir viðreisnar-
stjómarinnar vom ákveðnar á
sínum tíma. Árangurinn er sá, að
spamaður þjóðarinnar hefur stór-
kostlega vaxið á undanfomum
misseram, en hafði áður farið stöð-
ugt minnkandi. En spamaður er
megin forsenda fyrir því, að þjóðin
sjálf geti unnið sig út úr erfiðleik-
um og byggt upp betra þjóðfélag.
Þannig hefur verið unnt að nota
það pólitíska afl, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn er og það traust sem
honum var sýnt við síðustu kosn-
ingar, til þess að knýja fram
breytingar í íslenskum efnahags-
málum í samræmi við megin-
hugmyndir sjálfstæðisstefnunnar.
Og nú sýnir reynslan árangurinn.
Við höfum kappkostað að vinna
að framkvæmd sjálfstæðisstefn-
unnar á ýmsum öðmm sviðum. í
þeim eftium höfum við ekki bund-
ið okkur við hina almennu efna-
hagsstjóm. Tvö atriði má nefna
til nánari skýringan
í fyrsta lagi hefur í tíð þessar-
ar ríkisstjómar fyrst verið
markvisst unnið að því að losa
ríkið út úr atvinnurekstri, sem það
hefur með einum eða öðmm hætti
flækst inn í. Hlutabréf ríkisins í
ýmsum stórfyrirtækjum hafa verið
seld. Ríkisfyrirtæki, sem ekki var
rekstrargmndvöllur fyrir, hafa
verið látin fara á höfuðið. í einu
slíku tilviki er verið að reyna að
aðstoða einkaaðila við að heQa
reksturinn á ný, en í öðm tilviki
er fyrirsjáanlegt að óarðbærri
starfsemi verður hætt. Hér hafa
ný viðhorf náð fram að ganga og
við þurfum að halda áfram á þess-
ari braut. Því meiri skyldur sem
leggjast á ríkið í menningarmál-
um, heilbrigðismálum og félags-
málum, því minna svigrúm er til
þátttöku í atvinnulífinu sjálfu, ef
koma á í veg fyrir vöxt ríkisút-
gjalda. Hér er því um mikilvæga
steftiubreytingu að ræða.
í öðru lagi vil ég minna á, að
í menningarmálum hafa orðið
straumhvörf. Áratuga einokun
ríkisins á útvarpsrekstri hefur ver-
ið afnumin. Nýir og ferskir vindar
blása á þessu sviði, og munu ör-
ugglega ná fyrr til landsins alls
en ríkisútvarpið á sinni tíð. Við
höfum viljað hlúa að nýjungum á
sviði menningarmála. í þeim til-
gangi höfum við forgöngp um að
efla Kvikmyndasjóð. Engum vafa
er undirorpið að myndmálið er og
verður snar þáttur í varðveislu og
viðgangi íslenskrar menningar.
þannig fléttast saman útvarps-
frelsið og efling myndmálsins í
einum vef, sem við ætium að
muni auka menningarlífíð í
landinu og verða þáttur í því að
viðhalda íslenskri tungu.
Hagnýtum bætt
árferði vel
Þannig hefur stefnunni verið
breytt í veigamiklum atriðum, á
ýmsum sviðum, en að hinu leytinu
höfum við glímt við hefðbundin
verkefni. Þegar ríkissljómin tók
við, var ekki einungis ringulreiðar-
verðbólga og gengdarlaus halli á
viðskiptum við aðrar þjóðir. Þá
blasti einnig við vemlegur afla-
samdráttur og verðfall á erlendum
mörkuðum. Þær aðstæður í þjóð-
arbúskapnum, sem við fáum ekki
ráðið, vom þannig eins óhagstæð-
ar og hugsast gat. Eigi að síður
tókst að ná verðbólgunni niður.
Lífskjörin hlutu að skerðast vegna
minni framleiðslu og verri við-
skiptakjara, og vegna þess að
menn horfðust í augu við þann
vanda sem viðskiptahallinn hafði
valdið.
Á síðustu missemm hafa þessar
ytri aðstæður á hinn bóginn geng-
ið okkur í haginn. Allt hefúr farið
saman í senn, að fískafli hefur
aukist, markaðsstaðan á erlendum
mörkuðum styrkst og viðskipta-
kjörin batnað vegna lækkandi
olíuverðs. Þannig skiptast alltaf á
skin og skúrir í þjóðarbúskapnum.
Aðalatriðið er að okkur hefur
tekist að hagnýta batnandi árferði
til þess að ná verðbólgunni niður
aftur, eftir áfallið 1984 og auka
kaupmátt þannig, að hann er nú
meiri en nokkm sinni fyrr. Megin-
máli skiptir hvemig batnandi
árferði er hagnýtt. Það er auðvelt
að missa það úr greipum sér, þann-
ig að launafólkið njóti ekki
ávaxtanna. Vinstri sljómum hefur
t.a.m. ávallt tekist að magna verð-
bólgudrauginn þegar árferði hefur
farið batnandi, með þeim afleið-
ingum að kaupmáttur hefur hranið
í kjölfarið.
