Morgunblaðið - 24.12.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. DESEMBER 1986
Jón Dan sendir frá sér ljóðabók
Bjartsýnismaður
yrkir um dauðann
Fyrir skömmu kom út ljóðabókin Ekki fjasar jörðin eftir Jón
Dan og- er það önnur ljóðabók hans, en áður liggja eftir hann
átta skáldsögur. „Þessi verk hafa komið út stopult allar götur
síðan árið 1956, en ritstörfin samræmdust illa vinnu minni sem
ríkisféhirðis þótt mér tækist alltaf að halda þeim aðskildum.
Það eru verstu menn sem hægt er að hafa í vinnu sem ganga
með ritstarfabakteríuna, því menn verða að geta gefið sig
óskipta að því sem þeir hafa fyrir stafni hveiju sinni. Eg hef
alltaf verið tveir menn, ríkisféhirðirinn og rithöfundurinn. Eg
hef jafnvel tekið það óstinnt upp ef menn hafa viljað ræða við
mig bókmenntir í vinnutíma,“ segir höfundurinn í spjalli við
Morgunblaðið. Hann lét af embætti sínu fyrir nokkrum árum
og hveiju skyldi það hafa breytt fyrir rithöfundinn Jón Dan:
„Það breytti auðvitað geysilega
miklu. Nú get ég gefið mig að
ritstörfunum án þess að önnur
störf trufli. Ég er uppfullur af
hugmyndum sem ég hef áhuga á
því að koma frá mér. Hvemig svo
sem það fer á endanum er ekki
gott að segja,“ segir Jón og til
áréttingar orðum hans má nefna,
að frá honum hafa borist verk
1980, 1981, 1982, 1985 og svo
aftur nú. Mikil afköst það.
Ljóðabókin sem hér um ræðir
er 96 síður og ljóðin eru milli 30
og 40 talsins. Þau hefur Jón ort
á löngum tíma, en hann segir
stflinn og ljóðformið vera keimlíkt
eigi að síður. „Ég rími stundum
og lausstuðla og slíkt,“ segir hann
aðspurður. En um hvað fjalla ljóð-
in? Jón Dan:
„Bókinni er skipt í þrjá kafla.
Fyrst koma ýmis ljóð, kafli sem
ég hef nefnt „Ég þóttist vita“.
Þar kennir margra grasa og ljóðin
þar eru skyld þeim sem birtust í
hinni ljóðabókinni minni þótt langt
sé um liðið. Hún hét „Berfætt
orð“ og kom út árið 1967. Annar
kaflinn fjallar um veturinn, það
er ljóðabálkur og þriðji kaflinn er
ljóðabálkur um dauðann."
Þetta er í heild séð heldur
drungalegt yrkisefni, en Jón er
spurður hvort honum sé dauðinn
sérstaklega hugleikinn. Jón:
„Ja, ég er gamall maður, en
eigi að síður er mér dauðinn ekk-
ert sérstaklega hugleikinn þótt
ort sé um vetur og dauða í bók-
inni. Það þarf ekki endilega
gamlan mann til þess að hugsa
Jón Dan
um dauðann, sérstaklega nú á
dögum, þegar vitundin um dauð-
ann er ágengari en nokkru sinni
fyrr vegna nærveru kjarnorku-
vopna. I ljósi þess hef ég ort
bjartsýn ljóð um dauða og vetur.
Ég álít að þau _séu bjartsýn að
minnsta kosti. í þeim er fyrst
dregin upp skuggaleg mynd, en
síðan mildast hún öll og skilaboð-
in eru jafnan á þá leið, að á eftir
vetri kemur ævinlega vor þótt
stundum verði að bíða nokkuð
eftir því.“
☆ ☆ ☆
☆ ☆ ☆
IHATIÐARSKAPIUM JÓLIN
Föstudagur 26. des.
— annar í jólum.
Opið frá kl. 22.00-03.00.
Jóladansleikur fullorðna fólksins.
