Morgunblaðið - 19.02.1987, Page 35

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1987
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1987
35

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
„Friðarþing“
í Kremlarsölum
Um síðustu helgi var haldið í
Moskvu þing, þar sem rætt
var um horfur í afvopnunarmálum
og hugmyndina um kjamorku-
vopnalausan heim. Þingið sóttu
um 850 gestir frá 80 löndum og
um 450 manns frá Sovétríkjunum.
Ferðin til Moskvu og dvalarkostn-
aður var borinn uppi af Sovét-
stjóminni að sögn breska blaðsins
The Independent. Flestir hinna
erlendu gesta em þjóðkunnir í
heimalöndum sínuni og margir
þeirra heimsfrægir. Áberandi voru
t.d. listamenn, rithöfundar,
vísindamenn, tískukóngar og leik-
arar. Af þessu má draga þá
ályktun, að hugmyndin að baki
ráðstefnunni hafi annars vegar
verið að hafa áhrif á almennings-
álitið utan Sovétríkjanna, einkum
iýðræðisríkjanna á Vesturlöndum,
og hins vegar að koma á fram-
færi við fjölmiðla sjónarmiðum
hinna nýju valdhafa í Kreml og
auglýsa þá stefnubreytingu, sem
þar virðist hafa orðið á sviði
mannréttinda.
Samkomur af þessu tagi em
ekki nýlunda í samskiptum Sovét-
manna við umheiminn. Þau em
t.d. ófá „friðarþingin", sem haldin
hafa verið í Moskvu, þar sem árás-
ir á vígbúnað Vesturlanda hafa
verið höfuðefnið en ekki minnst á
vígbúnað og hemað Sovétríkj-
anna. Raunar er því svo farið, að
sérstakar stofnanir Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna hafa það
verkefni með höndum að reyna
að hafa áhrif á almenningsálitið
erlendis. Heimsfriðarráðinu var
t.d. komið á fót til að vinna ut-
anríkisstefnu Sovétríkjanna fýlgi,
þótt annað sé látið í veðri vaka.
I ljósi þessa er það bæði skynsam-
legt og nauðsynlegt, að horfa
gagnrýnum augum á nýjasta
„friðarþingið" í Moskvu. Það er
haldið við þær aðstæður, að ekk-
ert lát er á hemaði Sovétmanna
í Afganistan, sem staðið hefur í
rúm sjö ár og er einhver hinn
ógeðfelldasti, sem saga þessarar
aldar kann frá að greina.
Fram hjá hinu verður ekki
horft, að undanfamar vikur og
mánuði hafa verið að gerast at-
burðir í Sovétríkjunum, sem fáa
óraði fyrir að gætu yfírleitt gerst.
Þar ber hæst ný viðhorf í mann-
réttindamálum og lausn á annað
hundrað stjómmálafanga úr haldi.
Merkilegast er, að Andrei Sakh-
arov, kunnasti andófsmaður í
austurvegi, fékk að sækja þingið
í Moskvu, tala þar óáreittur og
hafa uppi harða gagnrýni á sovésk
stjómvöld. Það er rétt, sem Ólafur
Ragnar Grímsson segir í Morgun-
blaðinu í gær, að fyrir nokkmm
mánuðum hefði þetta verið óhugs-
andi.
Mönnum þótti það á hinn bóg-
inn einnig óhugsandi á sínum
.nuoq a iiioíi iruinaB ginnio
tíma, að Andrei Sakharov yrði
beittur því harðræði, sem hann
hefur sjálfur lýst meðal annars
hér á síðum Morgunblaðsins.
Hvað eftir annað lagði hann líf
sitt að veði til þess eins að kona
hans fengi að leita sér lækninga
á Vesturlöndum. Hvar vom þá
mótmæli þeirra, sem nú halda til
Moskvu á „friðarþing"? Ætli þeir
hafí ekki margir verið þeirrar
skoðunar, að það myndi spilla fyr-
ir „friðarhorfum" að vekja opin-
berlega og af gagnrýni máls á
ofsoknunum á hendur Sakharov?
