Morgunblaðið - 24.12.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. DESEMBER 1986
Útgefandi nHáfrifr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónssop.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Fólk, umhverfi
og forsjón
Fullveldi þjóðarinnar hvílir
á þjóðemi hennar, tungu
og sögu. 0g tveimur mikil-
vægum homsteinum að auki:
landi og hafi. Efnahagslegt
sjálfstæði hennar á rætur í
auðlindum landsins (moldar,
jarðvarma og fallvatna) og
lífríki hafsins. Að ógleymdu
því sem mestu máli skiptir:
menntun, þekkingu og fram-
taki fólksins sjálfs.
Skammdegið er og hluti
af íslenzkum veruleika: land
í klakaböndum, úfínn sjór og
válynd veður. Sambýlið við
umhverfi okkar, láð og lög, -
og náttúruöflin - hefur löng-
um höggvið skörð í fámenni
þjóðarinnar. Við höfum verið
minnt óþægilega á þessa
staðreynd síðustu vikur.
Gengnar kynslóðir, sem ekki
höfðu sambærileg tæknivopn
í höndum og við í lífsbarátt-
unni, stóðu þó mun ver að
vígi.
Norrænar þjóðir hafa hald-
ið hátíð um vetrarsólstöður
frá ómunatíð, eða svo lengi
sem heimildir greina, bæði í
heiðnum sið og kristnum.
Þegar dagur var stytztur -
og sól settist svo að segja
strax og risin var - fögnuðu
norrænir menn komandi tíð,
hækkandi sól og vaxandi
birtu, sem vóru ávísanir á
vorið og upprisu lífs í náttúru
landsins.
Jól í heiðnum sið tengdust
ekki sízt lísbaráttunni. Þá
eins og löngum síðar áttu
grös, búsmali og sjófang lífíð
í íslendingum. Þessvegna var
hið árvissa kraftaverk vors-
ins, þegar gróðurríkið vaknar
af vetrarsvefni, lífsvonin í
brjósti fólksins í svartasta
skammdeginu.
Saga, sem varðveizt hefur
frá fyrstu öldum byggðar í
landinu, greinir frá fyrir-
manni, sem lét bera sig á
banastundu út sólskinið. Þar
fól hann sálu sína þeim er
sólina skóp. Það var ekki að
ástæðulausu að þeir, sem hér
námu land í öndverðu, héldu
sólarhátíð í svartasta skamm-
deginu.
Kristni var lögtekin í
landinu á Þingvöllum við
Öxará árið 1000, eða árinu
fyrr 999. í kristnum sið fékk
Jólahald þjóðarinnar nýja,
dýpri og sannari merkingu.
Jólin vóru að vísu sólarhátíð
eftir sem áður. íslendingar
fagna sem fyrr vorboðum
ljúfum sem birtast okkur í
hækkandi sól, vaxandi birtu
og þverrandi myrkri. Fögnuð-
urinn er hinsvegar dýpri,
sannari og varanlegri í kristn-
um sið en heiðnum. Risin er
sól í myrkri mannlífsins, Jes-
ús Kristur frelsari mannanna.
Hann er ljósið og sannleikur-
inn sem Guð hefur gefíð
okkur. Kærleiksboðskapur
kristninnar var og er dags-
brún vonar og vissu um eilífð
og farsæld, viðvarandi vor
bak vetrar.
Heiðin Jól vóru sólarhátíð
í svartasta skammdegi vetr-
ar. Fagnaðarefnið var flýj-
andi myrkur, vaxandi birta
og vorið framundan, þegar
gróðurríkið vaknar af vetrar-
svefni. Kristin Jól fagna
„hliðstæðri“ framvindu í hug-
arheimi og sálarlífí einstakl-
inga - o g þjóða. Þegar
trúarsólin nær að rísa hugar-
heimi okkar, hverfur myrkur
óttans, vonarbirtan vex og
vor fyrirheitanna er framund-
an.