Allir jólasveinar eru beðnir um að halda
sig heima, nema þeir sem muna eftir
að skipta um galla og mæta í sparifotun-
um.
Magnús Þór
og Margrét
skemmta á
miðnætursviðinu.
Hljómsveitin
Santos og Guðrún
leika fyrir dansi
eins og þeim ein-
um er lagið.
Laugardagur 27. des.
— jólaveisla ársins.
Húsið opnað kl. 19.00 fyrir matargesti.
Tekið á móti öllum matargestum sem
koma milli kl. 19.00-20.00 með óvænt-
um glaðningi.
Boðið er upp á þríréttaða veislumáltíð
sem enginn verður svikinn af.
ídiskótekinujóla-
lögin óma og öll
nýjustu lögin
Raggi Bjarna mætirj
og syngur fyrir mat-
argesti nokkur vinsæl
jólalög og ýmsa sívin-
sæla slagara í gegn-
um tíðina.
Magnús Þór og Margrét á miðnætursviðinu.
Hljómsveitin Santos og Guðrún leika
fyrir dansi.
Opið frá kl. 19.00-03.00.
Borðapantanir hjá veitingastjóra í síma 23335 á öðrum í jólum og laugar-
daginn 27. des.
Snyrtilegur klæðnaður — Aldurstakmark 20 ár

Aukinþekking,
aukin grimmd
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Þrælahald
Höfundur: Susanne Everett.
Þýðandi: Dagur Þorleifsson.
Útgefandi: Orn og Orlygur.
Þrælahald er hlutur sem manni
hrýs hugur við í dag og á erfitt
með að skilja að skuli nokkum tíma
hafa viðgengist. Manni hættir til
að fínnast þrælahald bera vitni
grimmd mannanna, og líklegt er
að oft hefur hún notið sín við
barsmíð og árásir á þrælana, eign
húsbænda sinna.
En þrælahald hefur verið með
misjöfnum hætti frá upphafi mann-
kynssögunnar, og virðist eins og
grimmdin fylgi aukinni þekkingu
mannsins. I fomöld var þrælahald
sjálfsagður eða að minnsta kosti
óhjákvæmilegur hlutur í augum
flestra. Kenning Aristótelesar um
að sumir væru allt frá fæðingu til
þess dæmdir af forlögunum að
þjóna öðmm, aðrir til að hafa
mannaforráð, var ríkjandi langt
fram eftir öldum.
Þrælar í Grikklandi hinu foma
nutu oft velvildar og ástúðar og
voru jafnvel taldir til fjölskyldunn-
ar, og húsbóndi og þræll virðast
hafa borið traust hvor til annars.
Einn frægasti þræll sögunnar,
Spartakus, stóð fyrir uppreisn árin
73—71 f. Kr. í Rómaveldi, svo ekki
hafa endilega allir þrælar verið
sammála skilgreiningu Aristóteles-
ar. Einnig er sagt frá því í bókinni
að þrátt fýrir þessar sömu kenning-
ar hafi ekki allir aþenskir borgarar
átt þræla og þar vom Stóumenn
allt frá grárri fomeskju á móti
þrælahaldi. í Grikklandi til foma
var þrælahald aftur á móti með
öðm sniði en við þekkjum úr sögu
Evrópu og Ameríku síðustu alda. í
sumum grísku ríkjanna vom flestir
þeirra ekki þrælar í eiginlegum
skilningi, heldur átthagabundnir
ánauðarbændur, sem þá vom venju-
lega afkomendur fyrri tíðar íbúa
landsins, er síðar komnir innrás-
armenn höfðu lagt undir sig.
Þrælahald sem hefur líkst léns-
skipulagi Evrópu á miðöldum.