Andófsmennimir sjálfír vita hins
vegar frá hveijum stuðningurinnn
hefur komið; þeir em ekki sama
sinnis og talsmenn þagnarinnar í
mannréttindamálum á Vestur-
löndum.
Andrei Sakharov er ekki þeirrar
skoðunar, að mannréttindabrot
Sovétstjómarinnar séu „óþægi-
legt“ mál, sem ekki megi minnast
á á „friðarþingum" í Kreml eða
annars staðar. Eins og lesa mátti
á forsíðu Morgunblaðsins á þriðju-
dag telur Sakharov lýðræði í
Sovétríkjunum forsendu fyrir af-
vopnun. Hann kemur frá þinginu
í Kreml með hreinan skjöld.
Á þeim tíma sem Andrei Sakh-
arov og Yelena Bonner vom dæmd
í útlegð og sættu ofsóknum var
fjöldi annarra sovéskra andófs-
manna handtekinn. Nú hafa nýir
herrar í Kreml tekið til við að
sleppa þessu fólki úr haldi. Frels-
un þess er hluti af auglýsing-
astríði, sem er stundað til að
upphefja hina nýju valdsmenn í
augum Vesturlandabúa. „Friðar-
þingið" í Moskvu þjónaði sama
tilgangi. Þeir sem fóm í hyllingar-
ferðir til Sovétríkjanna á tímum
Stalíns vom síðar kallaðir „nyt-
samir sakleysingjar“. Þeir hafa
sjálfír lýst því best, hvemig þeir
vom blekktir og létu blekkjast.
Nú er það mönnum afsökun að
sækja „friðarfund" í Moskvu að
fá tækifæri til að hitta sjálfan
Sakharov á göngunum í Kreml.
Þeir, sem sóttu þingið í Moskvu,
fóm þangað ekki til að beijast
fyrir friði í Afganistan. Þeir fóm
þangað til að hjálpa Gorbachev,
svo að vitnað sé til orða, sem
Graham Greene, rithöfundur, lét
faila í samtali við blaðamann The
Sunday Telegraph í Moskvu. Þeir
fóm þangað til að sýna fram á,
að Sovétstjómin getur kallað til
fundar í Kreml frægt fólk alls
staðar að eins og áður. Enn sem
fyrr em þeir úölmargir, sem vilja
slá sér upp í nafni friðar (og
mannréttinda ef það hentar), þótt
það sé undir formerkjum þess
ríkis, sem leggur stund á þjóðar-
morð í Afganistan og hefur lagt
sig mest fram í vígbúnaðarkapp-
hlaupinu á síðustu ámm.
Fiskeldisafurðir á
eftir Kristján Þ. Davíðsson
I samvinnu Sambands áhugamanna um fiskeldi í Nor-
egi (Norsk Akvakultur Forening-NAF) og Norska
tæknifræðingafélagsins (Norges Ingeniororganisaa-
sjon-NITO) var haldin ráðstefna á Royal Garden-
hótelinu í Þrándheimi dagana 3. til 5. febrúar.
Yfírskrift ráðstefnunnar var
„Alþjóðleg markaðsfærsla eldisaf-
urða“ og viðfangsefnin tengdust
öll þessu efni, hvert á sinn hátt.
Fyrirlesarar vom frá opinbemm
stofnunum í tengslum við fískeldi
og frá einkafyrirtækjum, bæði inn-
an og utan fískeldis.
Meðal þátttakenda á ráðstefn-
unni vom seiðaframleiðendur,
eldisbændur, fískútflytjendur og
fulltrúar þjónustufyrirtækja og
stofnana sem tengjast fískeldi svo
sem banka, tækjaframleiðenda,
ráðgjafarfyrirtækja og rannsókna-
stofnana. Ráðstefnan var öllum
opin, en flestir þátttakenda vom
þó norskir. Nokkrir Færeyingar
vom meðal gesta og fleiri útlend-
inga mátti fínna en engan fslend-
ing, utan undirritaðs.
Hér á eftir verður gerð grein
fyrir því sem undirrituðum þótti
athyglisverðast á ráðstefnunni.
