Morgunblaðið - 09.01.1987, Page 14

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 1987
14
Minning:
Dr. med. Jón Sigurðs■
son fv. borgarlæknir
Fæddur 29. júní 1906.
Dáinn 28. desember 1986.
Dr. Jón Sigurðsson fyrrum borg-
arlæknir sem nú er kvaddur var
tímamótamaður í íslenskum heil-
brigðismálum. Hann var frumkvöð-
ull á ýmsum sviðum þeirra,
baráttumaður allan sinn starfsferil
fyrir bættum heilbrigðisháttum.
Ævistarf hans var að gæta hags-
muna Reykvíkinga á því sviði, í
senn að þjóna þeim og leiða. Hann
var ötull baráttumaður fyrir sjálfs-
forræði Reykvíkinga í heilbrigðis-
málum.
Þótt starfsvettvangur hans væri
Reykjavík og nágrenni, var áhrifa-
svið hans heilbrigðismál landsins
alls. Mestallt af því sem hann fékk
áorkað er falið, svo sem vera ber,
m.a. í heilbrigðisskýrslum, því dr.
Jón Sigurðsson var fyrst og fremst
forystumaður í heilsuvemd en
árangur í þeim málaflokki er lengi
að koma fram og byggist á sám-
stilltu átaki margra.
Þegar svo var komið að ástandið
í sjúkrahúsmálum þjóðarinnar var
orðið bágborið og engar líkur á að
ríkisvaldið risi undir skyldum sínum
var hann í forystuliðinu sem und-
irbjó og reisti Borgarspítalann. Hið
síðasta sem hann lét til sín taka á
opinberum vettvangi skömmu fyrir
andlát sitt var að rísa upp þegar
honum þótti að spítalanum vegið.
Sjálfsforræði sveitarfélaga í heil-
brigðismálum var honum helgur
dómur.
Það var mér gæfa að kynnast
dr. Jóni Sigurðssyni og fjölskyldu
hans og vera í þjónustu hans um
nokkurra ára skeið. Var hann ákaf-
lega nákvæmur í allri embættis-
færslu og gekk ríkt eftir því við
aðra að þeir temdu sér nostursam-
leg vinnubrögð. Um yfirvinnu var
ekki spurt. Hann var heiðarlegur í
samskiptum, kom fram af áreynslu-
lausri hreinskilni gagnvart þeim
sem hann átti skipti við en var ekki
gefinn fyrir að trana sér fram. Þeg-
ar hann þurfti að koma málum
áleiðis kaus hann fremur að gera
það í rituðu máli en töluðu. Opin-
berar kappræður og karp var
honum ekki að skapi.
Dr. Jón Sigurðsson var hollur
starfsmaður Reykjavíkurborgar,
honum var treyst og hann virtur
af borgarstjórunum sem hann starf-
aði með. Ekki síst var eindrægni í
samskiptum hans og Bjama Bene-
diktssonar. Það var hann sem fékk
dr. Jón til að snúa heim til starfa.
Ragna og Jón komu hingað frá
Danmörku með syni sínum ungum
að lokinni heimsstyijöldinni þar sem
þau höfðu eins og ýmsir fleiri búið
við harðan kost. Hafði dr. Jón lokið
sérfræðinámi og vildi nú umfram
allt taka til starfa hér á landi. Þá
vom, svo sem oft fyrr og síðar,
nokkrar væringar í samskiptum
ríkis og borgar. Til að höggva á
hnútinn réð Bjami Benediktsson dr.
Jón í þjónustu borgarinnar sem
heilbrigðisfulltrúa árið 1946. Hér
steig dr. Jón áhættuskref, sem
hvorki færði honum þá vegtyllur
né góð laun. Hins vegar gaf það
honum tækifæri til að koma heim
og starfa að hugðarefnum sínum,
heilsuvemdarmálum, eðlilegu fram-
haldi af berklavamastörfum hans í
Danmörku og verkefni því um
tengsl kúaberkla í. mönnum og
nautgripum sem varð efni doktors-
ritgerðar hans árið 1945. 1948 var
hann ráðinn borgarlæknir og þegar
héraðslæknisembættið losnaði vom
þessi tvö embætti sameinuð og hef-
ur svo verið síðan. Gegndi dr. Jón
hinu sameinaða embætti frá árs-
byijun 1950 til síðari hluta árs
1974.
