Morgunblaðið - 16.01.1987, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. JANÚAR 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Losarabragur
hjá Kvennalista
Kvennalistinn og aðstand-
endur hans hafa gengið
til stjómmálastarfs að öðrum
þræði með því hugarfari að
feta inn á nýjar brautir. Sam-
tökin, sem standa að Kvenna-
listanum, eru ekki flokkur.
Ætlunin er, að þau starfi sem
einskonar grasrótarhreyfing.
Að stefnumótun er staðið með
sérkennilegum hætti. Fram-
boð eru ákveðin á þann veg,
að erfitt er að átta sig á því
hvaða reglur gilda um þau.
Ætlunin er að bjóða fram í
öllum kjördæmum landsins
fyrir næstu kosningar. í kosn-
ingunum 1983 buðu samtökin
fram í Reykjavík, Reykjanes-
kjördæmi og Norðurlands-
kjördæmi eystra. Náði
Kvennalistinn því að fá þrjár
konur kjömar á þing; tvær
úr Reykjavík og eina úr
Reykjaneskjördæmi.
Nú hefur það gerst, að
Kristín Halldórsdóttir, sem
hlaut kosningu á þing fyrir
Kvennalistann í Reykjanes-
kjördæmi, hefur lýst yfir því,
að hún ætli ekki að sitja nema
tvö ár á þingi, nái hún kjöri
í næstu kosningum. Þessi yfir-
lýsing hefur að vonum vakið
undmn. í stjómarskránni er
mælt fyrir um það, að þing-
menn skuli kjömir til fjögurra
ára. Hafa Iögfræðingar og
dregið réttmæti þessa ásetn-
ings í efa. Sigurður Líndal,
lagaprófessor, telur þessa fyr-
irætlan stangast á við ákvæði
stjómarskrárinnar, bæði þar
og í kosningalögum sé skýrt
kveðið á um að kjörtímabilið
sé flögur ár. Um þetta segir
Sigurður Líndal í Morgun-
blaðinu í gær: „Menn hafa
sett sér ákveðið kjörtímabil,
sennilega til þess að auka
festu í starfi þingsins og einn-
ig vegna þess að þingmenn
þurfa að ávinna sér nokkra
reynslu í störfum þess. Ef
frambjóðendur ætla að fara
að stytta kjörtímabilið um
helming gætu þeir eins ákveð-
ið að það yrði eitt ár eða
styttra og ég sé ekki hvar það
myndi enda.“
Rök Kristínar Halldórsdótt-
ur eru helst þau, að þessi
nýskipan gefi nýju fólki tæki-
færi til þess að öðlast þjálfun
í stjómmálastörfum, þar sem
Kvennalistinn vilji ekki, að
þingmenn sitji lengur en tvö
kjörtímabil. Hún hefur einnig
komist þannig að orði: „Þetta
er í samræmi við skoðanir
okkar um að óæskilegt sé að
búa til atvinnupólitíkusa en
hins vegar æskilegt að nýta
sér fengna reynslu.“ Ber að
skilja þessi orð þannig, að
Kvennalistinn líti á Alþingi
sem einskonar uppeldisstöð
fyrir stjómmálamenn? Eru
menn orðnir atvinnupólitíkus-
ar eftir sex ára setu á Alþingi?
Hvers vegna ekki eftir fjögur
ár?
Nýbreytni á fullan rétt á
sér í íslensku stjórnmálalífí. Á
þeim vettvangi má margt
færa til betri vegar. Á hinn
bóginn verða menn að gera
þær kröfur, að þeir, sem fara
með löggjafarvaldið, virði lög-
in og ekki síst stjómarskrána.
Það samrýmist illa skyldum
þingmanna að ganga á svig
við ákvæði sjálfrar stjómar-
skrárinnar og viðtekinn skiln-
ing fræðimanna á því, sem í
þeim felst. Vilji Kvennalistinn
stytta kjörtímabil þingmanna
í tvö ár, eiga þingmenn hans
að flytja tillögu um þá breyt-
ingu á Alþingi.
Samtök um kvennalista
starfa ekki samkvæmt nein-
um skipulagsreglum. Þar á
bæ virðast forystumenn telja
lýðræði felast í því að hafa
engar reglur. Þetta er mikill
misskilningur. Lýðræðislegir
stjómarhættir krefjast þess,
að settar séu leikreglur og
þær séu í heiðri hafðar. Án
slíkra reglna er veruleg hætta
á því, að þeir, sem em frekast-
ir, hrifsi öll völd í eigin hendur
og hagi síðan seglum eftir
því, sem þeir telja sér og
sínum fyrir bestu. Þótt for-
ystumenn Kvennalistans séu
sannfærðir um að losaralegir
starfshættir séu samtökum
sínum fyrir bestu, á hið sama
ekki við um stjóm þjóðfélags-
ins alls.
Með yfírlýsingum Kristínar
Halldórsdóttur um, að hún
ætli ekki að sitja nema tvö
ár af fjórum, nái hún endur-
kjöri til þings, hefur skapast
einkennileg staða. Það er
nauðsynlegt, að rétt yfírvöld
láti þetta mál til sín taka, svo
að ekki skapist réttaróvissa á
þessu sviði. Er framboð gilt,
ef það er skilyrt með þessum
hætti? Hvaða skilyrði önnur
geta þingmenn sett, þegar
þeir gefa kost á sér?