Kjarasamníngar
Þegar ljóst var í lok síðasta
árs, að þær ytri aðstæður í þjóðar-
búskapnum, sem áður höfðu
gengið í óhag, hefðu snúist til
betri vegar, skipti miklu hvemig
við var bmgðist. Augljóst var að
kjarasamningamir hlutu að ráða
úrelitum í því efni. Haustið 1984
lögðum við sjálfstæðismenn til að
reynt yrði að fara nýjar leiðir í
þeim efnum með þríhliða sam-
starfí ríkisstjómar, launafólks og
vinnuveitenda.
Til þess að ná þjóðareátt töldum
við eðlilegt að bjóða fram séretak-
ar skattalækkanir í því skyni að
færa niður verðlag. Þessar hug-
myndir mættu mikilli andspymu á
þeim tíma. í kjölfarið glímdum við
við langvarandi verkfall og hefð-
bundna verðbólgukj arasamninga,
með gengislækkun og rýnandi
kaupmætti. Við stigum mörg skref
aftur á bak þá haustdaga.
Vera má að þessi bitra reynsla
hafí sýnt mönnum fram á, að það
var kominn tími til þess að reyna
nýjar leiðir. Aðilar vinnumarkað-
arins tóku höndum saman og
höfðu í byijun þessa áre frum-
kvæði og forystu um að leggja
fyrir ríkisstjómina tillögur um
lausn kjarasamninga á svipuðum
gmndvelli og við áður höfðum
boðað, haustið 1984. Ríkisstjómin
gat því fyrir sitt leyti gengið hratt
og ömgglega til verks.
Engum vafa er undirorpið, að
þessir kjarasamningar og aðild
ríkisvaldsins að þeim, marka vem-
leg þáttaskil. Þeir hefðu auðvitað
aldrei tekist, nema vegna þess að
víðtækur skilningur var á því, að
við urðum að hafna gömlu verð-
bólguvinnubrögðunum. Um það
náðist almenn samstaða. Þó að
fyreta tilraun okkar til þess að fá
menn til slíks samstarfs hafí mis-
tekist, haustið 1984, hljótum við
að fagna því hvereu miklum ár-
angri þessi tilraun hefur skilað á
þessu ári.
Það samkomulag sem gert var
á vinnumarkaðinum í byijun þessa
áre, er jafn merkur viðburður í
samskiptum ríkisvalds og aðila
vinnumarkaðarins og júnfsam-
komulagið 1964. Með því höfum
við sýnt fram á, að það er unnt
að bæta kaupmátt, ef menn em
reiðubúnir að lúta þeim aðstæðum,
sem við búum við, hveiju sinni í
efnahagsmálum. Ef við skiljum að
það er ekki fjöldi krónupeninganna
sem skiptir máli, heldur verðmæti
þeirra. Sjaldan hefúr reynt betur
á grundvallarhugmyndir okkar um
sameiginlega hagsmuni stéttanna.
Hvað hefði gerst, ef þessi þjóð-
areátt hefði ekki náðst á vinnu-
markaðnum? Að öllum líkindum
hefðum við í þessu mikla góðæri,
gert hefðbundna verðbólgusamn-
inga. Gengið hefði fallið, verðlagið
hefði rokið upp úr öllu valdi, og
þrátt fyrir vaxandi þjóðartekjur
hefði kaupmátturinn fallið og við-
skiptahallinn aukist á ný með
minnkandi spamaði.
Þessi saga er svo alkunn, að
ekki þarf að rekja hana í löngu
máli. í stað þessa búum við nú
við tiltölulega stöðugt verðlag og
meiri kaupmátt, en nokkm sinni
áður. Og við horfum fram til þess
að ná því sem næst jöfnuði í við-
skiptum við aðrar þjóðir á næsta
ári. Af þessum ástæðum getum
við horft með bjartsýni og af
áræðni til framtíðárinnar. Það er
gróska í fslensku þjóðlífí.
Þensla í hagkerfinu
er heldur mlkil
En auðvitað er ekki allt eins og
best verður á kosið. Við þessar
aðstæður væri fráleitt að vera með
vol og víl. Við eigum að leiða hug-
ann að framtíðinni, hvemig getum
við bætt úr þvf, sem úrekeiðis
hefur gengið, hvemig getum við
tekist á við ný verkeftii, sem við
trúum að færi okkur enn fram á
veginn í sókninni til bættra
lífskjara, og heilbrigðari þjóðfé-
lagsskipunar. Þetta em spuming-
ar sem við eigum að velta fyrir
okkur, þegar gróandi er f íslensku
þjóðlífí.
Þó að góðæri sé í landinu og
almenn velmegun, verður auðvitað
ekki á allt kosið f einu. Þannig var
t.a.m. óhjákvæmilegt að færa