Við komuna til landsins urðu
skil í hollustuháttum hér í borg og
síðar á landinu öllu. Hér skulu ekki
raktar breytingar eða ástandinu
lýst eins og það var. Margir muna
enn hve þá var gengið fram af
mikilli röggsemi til að þvinga fram
nauðsynlegar umbætur. Vakti það
þjóðarathygli og hafði áhrif til larig-
frama. Þar gekk fram á völlinn
eldhugi sem vissi hvað hann vildi
en gætni hans var honum traust
leiðsögn um hve langt mætti ganga.
Smám saman kom hann upp í
kringum sig liði traustra samstarfs-
og aðstoðarmanna sem hélt uppi
þeirri stefnu sem hann hafði mótað.
Um leið gafst honum færi á að
snúa sér að öðrum verkefnum í
heilbrigðismálum, þar sem skórinn
kreppti, stofnun og rekstri heilsu-
vemdarstöðvar, byggingu og
skipulagi Borgarspítala, læknis-
þjónustu í Reykjavík, svo nokkrir
meginþættir séu nefndir. Þeir sam-
anstanda svo af sérverkefnum sem
hvert um sig er mikilsvert og gefa
þarf gaum, móta með faglegum
hætti og starfa síðan að þannig að
ávinningur verði af. Dr. Jón Sig-
urðsson var vakinn og sofinn við
stjóm þessara verkefna.
Stjómarhættir hans byggðust á
vinsamlegri afstöðu til samstarfs-
liðs. Hann otaði hugmyndum að
mönnum, hvatti þá til dáða en var
aftur á móti tregur við að hleypa
mönnum út í framkvæmdir, opin-
berar yfirlýsingar eða greinaskrif
nema hann væri fullviss um að rétt
væri á máli haldið. Þetta latti suma
en hvatti aðra. Þegar hann svo
sannfærðist um að rétt væri að
halda málinu áfram sparaði hann
hvergi krafta sína við að aðstoða
þann sem í hlut átti, lesa áætlanir
og skýrslur. Venjulega skilaði hann
af sér slíku verkefni morguninn
eftir að hann tók það að sér.
Starfsmönnum dr. Jóns gat liðið
vel í návist hans. Hann brást við
áhugamálum þeirra og vanda af
hlýhug og velvilja, tók þátt í
skemmtanalífí þeirra sem félagi,
fylgdist með lífi þeirra og fjöl-
skyldna þeirra sem faðir. Þegar
hann kom af erlendum fundum
skýrði hann af eldmóði frá því nyt-
sama sem þar hafði komið fram og
ætlaðist til hins sama af öðrum.
Eins og sannur heilsuvemdar-
maður einskorðaði hann sig ekki
við embættisfærsluna. Framfarir í
borginni voru hluti af heilsuvemd-
inni í hans augum. Dr. Jón tók
snemma þátt í starfí KFUM undir
leiðsögn séra Friðriks Friðrikssonar
sem síðar gaf hann og Rögnu sam-
an í tjaldi í Vatnaskógi. Hann stóð
ungur í fararbroddi knattspymufé-
lagsins Vals, reisti það úr ösku-
stónni og var formaður þess og
fararstjóri í keppnisferðum félags-
ins á háskólaárum sínum þótt það
íþyngdi honum í námi.
Síðar tóku enn fleiri félagsstörf
við og yfírleitt var allt sem horfði
til framfara honum gleði að taka
þátt í að móta: Skálatúnsheimilið,
Þroskahjálp, bygging Domus
Medica og þannig má lengi telja.
Þeir Ragnar í Smára unnu mjög
saman að fegrun borgarinnar, m.a.
með starfi sem tengdist málefnum
Fegrunarfélagsins. Sumt skilaði
árangri og hlóð utan á sig, annað
ekki, eins og gengur.