íslenzk Jól færa fólk og
fjölskyldur saman, knýta bet-
ur kærleiksbönd, sem vilja
slakna í hraða og önn
hvunndagsins. Þau gefa okk-
ur og tóm og tíma til að
staldra við og huga að okkar
innra manni, þroskastöðu
hans og vegferð, og tengslum
við vandamenn, vini og sam-
félag. Við þörfnumst þess
flest að ljá boðskap og anda
Jólanna tíma og rúm í hugar-
heimi okkar, til þess meðal
annars að halda áttum á
þeirri hraðferð, sem líf okkar
er.
Megi kærleiksboðskapur
Jólanna sameina einstaklinga
og þjóðir í viðleitni til fegurra
og sannarra mannlífs. Með
þeim orðum óskar Morgun-
blaðið lesendum sínum og
landsmönnum öllum gleði-
legra Jóla.
Jólaleikrit Þjóðleikhússins:
Aurasálin eftir Mc
JÓLALEIKRIT Þjóðleikhússins
að þessu sinni er „Aurasálin“
eftir franska leikskáldið Molli-
ere. Molliere þessi var uppi á 17.
öld og er eitthvert frægasta gam-
anleikjaskáld Frakka fyrr og
siðar. Verk hans hafa þó ekki
mikið verið sýnd í íslenskum leik-
húsum, en nú ber svo við að verk
eftir hann er valið sem jólaleik-
rit hér. En afhverju Molliere?
Hvaða erindi á hann við okkur í
dag. Leikstjórinn, Sveinn Einars-
son svarar því:
„Alltaf þegar við tökum gömul
verk til sýninga spyrjum við þess-
ara spurninga. En það vill svo til
að lífsmagn leikrita fer ekki eftir
aldri. Mörg nútímaverk hafa stund-
um miklu minna að segja okkur en
t.d. 2000 ára gömul. Ef leikrit er
nógu mikil list, þá höfðar það til
fólks á öllum tímum. í sambandi
við Molliere er þetta minni spuming
en ella, því maðurinn er svo
skemmtilegur. Það em fáir höfund-
ar í veröldinni sem hafa náð sömu
tökum og hann á gamanleikjaform-
inu.
Ef við leikum ekki Molliere á
Islandi, er það afþví við kunnum
ekki að leika hann eða afþví við
emm fáfróð og skiljum hann ekki.
Það er verið að leika verk eftir
Molliere á hveijum degi einhvers
staðar í heiminum. Til marks um
það hversu mikils Frakkar meta
hann er, að þeir kalla þjóðleikhús
sitt, öðmm þræði, hús Mollieres.
Það á sér reyndar líka sögulegar
forsendur. Það er elsta leikhús í
heimi, stofnað 1680 og varð til við
samrana tveggja leikflokka í París
og var annar þeirra leikflokkur
Mollieres. Hann sjálfur var að vísu
dáinn, en flokkurinn hélt áfram að
starfa.
Ennþá meira til marks um hvílíkt
nafn hann er í frönskum bókmennt-
um er að hann er metinn sem
stærsta leikskáld þeirra. Hann er
tekinn fram yfir harmleikjaskáld
eins og Racine, Hugo og Corneille.
Skáldheimur Mollieres er býsna
víðfemur og leikrit hans em með
ýmsu móti. Sum em í bundnu máli,
sum hreinir farsar, önnur í lausu
máli. Sum leikrita hans em það sem
hefur verið kallað skapgerðar gam-
Úr sýningu Þjóðleikhússins á
Aurasálinni.
anleikrit. Svo er að sjá sem Molliere
hafi ekki álitið að ein tegund væri
öðmm fremri, heldur ætti hvert
leikhúsverk að vera eins gott og
það gat innan sinnar tegundar.
Af þessum leikritum er Aurasálin
það leikrit hans, í óbundnu máli,
sem hefur notið hefur hvað mestra
vinsælda.Menn hafa deilt um það
hvort þetta er farsi eða skapgerðar
gamanleikrit, en ætli það beri ekki
einkenni beggja. Það hefur verið
bent á að hann sæki efnið til ann-
ars höfundar, latneska skáldsin
Plautus, og það em rittengsl í verk-
inu við ýmis önnur leikrit. Það
kemur þó ekki að sök því það er
leikrit Mollieres sem hefur lifað en
hin ekki.