Innflutningur Evrópuríkja á
þrælum hófst snemma á 15. öld,
þegar Portúgalir tóku að fikra sig
suður með vesturströnd Afríku og
sækja sér þangað máríska þræla,
prinsum og páfanum til mikillar
hrifningar. Með því var lagður
gmndvöllurinn að hinni umfangs-
miklu þrælaverslun Evrópumanna
sem stóð yfir í þijár aldir. Flestir
töldu þrælahald svo sjálfsagðan lið
í samfélaginu að engin nauðsyn
væri á að færa fram rök fyrir ágæti
þess. Þeir vom ekki bara mikilvægt
vinnuafl, heldur höfðu menn gaman
af framandlegu útliti þeirra.
I augum flestra Englendinga á
átjándu öld var þrælahald sjálfsagð-
ur hlutur. Tískufrúr þarlendar
sóttust mikið eftir litlum blökku-
drengjum og litu á þá og með-
höndluðu sem einskonar gæludýr.
Þrælar vom seldir opinberlega á
uppboðum í enskum borgum og
blökkumenn, sem húsbændur höfðu
gefíð frelsi eða fannst ekki borga
sig að nýta lengur, bættust í hóp
þeirra snauðustu í Lundúnum.
En hvemig sem meðferð hús-
bænda á þrælum sínum hefur verið
vom þeir réttlausir, dýr sem fólk
gat farið með eftir geðþóttai í bók-
inni segir frá því þegar Sir Hans
Sloane fóm til Vestur-Indía árið
1986, sem líflæknir landstjórans á
Jamaica. í bók sem hann skrifaði
eftir þá ferð segir hann frá refsing-
um sem þrælar vom beittir í
viðurvist hans: „Fyrir vissa „sví-
virðilega" glæpi vom þrælar „festir
við jörðina með stöfum, sem vom
sveigðir eins og skeifur og settir á
hvem útlim. Síðan vom þeir
brenndir lifandi, hægt og bítandi,
fyrst hendur og fætur . . . og síðan
aðrir líkamshlutar smátt og smátt,
höfuðið skilið eftir þangað til
síðast".
Fleiri lýsingar af þessu tagi em
í bókinni og víst er að oft verður
manni óg'att af lestri hennar. Þegar
svo kemur að seinni hluta bókarinn-
ar, sem að mestu fjallar um
þrælauppreisn og baráttuna fyrir
afnámi þrælahalds, heldur maður
að nú sé viðbjóðurinn búinn. En það
er fyrst þá sem blóðug átökin byija
oggrimmd hins siðmenntaða manns
kemur berast í ljós.
Það er óhætt að segja að „Þræla-
hald“ sé bók sem hægt er að
fræðast mikið af. Hún er vel upp-
byggð og vel skrifuð. Bókin er mikið
myndskreytt og fyrir utan aðalfrá-
sögnina era innrammaðir kaflar,
sem em eins og stuttar smásögur
og skýra vel þá allt að því „fræði-
legu úttekt“ sem verið er að gera.
Það verður að segjast eins og er
að þrátt fyrir allan hryllinginn er
þetta bók sem grípur athygli manns
á fyrstu síðu og maður á frekar
erfitt með að leggja hana frá sér
fyrr en hún er lesin til enda.
Rey ðarfj ör ður:
Rjúpnaskytta
hrapar í klettum
Rjúpnaskytta hrapaði fram af klettum inn í Skógdal um klukkan
eitt s.l. laugardag. Besta veður var, bjart og stillt. Hrapaði maður-
inn 4-5 metra niður og rann tölverðan spotta áður en hann stöðvaðist.
Menn, sem vom þama hjá á
ijúpnaveiðum, bmgðu skjótt við og
sendu einn mann af stað að bænum
Grænuhlíð til þess að kalla eftir
sjúkrabfl. Farið var með manninn
til Egilsstaða og þaðan með flugvél
til Akureyrar. Hann liggur þar á
sjúkrahúsinu illa slasaður. Líðan
hans var ekki góð í gær er haft var
samband þangað. Þess má geta að
maðurinn var á góðum ijallgöngu-
skóm, en var með broddana í
baktöskunni.
Gréta