Eftir heimkomuna gekk dr. Jón
til liðs við Rauða krossinn og var
kjörinn í stjóm Reykjavíkurdeildar
félagsins þar sem hann sat rúman
áratug eða þar til hann var kjörinn
formaður Rauða kross íslands
1961. Fram að því hafði félagið
starfað með nokkuð fomlegum
hætti mótuðum á ófríðarárunum.
Ekki var þá heldur full eining í
forystu félagsins. Fljótlega tókst
dr. Jóni að setja niður deilur. Lét
hann nú einskis ófreistað að koma
starfsháttum félagsins á svipað stig
og tíðkaðist í grannlöndunum. Fram
að því hafði samband við Rk-félög
grannalandanna ekki verð mark-
visst.
Innan tíðar komst á hið besta
samstarf við Rk-félög í grannlönd-
unum og alþjóðasamtökin. Þá tókst
honum og að fá fleiri en áður til
þátttöku í starfínu. Naut félagið
þar persónuþokka dr. Jóns. Fram
að þessu hafði RKÍ lifað á bón-
björgum, verið í lánshúsnæði. Dr.
Jón sá að við svo búið mátti ekki
standa og hafði forystu um kaup
húsnæðis. Þetta ásamt fleiru mark-
aði straumhvörf í félaginu. Þegar
hann skilaði formennskunni af sér
8 ámm síðar var nýr þróunarferill
hafinn. í félagsstarfí hans kom að
haldi vitund hans um að framfarir
og þróun taka sinn tíma og tekst
því aðeins vel að grundvöllurinn sé
með fyrirhyggju lagður og starfið
knúið áhuga og framsýni.
Dr. Jón Sigurðsson stundaði
íþróttir frá ungum aldri og var alla
tíð útivistarmaður. Hann var vel
að manni, snar í snúningum, var á
hlaupum og tók tvær tröppur í
skrefi bókstaflega mælt. Hann var
alla tíð grannholda, hvatur í hreyf-
ingum, mildilegur, mikið kurteis og
tillitssamur við alla menn. Hann
varð ungur hvítur á hár, honum lá
lágt rómur og var aldrei hávaði í
návist hans.
Hann virtist ætla að eldast vel
en svo fór sem svo oft áður þegar
athafnasamir menn setjast í helgan
stein að kraftamir tóku brátt að
slakna.
Heimili þeirra Rögnu og dr. Jóns
bar þeim hjónum fagurt vitni. Það
var sett saman milli traustra hom-
steina, bókakostur góður, málverk
fögur, húsbúnaður látlaus og vel
valinn og sem þeim hafði safnast
allt frá fmmbýlingsárunum. Þau
nutu gesta sinna og gestir gengu
frá garði hýrir í lund því samræður
voru samræður í því húsi. Þau hjón
voru óvenju samrýnd, studdu hvort
annað þar til undir það síðasta að
annað studdi hitt.
Við hjónin fæmm þeim frú
Rögnu, syninum Emi og konu hans,
Signýju Gunnarsdóttur innilegar
samúðarkveðjur og þökkum fjöl-
skyldunni það sem hún hefur fyrir
okkur gert.
Blessuð sé minning dr. Jóns Sig-
urðssonar.
Eggert Ásgeirsson
Þegar ævisólin gengur til viðar
lýsa stjömur endurminninganna.
Jón Sigurðsson fæddist hér í
Reykjavík 29. júní 1906. Foreldrar
hans vom Sigurður Jónsson, tré-
smiður, og kona hans, Margrét
Guðmundsdóttir. í dag leitar hugur-
inn liðinna ára, er við Jón og bræður
hans, Ólafur og Ámundi, áttum
okkar góðu tíma saman við leik og
störf. Allir vom þeir bræður miklir
og einlægir Valsmenn, unnu mikið
og óeigingjamt starf að eflingu fé-
lagsins. Ogleymanleg var okkur
Valsmönnum ferðin til Danmerkur
sumarið 1931, en þá fómm við til
Kaupmannahafnar að heimsækja
KFUM þar og ferðuðumst um
landið og kepptum við ýmis KFUM
lið. Fararstjóri í ferðinni var séra
Friðrik Friðriksson, en honum til
aðstoðar var Jón Sigurðsson. Þessi
ferð var í alla staði vel heppnuð og
lærdómsrík okkur Valsmönnum. I
þá daga var ekki almennt að ungt
fólk ferðaðist milli landa og kynnt-
ist landi og þjóð, en viðtökur allar
hjá frændum okkar Dönum vom til
fyrirmyndar og oft var setið og rifj-
uð upp ýmis atriði úr þessari fyrstu
utanlandsför okkar félaganna. Já
tíminn líður og nú er hópurinn, sem
fór í þessa ferð, farinn að þynnast,
en þetta er lögmál lífsins.