Breytingar framundan
Þrátt fyrir að fjallað væri um
feril eldisafurða frá hrognastiginu
og svo að segja allt upp í munn
neytandans var byijað á „öfugum“
enda og lögð mest áhersla á mark-
aðs- og sölumál, en ekki á fram-
leiðslumál, þótt vissulega hafí verið
komið inn á þau. Þetta markaði
þá tilfærslu á áherslu sem nú á
sér stað í norsku fískeldi.
Bjöm Braaten, formaður ráð-
stefnunefndar NAF og NITO, setti
ráðstefnuna og kynnti viðfangsefnin.
„Framgangur norsks fískeldis
hefur verið ævintýri líkastur und-
anfarinn áratug, en á síðustu
mánuðum hefur komið í ljós að það
gilda sömu lögmál um norskt fisk-
eidi og allt annað, meðal annars
sá gamalkunni sannleikur að ekk-
ert tré vex inn í himininn. Allt fram
að geta orðið til gagns í umræð-
unni. Vandamálin eru til að leysa
þau og opin og virk umræða er
fyrsta skrefíð í átt að lausn (Mynd
2).
Þróunin undanfarin
ár og staðan nú
Meðal fyrirlesara var Wollert
Krohn-Hansen, aðstoðarforstjóri
Sölusambands fískeldisstöðva
(Fiskeoppdrettemes Salgslag
A/L). Fyrirlestur hans bar heitið
„Hvemig standa markaðsmálin?"
og aðalefnið var þróun markaðar-
ins undanfarið og staða hans nú.
Mikill vöxtur í framleiðslunni,
hátt verð og mikil bjartsýni lýsir
í stuttu máli þróuninni undanfarin
áratug eða svo. Árið 1986 gerðist
það í fyrsta sinn að verð á eldis-
laxi lækkaði. lækkunin á árinu
varð alls um 30%. Á sama tíma
jókst framleiðslan um 50%. Verð-
fallið er af flestum sem til þekkja
talið stafa af þessari miklu fram-
leiðsluaukningu, ásamt lækkandi
gengi dollarans.
Krohn-Hansen taldi þetta hafa
haft þau áhrif að bjartsýnin er
ekki jafn mikil og áður og ákafinn
í að fá leyfi til reksturs fískeldis-
stöðvar fer nú minnkandi, sérstak-
lega hjá stórum fyrirtækjum og
því sem hann kallaði „fjármagni
utan að“. Þess má geta að lengi
hefur staðið styrr um þá ákvörðun
norskra stjómvalda að nota fisk-
eldið sem tæki í byggðastefnu og
veita aðeins starfslejrfi til reksturs
eldisstöðva til valinn aðila úti á
landsbyggðinni. Hann tók þó fram
að þessa dempuðu 'bjartsýni væri
ekki hægt að lesa úr tölum um
fjölda óafgreiddra umsókna um
leyfi til reksturs fískeldisstöðva.
Þær vom um mitt árið 1986 sam-
MYND 1.
OFFRAMBOÐ
SVEIFLUR í GÆÐUM- -STÖÐNUN MARKAÐA
VAXANDI FLUTNINGSKOSTNAÐUR' J NORSKUR L 1 ELDISLAX f —AUKIN SAMKEPPNI
TOLLAMÚRAR- -LÆKKANDI VERÐ
ÓSTÖÐUGLEIKI Á GJALDEYRISMÖRKUÐUM
tals 3.870 talsins. Fram að þeim
tíma höfðu verið veitt leyfi til
reksturs 442 seiðaeldisstöðva, 757
eldisstöðva og 716 leyfi til skel-
dýraeldis. Fjöldi ársverka í fískeldi
var áætlaður um 4.000, og önnur
4.000 ársverk í þjónustu og tengd-
um greinum. Samband fískeldis-
stöðva reiknar með að slátrað verði
um 60.000 tonnum af laxi og urr-
iða á þessu ári og 80.000 tonnum
árið 1988. Árið 1986 var fram-
leiðslan tæp 50.000 tonn og
verðmæti frá framleiðendum var
rúmlega 1,7 milljarðar norskra
króna, 9,5 milljarðar íslenskra
króna á núverandi gengi.