Nóbelsverðlai
í efnafræði 1
eftir Ágúst Kvaran
Að þessu sinni komu nóbelsverð-
launin í efnafræði í hlut þriggja
eðlisefnafræðinga, Bandaríkja-
mannanna Dudley Herschbach við
Harvard-háskóla, Yuan Tseh Lee
við Kaliforníu-háskólann í Berkeley
og Kanadamannsins John Polanyi
við Toronto-háskóla. Þeir þremenn-
ingar skipta með sér verðlaunafé
að upphæð kr. tvær milljónir sænsk-
ar fyrir mikilvægt framlag til
aukins skilnings á efnabreytingum
almennt, en efnabreytingar felast í
umbreytingu sameinda hvarfefna í
sameindir myndefna:
Hvarfefni —► Myndefni
Bandaríkjamennirnir Hersch-
bach og Lee fá verðlaunin fyrir
svokallaða sameindageislatækni
(„molecular beam“), sem þeir hönn-
uðu og þróuðu á sjöunda áratugn-
um. Þessi tækni er tvímælalaust sú
öflugasta sem völ er á í dag til að
ákvarða hraða efnabreytinga og
hvemig efnabreytingar ákvarðast
af árekstrum milli sameinda hvarf-
efna. Polanyi er verðlaunaður fyrir
túlkun á mælingum á útgeislun inn-
rauðs ljóss frá sameindum mynd-
efna í sameindageislatæki, sem
gert hefir kleift að ákvarða eigin-
leika sameinda á því örstutta
tímabili sem árekstur varir.
Herschbach lauk doktorsprófi frá
Harvard-háskóla 1958 og hefur
verið prófessor þar frá 1963. Á
fyrri hluta 7. áratugsins byggði
hann tæki sem gerði honum kleift
að athuga árekstra milli alkalí-
málmatóma á borð við kalíum og
natríum og lítilla sameinda á borð
við klór og bróm. Efnin voru hituð
í ofnum, sem staðsettir vom í
lofttæmi. Gufunni var beint í gegn-
um örmjóar raufar til að mynda
sameindabunur eða sameinda-
geisla. Geislar beggja efnanna vom
látnir skerast til að fá fram árekst-
ur. Loks vom efnisagnimar sem
mynduðust við árekstrana mældar
með skynjara í brejrtilegri afstöðu
til geislanna. Með hitastillingu á
ofnunum var unnt að stjórna hraða
sameindanna. Út frá magni og
dreifingu myndefna fyrir mismun-
andi hraða hvarfefna var mögulegt
að segja til um hvaða skilyrði þyrfti
Y.T. Lee
að fullnægja til að árekstur leiddi
til efnahvarfs.
Lee er fæddur í Taiwan og hlaut
fyrstu menntun sína þar, en hóf að
starfa með Herschbach í Harvard
árið 1967. Þar hannaði hann sam-
eindageislatæki sem nothæft var
fyrir sérhveija gerð sameinda á
gasformi og mældi massa mynd-
efna með massagreini. Allar götur
síðan hefur Lee unnið ötullega að
þróun þessarar tækni, einkum efl-
ingu skyntækninnar og hraðastýr-
ingu sameinda, fyrst í Chicago og
síðar í Berkeley. I dag hefur tækni
þessi náð verulegri útbreiðslu, eink-
um meðal efnafræðinga og eðlis-
fræðinga við erlenda háskóla.
Bolungarvík:
Sjómenn kynna sér
öryggismál í verkfallinu
Bolungarvik.
BJÖRGUNARSVEITIN Ernir
Bolungarvík greip tækifærið
meðan sjómenn hér í Bolung-
arvík voru í landi vegna verk-
falls, og efndi til all umfangsmik-
illar kynningar- og fræðsludag-
skrár sl. laugardag, þar sem
tæplega fimmtíu sjómönnum var
kennt ýmislegt í meðferð björg-
unarbúnaðar fiskiskipa.
Þama var kennd meðferð
gúmmí-
björgunarbáta og hvemig nota á
þau tæki sem em til staðar í slíkum
bátum. Sýnd var meðferð slökkvi-
tækja og reykköfunartækja, kennt
að nota línubyssu og uppsetning
línubúnaðar og hvemig best er að
bera sig við að taka land í björgun-
arstól. Einnig var kennd skyndi-
hjálp og sýndar kynningar- og
fræðslumyndir um björgun með
aðstoð þyrlu.
Þátttakendurnir á þessu nám-
skeiði voru mjög áhugasamir um
þessi mál enda jákvæðir fyrir allri
fræðslu um öryggisbúnað sinn.
Á námskeiðið mættu einnig
nokkrir sjómenn frá Þingeyri til að
kynna sér þessi mál og ekki síst
námskeiðið sjálft og framkvæmd
þess.
Endirinn varð sá að ákveðið var
að halda samskonar námskeið á
Þingeyri daginn eftir.
Fóru tveir menn frá björgunar-
sveitinni Ernir til að leiðbeina á því
námskeiði, en að öðru leiti sáu
heimamenn um kennsluna. Nám-
skeiðið á Þingeyri sóttu 45 þátttak-
endur.
Þess má geta að á báðum nám-
skeiðunum voru það menn frá
slökkviliðum staðanna sem sáu um
kennslu í meðferð slökkvitækja og
reykköfunartækja.
- Gunnar