Jón lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið
1926 og síðan kandídatsprófi í
læknisfræði frá Háskóla Islands
árið 1933. Hann sigldi til Dan-
merkur til frekara náms og dvaldist
þar í nokkur ár við nám og síðan
við vinnu, en síðan hélt hann heim
og vann landi sínu og þjóð meðan
starfskraftar entust.
Einn merkur stjómvitringur
Frakka á hinum miklu umbrotatím-
um stjómarbyltingarinnar miklu
sagði einhvers staðar: „Hvort emb-
ætti er mikilvægt fer aðeins eftir
því, hvemig það er rækt.“ Vissulega
hitti Frakkinn naglann á höfuðið,
hér er lykill að gagni eða gagnleysi
hvers starfs eða stöðu fyrir félög
eða þjóðfélagið í heild. Gildið fer
eftir því, hvemig starfíð er rækt.
Jón rækti hvert það starf, sem hon-
um var trúað fyrir af þeirri kost-
gæfni og samviskusemi sem mest
má verða, þess vegna hlaut að
blessast allt það sem hann tók að
sér. Traustleiki hans í orðum og
athöfnum var frábær og öll hin
umfangsmiklu störf fyrir landið sitt
vann hann af kostgæfni. Að engu
var rasað, allt vandlega athugað.
Það er fágætt að fínna samein-
aða í einum og sama manninum
alla þá eiginleika, sem prýða mega
einn mann: Drenglyndi, góðvild,
fómfysi og skyldurækni.
Allir vilja vinna hetjudáðir, en
það er í rauninni smámunir einir,
sem flestir afreka. Afreksmenn og
konur eru þó til, fólk sem vinnur
hetjudáðir á ýmsum sviðum mann-
lífsins, en miklast þó aldrei. Ég hika
ekki við að telja Jón í hópi yfir-
burðamanna. Við hjónin sendum
fjölskyldu Jóns okkar innilegustu
samúðarkveðjur og ég þakka vini
mínum fyrir allt og allt og kveð
hann með þessum orðum: Bestu
vinir okkar eru ekki þeir sem gera
okkur gott heldur þeir sem gera
okkur góða.
Einar Björnsson
í Skálatúni í Mosfellssveit er
vistheimili fyrir rúmlega 50 þroska-
hefta einstaklinga. Heimilið er
upphafiega stofnað af Góðtempl-
arareglunni og er rekið sem sjálfs-
eignarstofnun.
í tæpa tvo áratugi, eða frá
1960—1979, gegndi Jón Sigurðsson
álaunuðu starfi stjómarformanns í
Skálatúni. í stjómartíð hans átti sér
stað veruleg uppbygging heimilisins
og ávallt þurfti að berjast við fjár-
hagsörðugleika. Stjómarmenn
þurftu sjálfir að sinna fjölmörgum
verkefnum, sem í dag eru unnin
af framkvæmdastjóra stofnunar-
innar.
Skálatúnsheimilið nýtur í dag
góðs af stjómarstarfi Jóns Sigurðs-
sonar og samverkamanna hans.
Slík störf verða seint metin að fullu.
Að leiðarlokum eru honum þakk-
ir færðar af stjóm og aðstandend-
um heimilisins og eftirlifandi
ástvinum vottuð samúð.
Gunnar Þormar
Þegar við í dag minnumst dr.
Jóns Sigurðssonar kemur okkur
margt í hug. Spumingar vakna og
við hugleiðum: hvers konar maður
var hann, hvemig húsbóndi á fjöl-
mennum vinnustað og hvers konar
þjóðfélagsþegn?
