Morgunblaðið - 24.05.1987, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. MAÍ 1987
AST ARGYÐJA AMERIKU
„Ó, ég man svo þeg-ar
hún lék Carmen,“ sagði
gamall aðdáandi þegar
hann frétti andlát
bandarísku
leikkonunnar Ritu
Hayworth. Hver á sínar
eigin minningar um
stórstjörnurnar og
þegar þær slokkna um
siðir a
Hollywoodhimninum
minnist fólk
eftirminnilegra atriða
og mynda. Þegar
minnst er á
kynbombuna Ritu
Hayworth, sem lést í
New York fyrir
skömmu, getur margt
komið upp í hugann en
kannski tvær
bíómyndir fyrst og
fremst; Gilda og The
Lady From Shanghai.
„The Lady“ var talin
ein hennar besta mynd
og í Gildu lék hún eitt
sitt eftirminnilegasta
hlutverk m.a. í
„fatafelluatriði“, sem
átti eftir að hneyksla
íhaldssama og hleypa
roða í kinnar ungra
manna. Raunar var
þettaekki
fatafelluatriði í
nútímalegum skilningi.
Hayworth dansaði
eggjandi og dró af sér
langa, svarta hansa.
Aðrir gætu munað eftir
Blood and Sand, My
Gal Sal, You’ll Never
Get Rich og Cover Girl.
Þessar bíómyndir og
fleiri gerðu hana eina vinsælustu
leikkonu Bandaríkjana á fjórða og
fímmta áratugnum. Og hvar sem
bandarískir hermenn fóru í seinni
heimsstyrjöldinni, og þeir fóru víða,
fyigdi þeim ljósmynd af Ritu sem
þeir hengdu upp í skálunum sínum.
Hayworth var persónugervingur
Hollywoodglamúrsins, gullfalleg
leikkona og dansari. Fred Astaire,
sem lék á móti henni í tveimur
kvikmyndum, sagði í ævisögu sinni
að hún hefði verið hans uppáhalds-
dansfélagi. Dansinn var henni
meðfæddur.
Hún lést 14. maí sl. úr Alz-
heimersjúkdómnum sem hún hafði
átt við að stríða í mörg ár. Hún var
68 ára og dóttir hennar, Yasmin
Aga Khan, hafði hjúkrað henni frá
1981 þegar hrömunarsjúkdómur-
inn hafði gert hana „algerlega
hjálparlausa". Yasmin notaði tilfelli
móður sinnar til að vekja athygli á
Alzheimersjúkdómnum innan
Bandaríkjanna og utan en um hann
var lítið vitað þar til fyrir nokkmm
ámm. Heilsu Hayworth hafði hrak-
að mjög undanfarin ár og hún hafði
legið í hálfgerðu dái frá því í febrú-
ar. Ronald Reagan sagði um hana:
„Rita Hayworth var ein af okkar
ástkæmstu stjömum. Hún var bæði
heillandi og hæfíleikarík og veitti
okkur margar ánægjustundirnar á
sviði og í kvikmyndum og skemmti
Life-myndin sem fræg varð á meðal hermannanna í seinni heims-
styrjöldinni.
áhorfendum frá því hún var ung
stúlka."
Rita Hayworth var sannarlega
fædd inn í skemmtanaiðnaðinn.
Hún leit fyrst dagsins ljós í New
York þann 17 október 1918. Faðir
hennar var Eduardo Cansino frá
Spáni og móðir hennar var Volga
Með Orson Welles,
eiginmanni snum
númer tvö.
Ástargyðja
Ameríku: Rita
Hayworth á
hátindi ferils síns.
Hayworth, sem hafði komið fram
með Ziegeld Follies. Þau skírðu
dótturina Margarita Carmen Cans-
ino en hún stytti það í Rita Cansino
þegar hún hóf að dansa á sýningum
12 ára gömul. Því nafni hélt hún í
fyrstu tíu myndunum sem hún lék í.
Herra Cansino flutti með fjöl-
skyldu sína til Los Angeles og Rita
skemmti með föður sínum í Tijuana
og Agua Taaliente í Mexíkó. Þar
kom einn af framleiðendum Fox
Film Company auga á hana þegar
hún var 16 ára og gerði við hana
samning. Hún kom fram í sinni
fyrstu bíómynd árið 1935 (Under
the Pampas Moon) og var í ýmsum
smáhlutverkum eftir það m.a. í
mynd með Spencer Tracy.
Þegar Fox sameinaðist 20th
Century kvikmyndafyrirtækinu
missti leikkonan unga samninginn
sinn en árið 1937 hitti hún fyrsta
eiginmann sinn sem átti eftir að
gera hana að þeirri stórstjörnu sem
hún varð. Hann hét Edward Jud-
son, klókur kaupsýslumaður, 22
árum eldri en hún. Hann gerðist
umboðsmaður hennar og undir leið-
sögn hans breytti hún útliti sínu
(hrafnsvart hárið varð rauðbrúnt)
og nafni. Hann notaði nafn móður’
hennar (Haworth) í stað Casinos.
en bætti við y til að auðvelda fram-
burðinn. Hann réði blaðafulltrúa til
að sjá um að hennar yrði getið serri
mest í blöðunum og um síðir kom
hann henni á sjö ára samning við
Columbia Pictures. En ódýrar B-
myndir var það eina sem hún lék í
þar til Howard Hawks fékk hana í
hlutverk ótryggrar eiginkonu í
myndinni Only Angels Have Wings
með Cary Grant. Hlutverkið færði
henni fyrstu vinsamlegu ummæli
gagnrýnenda.
Frá 1941 þróaðist ferill Hay-
worth hratt þar til hún varð ein af
glæsilegustu stjörnum Hollywood.
Blaðamaðurinn Winthrop Sargent
kallaði hana „hina stórkostlegu ást-
argyðju Ameríku" í tímaritinu Life.
Henni féll það vel og almenningur
greip það á lofti.
Hún lék á móti James Cagney
og Astaire og Time skrifaði um
hana í forsíðugrein og hún varð
landsfræg. Þijár geysivinsælar
myndir fylgdu í kjölfarið árið 1942
og eftir að hún lék með Gene Kelly
árið 1944 í Cover Girl birti Life
tímaritið lokkandi mjmd af henni
sem fræg varð um heiminn og fest
uppá vegg í hermannaskálunum.
Myndin sú var meira að segja sett
á tilraunakjamorkusprengju sem
sprengd var árið 1946.
Ólíkt mörgum kvikmyndastjöm-
um, sem var illa við hverskonar
kynningarstarfsemi á sjálfum sér,
hafði hún gaman af að koma fram.