Það er í rauninni furðulegt að
þetta vinsæla leikrit hafi ekki verið
leikið af atvinnufólki hér fyrr.
Menntaskólanemar vom hinsvegar
fljótir að uppgötva það og hafa leik-
ið hann tvisvar. Það er kannski
Þórunn Sigurðardóttir:
„Ég trúi því ekki að tilfinni
vitsmunalíf mannsins sé rusl
STUNDUM heyrist sagt að ís-
lendingar séu fátækir af leikrita-
höfundum. Mikið sé til af
ljóðskáldum, skáldsagna- og
smásagnahöfundum, en leiklistin
sé sá þáttur frumsköpunar sem
islenskir höfundar hafi vanrækt.
Höfundar virðast sérhæfa sig i
einhverjum einum þætti bók-
menntanna og mjög fáir snúa sér
að leikritun. Þann 30. desember
frumsýnir Þjóðleikhúsið nýtt
íslenskt verk, „í smásjá,“ eftir
Þórunni Signrðardóttur, leikara
og leikstjóra.
Leikritið fjallar um tvenn hjón
og eru þijú þeirra Iæknar. Það
gerist á heimiU og vinnustað yf ir-
læknis, sem er um það bil að
öðlast alþjóðlega viðurkenningu
fyrir störf sín. Inn í leikinn tvinn-
ast samskipti hans við kou sína
og nánustu samstarfsmenn, en
óvænt örlög eiga eftir að gjör-
breyta afstöðu og lífi persón-
anna. Morgunblaðið spurði
Þórunni Sigurðardóttur af-
hveiju hún hefði kosið að skrifa
leikrit en ekki t.d. skáldsögu:
„Leikhús er náttúmlega minn
heimur, það form sem ég þekki og
ég sé þetta ekki eins og handrit að
bók, heldur er handritið eins og
nótur fyrir mér. Spennan við að
skrifa leikrit er allt önnur, því þer-
sónur og ferli sem maður býr til
öðlast ekki líf fyrr en á leiksýning-
unni sjálfri. Ég veit ekki hvort ég
á einhvem tíma eftir að skrifa eitt-
hvað annað en leikrit. Það getur
vel verið, seinna.“
„Leikhúsið hefur ákaflega mikla
þýðingu fyrir mig. Mér finnst leik-
Iistin oft ná betur til fólks en allar
aðrar listgreinar. Þessi beinu sam-
skipti, annarsvegar á sviðinu milli
leikara, hinsvegar milli leikara og
áhorfenda, verða dýpri en áður
kannski afþví nú orðið höfum við
svo mikið af niðursoðinni list. Mér
fínnst sú tilfínningalega næring
sem leikhúsið veitir, nauðslynlegt
mótvægi við afþreygingar- og
skemmtiefni sem fólk þarf að þola.
Þetta er eins og að drekka lýsi á
móti kók. Maðurinn getur ekki
endalaust nærst á msli. Ég trúi því
ekki að tilfinngar og vitsmunir
mannsins séu mslahaugur, heldur
akur þar sem margvísleg blóm geta
sprottið ef vel er sáð.“
Em ný, fmmsamin verk nauð-
synleg íslensku leikhúsi?
„Þau em fmmforsendan að
íslensku leikhúsi. Garcia Lorca tal-
aði um að leikhús þyrfti að fínna
æðaslátt samfélagsins og sögunnar.
Það er fmmforsendan, bæði í
tengslum við fortíð og framtíð. Það
verður að því vera íslensk hugsun
í því sem verið er að gera. Annars
eigum við ekkert til að gefa heimin-
um. Vitum ekkert hvaðan við
komum og hvert við emml að fara.“
Er ekki einfaidara að þýða erlend
verk? Er ekki búið að skrifa um
allt sem þarf að segja erlendis?
„Ég hef ekki miklar áhyggjur af