Um Jón Sigurðsson viljum við
fyrst og fremst segja, að hans
munum við jafnan minnast, er við
heyrum góðs manns getið.
Maðurinn var afburða snyrti-
menni jafnt yst sem innst. Um hann
mætti vel segja, að hann hafi verið
farsæll húsbóndi, sem með lipurð
og kurteisi náði góðum árangri við
stjóm á fólki um leið og hann jafn-
framt naut virðingar þess.
Mörgum verður það á, að ætlast
til alls af öðrum en gera minni kröf-
ur til sjálfra sín. Þessu var öfugt
farið með Jón Sigurðsson. Hann
gerði fyrst kröfur til sjálfs síns en
síðan annarra. Nákvæmni var einn
af stærstu kostum hans. Einhveiju
sinni, er hann var að lesa yfír bréf,
sem skrifuð voru í nafni heilbrigðis-
eftirlitsins, sagði hann: „Þegar þið
skrifíð bréf af þessu tagi þarf að
vanda svo vel til verksins, að jafn-
vel versti óvinur ykkar geti sem
minnst að því fundið." Samkvæmt
þessari reglu vann hann sjálfur flest
sín verk.
Jón Sigurðsson mótaði eða hafði
áhrif til góðs á flesta sína sam-
starfsmenn. Með honum er gengið
sérlegt snyrtimenni og um leið einn
af síðustu klassísku embættismönn-
unum af gamla skólanum. Að
slíkum mönnum er jafnan mikil eft-
irsjá.
Um leið og við kveðjum Jón Sig-
urðsson vottum við frú Rögnu, Emi
og fjölskyldu dýpstu samúð okkar
og óskum þeim velfamaðar á
ókomnum ámm.
Kormákur Sigurðsson,
Hróbjartur Lúthersson.
Kveðja frá Knattspyrnu-
félaginu Val
Jón Sigurðsson, heiðursfélagi
Knattspymufélagsins Vals, er
kvaddur hinstu kveðju í dag. Jón
kom ungur til starfa í Val, var for-
ustumaður um endurreisn Vals eftir
erfíðleikatímabil og lagði gmnninn
að því félagi sem Knattspymufélag-
ið Valur er í dag. Aðeins þrítugur
að aldri, 1936, var Jón kjörinn heið-
ursfélagi, yngstur þeirra manna
sem hlotið hafa þá útnefningu í 75
ára sögu Vals.
Er saga Vals var fyrst rituð á
25 ára afmæli félagsins er Jóns
Sigurðssonar og Axels Gunnarsson-
ar sérstaklega getið sem þeirra
manna sem ótvírætt mörkuðu
stærst spor í sögu félagsins. Ungur
að ámm komst Jón í kynni við fé-
lagslífið í KFUM í starfí skátafé-
lagsins Væringja og undir
handleiðslu séra Friðriks. Skátafé-
lagið Væringjar kom við sögu
íslenskrar knattspymu með eftir-
minnanlegum hætti, 1919, þegar
„stóm“ félögin í Reykjavík, KR,
Fram og Víkingur, mynduðu
drengjadeildir innan félaganna og
efndu til fyrsta þriðja flokks móts-
ins hér á landi. Væringjar vom
meðal keppenda og flestum að óvör-
um sigruðu þeir. í sigurliði vom
þrír bræður, Ámundi, Ólafur og Jón
Sigurðssynir. Allir urðu þeir bræður
síðar í fremstu víglínu í starfí Vals.
Félagið var þá að ganga í gegnum
erfiðleikatímabil og óvissa ríkti um
framtíð þess. Axel heitinn Gunnars-
son var fremstur fomstumanna um
endurreisnina og varð Jón aðalsam- I
verkamaður hans. Jón kom til starfa
í stjóm Vals 1923 og var kjörinn
formaður 1928 og gegndi því starfi
til 1931. Stjómarár Jóns Sigurðs-
sonar vom viðburðarík. Valur vann
sinn fyrsta sigur í íslandsmóti í