Líta þarf betur á kostnaðarhlið-
ina í öllum fjárfestingum og í
rekstri, flestir íjárfesta óþarflega
mikið og fæstir hafa litið á kostn-
aðarhliðina, vegna þess mikla
hagnaðar sem verið hefur á rekstr-
inurn.
Tollar og aukin einangrunar-
stefna í viðskiptum á alþjóðavett-
vangi valda auknum áhyggjum.
Evrópubandalagið hefur látið í það
skína að búast megi við auknum
tolli á norskan físk, vegna innflutn-
ingshafta á landbúnaðarvörum í
Noregi. Það þarf að þrýsta á
stjómvöld, til þess að forðast eyði-
leggjandi áhrif og einnig þurfa
Björn Braaten, formaður
ráðstef nunef ndar,
setur ráðstefnuna.
hann að Svíar hefðu áætlað að
framleiða um 5.000 tonn af blá-
skel árið 1986, en uppskeran varð
nálægt 500 tonnum.
Framtíðarhorfur
Harald Kvalheim, framkvæmda-
Wolert Krohn-Hansen,
aðstoðarf orstj óri
Sölusambands fiskeldisstöðva,
talaði um þróunina undanfarin
ár og stöðuna nú.
aukningu á framboði, harðnandi
samkeppni á mörkuðunum og
áframhaldandi verðlækkun, sem
þó er talið að hægi á sér. Sam-
kvæmt athugunum sem gerðar
hafa verið mun eftirspumin halda
áfram að aukast og gert er ráð
Ráðstefnan var haldin á Royal Garden-hótelinu, sem stendur við bakka Niðaróss. Þess má til gamans geta að hótelið er hitað upp með
varmaskipti sem nýtir hita vatnsins í ánni.
Stærstu markaðimir fyrir
norskan eldisfísk eru nú í Banda-
ríkjunum og Frakklandi, en reikna
má með að aukin áhersla verði
lögð á Japan, Þýskaland og Spán
á næstunni.
Vandamál
Það hefur verið vandamál
síðustu árin að miklar sveiflur em
í framboðinu yfir árið. Þetta sagði
Krohn-Hansen vera vegna skorts
á skilningi á þörfínni fyrir að slátra
jafnt yfír allt árið til að viðhalda
jafnvægi í framboði og þar með
fullnægja óskum kaupenda. Annað
vandamál er að búist er við miklu
offramboði á seiðum strax á þessu
ári. Leyfi hafa verið veitt til fram-
leiðslu á um 300 milljónum seiða,
en seiðaþörfín fyrir 80.000 tonna
framleiðslu er kringum 40 milljón-
ir stykkja.
á árið 1986 var sá vandinn stærst-
ur að ekki hafðist undan að
framleiða fyrir „hungraða" mark-
aði með sterkan kaupmátt. Nú eru
hins vegar önnur teikn á lofti og
útlit fyrir að nú þurfí að beina
kröftunum inn á nýjar brautir og
leggja áherslu á skipulegt starf við
markaðsfærslu framleiðslunnar."
Hann tíndi til þau vandamál sem
hafa raðað sér umhverfís „stjöm-
una norskur eldislax" (Mynd 1).
Sjálfur kvaðst Braaten bjart-
sýnn á framtíð fískeldis þrátt fyrir
óveðursteikn og lagði fram skissu
að lausn sem hann taldi að ætti
MYND 2. NÝIR MARKAÐIR
JÖFN HÁGÆÐI —^ ( AUKIN A STÖÐUGLEIKI /'"í FRAMBOÐI
BETRI UMBÚÐIR l SALA J — AUKIN ÞEKKING Á ÖLLUM SVIÐUM
BETRI/AUKIN NÝJAR
MARKAÐSFÆRSLA FRAMLEIÐSLUVÖRUR
stjórnvöld að vinna að því að auð-
velda aðgang að erlendum mörkuð-
um í framtíðinni.
Framleiðendur og útflytjendur
verða að auka samstarfíð sín á
milli, bæði þarf að jafna framboðið
og stórauka framlög til markaðs-
mála. Það mun og vera ætlun
Samtaka fískeldisstöðva að gera
átak í markaðsmálum í náinni
framtíð. Ætlunin er að nota um
25 milljónir norskra króna, 140
milljónir íslenskra króna, til mark-
aðsstarfsemi á þessu ári og meðal
annars munu á árinu verða mark-
aðsfulltrúar í mikilvægustu
markaðslöndunum. Þrátt fyrir
aukna samkeppni og lágt gengi
dollarans taldi Krohn-Hansen að
árið 1987 yrði gott ár fyrir norskt
fiskeldi.
Hann kvaðst telja að í náinni
framtíð myndi eldislax verða aug-
lýstur minna sem lúxus fyrir fáa
útvalda, ef stækka á markaðina
þarf að gera laxinn að „venju-
legri“ vöru. Um aðrar tegundir
eldisdýra eins og til dæmis þorsk-
inn ríkir enn óvissa. Bláskeljarækt-
un gengur erfíðlega vegna
mengunar, eitraðra þörunga og
æðarfugls, en hann mun vera
skæður keppinautur mannanna um
bláskelina. Krohn-Hansen sagðist
telja að hægt væri að selja þúsund-
ir tonna af bláskel árlega ef tækist
að ráða bót á framangreindum
vandamálum, en þau eru erfið við-
ureignar og óvíst um framhaldið.
Sem dæmi um erfiðleikana nefndi
stjóri fjármögnunarsjóðsins
Havbruksfondet A/S, fjallaði um
markaðshorfurnar næstu árin.
Hann byijaði á undirstrika þá
óvissu sem ríkir um framtíðina.
Ein spá gerir ráð fyrir um 100.000
tonna framleiðslu af laxi árið 1990
í Noregi, önnur 140.000 tonnum
og eflaust má tína til enn fleiri
tölur. Áhrif óvissuþátta eins og til
dæmis peningamarkaðarins,
stjómarstefnu, tryggingamála,
sjúkdóma og markaðsþróunar er
erfítt að meta og telja í krónum
og tonnum.
Hann gerði breytta tíma og
breyttar áherslur að umtalsefni og
sagðist vilja undirstrika þá skoðun
sína að tímabil landnámsins væri
að verða liðið. „Menn hafa náð
góðu taki á framleiðslutækninni
og eru komnir yfir byijunarörðug-
leikana, þótt enn megi gera betur
á mörgum sviðum. Það er hins
vegar ljóst að takmarkaður hagur
er af því að framleiða vömr sem
ekki seljast. Þess vegna er nauð-
synlegt að efla alla sölustarfsemi
og beina athygiinni að þeirri hlið.
Það þarf að vinna skipulega og
nákvæmlega að uppbyggingu
markaða. Hingað til hafa viðhorfín
verið þau að á meðan fískskortur
er stærsta vandamálið er ekki þörf
á að vinna að markaðsmálum.
Þetta er skammsýni, sérstaklega
þegar samtímis er ljóst að fram-
leiðslan vex hröðum skrefum."
Hann sagði Havbruksfondet
A/S gera í sínum áætlunum og
útreikningum ráð fyrir mikilli
fyrir að heildareftirspum eftir Atl-
antshafslaxi verði um 150 til 160
þúsund tonn árið 1990. Stærstu
viðtakendur munu samkvæmt
þessu verða Bandaríkin, Frakk-
land, Bretland og önnur Evrópu-
lönd, ásamt Japan.
Vöruþróun
Norski matvælaframleiðandinn
Rieber & Son hefur undanfarin ár
unnið að þróun matvæla, þar sem
eldislax er notaður sem hráefni og
hefur nú hafíð sókn inn á Frakk-
landsmarkað með vörar unnar í
Noregi úr norskum eldislaxi. Ole
Johan Sagen, forstjóri Toro, sem
er deild í Riebersamsteypunni,
fjallaði um þett átak, sem óneitan-
lega er forvitnileg nýjung.
Hann sagði forráðamenn fyrir-
tækisins hafa séð leið til að vinna
með eldislax eftir að framboð á
honum jókst og verð lækkaði. Fyr-
irtækið hefur yfír að ráða þekkingu
á sviði vöraþróunar og markaðs-
mála og að loknum markaðsathug-
unum, sem gáfu jákvæð svör, var
ráðist í framkvæmdir.
Á undanfömum fjóram áram
hefur fyrirtækið eytt samtals 10
milljónum norskra króna í þetta
verkefni eða 50 milljónum
íslenskra króna, meðal annars hafa
farið 16 ársverk í rannsóknir á
hráefninu og vöraþróun.
Ástæðuna fyrir því að ákveðið
var að byija á Frakklandsmarkaði
sagði Sagen vera þá að lax væri
þar velþekkt vara, einnig skipti
máli að dómi fyrirtækisins að
alþjóðlegum markaði
Á þessari ráðstefnu um
markaðsmál eldisf isks var Mats
Nyqvist, markaðsstjóri
tannburstafyrirtækisins Jordan,
meðal fyrirlesara.
markaðurinn er kröfuharður og
þess vegna líklegt að vel gangi á
öðrum mörkuðum, ef vel tekst til
í Frakklandi. Samið var um dreif-
ingu við franskt stórfyrirtæki og
er lögð áhersla á vöragæði, vand-
aðar og aðlaðandi umbúðir og að
létt sé að tilreiða réttina, ásamt
framsækinni sölustarfsemi.
Vöramar era tilbúnir réttir í
smáum neytendapakkningum, sem
setja má beint í ofninn; þetta era
forréttir, snarl og aðalréttir. Sagði
Sagen að fyrirtækið teldi að fram-
leiða mætti sambærilega vöra úr
hvítum físki, það er að segja þorski,
og ýmsum öðram físktegundum.
Meðferð, flutningnr
og dreifing
Egil Budde, markaðsstjóri SAS
Cargo, talaði á ráðstefnunni um
flutning og dreifingu erlendis.
Hann undirstrikaði að heildarsýn
og yfírlit yfír alla þætti frá klaki
til neyslu, er mikilvægt ef vel á
að takast til. Hann benti á að ekki
mætti líta svo á að fískurinn væri
framleiðendum og útflytjendum
óviðkomandi eftir að hann væri
kominn um borð í flutningstæki
og á leið úr landi. Það þýðir litið
að veija miklum peningum til
markaðsmála ef fískurinn breytist
svo í annars flokks vöra í flutningi
og dreifingu. Framleiðandinn ber
oftast sökina ef fískurinn er léleg-
ur þegar hann kemur á áfangastað.
Budde sagði það sitt álit að aukin
samvinna útfljrtjenda jrrði til góðs.
Staðan er þannig í dag að 65
norskir útfljrtjendur keppa hver við
annan, en á flestum mörkuðum er
samvinna milli innflytjenda, þrátt
fyrir að þeir séu miklu fleiri í flest-
um löndunum, sem skipt er við,
oft um eða jrfír hundrað talsins.
Meðhöndlunin hefur mikil áhrif
á gæðin og það verður að tryggja
’að hún sé sem best alla leið frá
framleiðanda til nejdanda. Upplýs-
ingastrejmi þarf að vera öflugt og
það er áríðandi að útflytjendur
velji samstarfsaðila af kostgæfni,
skoði með eigin augum aðstöðuna
og kaupi ekki köttinn í sekknum.
Stærð er ekki alltaf trygging fyrir
vandvirkni og sem dæmi tók Budde
eitt af stærstu innflutningsfyrir-
tækjum í New York. Þetta fyrir-
tæki fljdur ferskan físk frá
Kennedyflugvelli til markaða og
viðskiptavina á opnum vörabflum
í allt að 40 stiga hita. Það má
líklega gera ráð fyrir að þetta fyrir-
tæki selji eitthvað af soðnum og
kæstum físki eða fískisúpu!
Budde nefndi einnig að auk þess
sem vandvirkni verður að gæta á
mörkuðunum er mikilvægt að
stækka þá markaði sem nú era
fyrir hendi og skapa nýja. Hann
nefndi sem dæmi um stækkandi
og efnilega markaði Austurlönd,
Japan, Thailand, Taiwan og fleiri.
Nýja markaði mætti opna í Mið-
austurlöndum, Suður-Ameríku og
enn hefur enginn flutt lax til Ástr-
alíu.
Markaðsfærsla
tannbursta
Meðal fyrirlesara á ráðstefnunni
var markaðsstjóri norska tann-
burstaframleiðandans Jordan.
Fyrirtækið var útnefnt fyrirtæki
ársins í Noregi af norska iðnrek-
endasambandinu.
Markaðsstjórinn, Svíi að nafni
Mats Nyqvist, talaði um markaðs- '
færslu á alþjóðlegum markaði út
frá reynslu Jordan A/S.
Fyrirlesturinn var athyglisverð-
ur þrátt fyrir að hann kæmi ekki
beint inn á fiskeldi og því þykir
mér rétt að rekja efni hans í aðalat-
riðum.
Nyqvist sagði velgengni fyrir-
tækisins að miklu leyti byggjast á
því hve mikil áhersla er lögð á
markaðsfærslu framleiðslunnar,
sem er að langmestu leyti flutt út
til annarra landa. Einnig er lögð
áhersla á að framleiða vörar sem
uppfylla þarfír neytenda og gera
það sem búist er við. Það er að
segja gæðavörar.
Markaðsstefnan er framsækin
og ef allt er meðtalið, auglýsingar
og öll önnur sölustarfsemi, fara
um 30% af söluverðmæti fram-
leiðslunnar til markaðsmála. Mikil
áhersla er lögð á að afla þekkingar
um það sem er að gerast á mörkuð-
unum. Þekkingin er skilyrði þess
að þeir peningar sem varið er til
markaðsmála skili sér og engin
atriði sem skipta máli í markaðs-
færslunni má vanrækja.
Hann taldi það vera staðrejmd
að flestum stóram neytendamörk-
uðum í heiminum sé stjómað meira
og minna af versluninni, en ekki
neytendum eða framleiðendum.
Þess vegna er mikilvægt að taka
sérstakt tillit til óska og þarfa
dreifíngar- og söluaðila, ef koma
á' vöranni til neytenda. Þeir velja
sína viðskiptavini og setja ákveðin
skilyrði sem þarf að uppfylla til
að komast að. Eitt mikilvægt at-
riði er að viðskiptaaðilinn má ekki
vera of lítill, stærðin er trygging
fyrir stöðugleika. Þess vegna hefur
Jordan A/S farið þá leið að velja
sér samstarfsaðila, sem er stór í
einhveiju. Nyqvist nefndi sem
dæmi Bretland, þar er umboðsaðil-
inn fyrirtæki sem hefur stóra
markaðshlutdeild í sápum.
Það er við hæfí að ljúka þessu
skrifi um markaðsmál eldisafurða
með þessu erindi tannburstaselj-
andans. Lengi mætti enn halda
áfram, en þetta á ekki að vera
skýrsla um ráðstefnuna og enn
síður tæmandi úttekt á markaðs-
málum eldisfisks og tannbursta,
heldur punktar um hluti sem era
athyglisverðir fyrir okkur íslend-
inga.
Að lokum
Greinilegt er að ærin verkefni
bíða Norðmanna á sviði fískeldis
og ekki síður okkar íslendinga, ef
fískeldi á að verða sú búbót sem
flestir vona. Engin ástæða er til
að búast við að svo geti ekki orð-
ið, en þá þarf að halda rétt á
spöðunum. Við getum eflaust kom-
ist langt á því að læra af reynsl-
unni, bæði eigin og annarra, en
það er vert að hafa í huga að
óþarft er að apa eftir mistökin.
Vinna þarf skipulega að uppbygg-
ingunni, framleiðslumálum, þjón-
ustu við atvinnugreinina og
markaðsmálum og leggja áherslu
á að nýta þau tækifæri sem gef-
ast. Það er spuming hvort ekki sé
hægt að nýta þá aðstöðu sem
íslenskur útflutningsiðnaður hefur
byggt upp í gegnum árin við mark-
aðsfærslu eldisafurða. Einnig er
vert að athuga hvort grundvöllur
sé fyrir vinnslu afurða úr eldisfiski
hér heima, ef það reynist hag-
kvæmt má eflaust auka útflutn-
ingsverðmætið umtalsvert.
Höfundur er nemandi viðsjávar-
útvegsdeildina íháskólanum í
Tromsö.