Morgunblaðið - 18.07.1987, Síða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1987
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1987
33

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sfmi 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Kolbeinsey — út-
vörður íslands í norðri
Kolbeinsey er nyrsti oddi
grynningar, sem rekja má
alla leið til Víkurhöfða á Flat-
eyjardal. Flatey á Skjálfanda,
Grímsey og Kolbeinsey standa
allar á sama hryggnum. Sterk-
ar líkur benda til þess að
Kolbeinsey, sem er úr eld-
brunnu basaltshrauni, hafí
orðið tii við neðansjávargos.
Elztu mælingar á Kolbeinsey
eru trúlega frá 1580. Þá var
eyjan 753 metrar frá norðri til
suðurs, 113 frá austri til vest-
urs og einnig 113 metra há.
Þegar eyjan var mæld 1978,
nærri fjögur hundruð árum
síðar, kom í ljós að heljaröfl
sjávar, stórviðra og ísa höfðu
heldur betur höggvið af henni
í aldanna rás. Þá mældist hún
aðeins 37,7 metrar frá norðri
til suðurs, 42,8 metrar frá
austri til vesturs og hæðin var
komin niður í 5,4 metra. Ef fer
sem horfír hverfur sá hluti
klettsins, sem enn er ofansjáv-
ar, áður en langir tímar líða,
jafiivel á næstu öld.
En stöndum við ekki jafnrétt-
ir eftir, íslendingar, þó að
Kolbeinsey — klettur 36 sjómíl-
ur norð-norðvestur af Grímsey
— sem háð hefur harða baráttu
við heljaröfl íshafsins frá grárri
fomeskju, hverfí undir hafflöt-
inn? Alþingi íslendinga svaraði
þessari spumingu neitandi 20.
apríl 1982. Þá var samþykkt
þingsályktun, þessefnis, að
ríkisstjómin skuli setja upp sjó-
merki í Kolbeinsey — og standa
fyrir athugunum á því, hvemig
tryggja megi að að eyjan stand-
ist tröllahendur náttúruaflanna
til frambúðar.
Þingsályktunin studdist við
sterk rök.
í fyrsta lagi hefur Kolbeinsey
mikla þýðingu fyrir okkur í sjó-
réttarlegu tilliti sem grunnlínu-
punktur við ákvörðun fískveiði-
lögsögu okkar. Eyjan skenkir
okkur alivæna sneið af hafínu
milli íslands og Grænlands.
Þannig er þetta í raun, þó að
aðrar þjóðir hafí ætíð haft fyrir-
vara á Kolbeinsey og raunar
Hvalbak líka sem gmnnlínu-
punktum.
í annan stað gegnir eyjan
þýðingarmiklu hlutverki í ör-
yggismálum sjómanna, sem
óþarfí er að rökstyðja sérstak-
lega.
I þriðja lagi er Kolbeinsey
nyrsti hluti landsins. Það er í
samræmi við heilbrigð náttúm-
vemdarsjónarmið að varðveita
þennan útvörð með öllum til-
tækum og viðráðanlegum
aðferðum.
Sigurður Sigurðsson, verk-
fræðingur hjá Hafnarmála-
stofnun, og Kristján
Sæmundsson, jarðfræðingur
hjá Orkustofnun, hafa unnið að
athugunum á Kolbeinsey. Þeir
telja mikilvægt að vemda eyj-
una, svo hún verði ekki hættu-
leg sjófarendum í framtíðinni.
í skýrslu þeirra segir að líkur
bendi til að á fárra metra dýpi
undir eynni séu lárétt skil. Þau
séu veikleikamerki, sem valdið
geti því að smám saman grafíst
undan henni, blokkir losni og
falli í sjóinn. Nauðsynlegt er
að dýptarmæling og bomn í
eyna fari fram til að ganga úr
skugga um, hvort þessi veik-
leiki er fyrir hendi. Þá telja
þeir að koma þurfi upp stein-
steyptum píramíta með inn-
felldum radarspegli, auk
venjulegra sjómerkja, eins og
gert hefur verið á skerjum fyrir
Suðausturlandi.
Þrátt fyrir þingsályktun um
vemdun Kolbeinseyjar, sem
fyrr er vitnað til, hefur fjár-
magn til rannsókna og fram-
kvæmda ekki legið á lausu hjá
fjárveitingavaldinu. Orð hafa
ekki verið staðfest með efndum.
Synjað var um fjárveitingu, sem
eftir var leitað á líðandi ári.
Sótt hefur verið um tveggja og
hálfar milljónar króna fjárlaga-
fjárveitingu 1987 til að setja
upp sjómerki og radarsvara í
eynni sem og til að fram-
kvæmda nauðsynlegar rann-
sóknir til að byggja á tillögu-
gerð um frekari vamir
eyjarinnar.
í vissum skilningi er Kolbein-
sey hluti af lífsvömum íslenzkr-
ar þjóðar. Hún hefur sjóréttar-
lega þýðingu og er sem slík
hluti af efnahagslegum vömum
okkar. Hún hefur einnig mikil-
væga þýðingu fyrir umferðar-
öryggi sjófarenda, fískimanna
og farmanna. Ekki er heldur
ólíklegt að koma megi upp
tækjum til veðurathugana í
eynni. Hún hlýtur og að slá á
strengi þjóðarmetnaðar og
höfða til náttúruvemdarsjónar-
miða — sem nyrsti hluti Islands.
Þingsályktun Alþingis um
Kolbeinsey var góðra gjalda
verð. Orð em til alls fyrst. Það
er hinsvegar kominn tími til að
staðfesta orðin með efndum,
leggja þessum útverði landsins
í norðri lið í vamarbaráttu hans
við heljaröfl sjávar, stórviðra
og ísa, áður en það verður of
seint.
Skálholtskirkja:
Manuela Wiesler
off Einar G. Svein-
bjömsson leika
HJÓNIN Manuela Wiesler og Einar Grétar Sveinbjörnsson
halda um helgina nokkra tónleika í Skálholtskirkju.
Tvennir tónleikar verða í dag. Kl. 15 verða eingöngu
leikin verk eftir G. Ph. Telemann og kl. 17 leika þau bland-
að efiii. A morgun kl. 15 verða seinni tónleikarnir firá því
í dag endurteknir auk þess sem Manuela og Einar munu
leika við messu kl. 17. Aðgangur að tónleikunum er ókeypis.
Morgunblaðið ræddi við þau hjónin í tilefhi af þessum
tónleikum.
Manuela varð fyrst fyrir svörum.
„Við bytjuðum að æfa þessi verk
fyrir nokkrum vikum en komum
til Skálholts á miðvikudaginn beint
frá Svíþjóð. Þetta verður í annað
sinn sem við spilum saman héma.
Ég hef nú reyndar spilað í Skál-
holti í 12 ár en Einar er eiginlega
nýliði.
Það var yndislegt að spila héma
í fyrra. Það kom bæði margt og
gott fólk og stemmningin að spila
í kirkjunni er mjög sérstök. Hljóm-
burðurinn héma er mjög sérkenni-
legur og þegar kirkjan er full af
fólki skapast einhver rafmögnuð
stemmning."
— Hvað hafið þið verið að
fást við úti í Sviþjóð?
Einar segir að þau hafi eiginlega
verið út um allt. „Ég hef verið í
fríi frá starfi mínu í Svíþjóð þetta
ár og verð líka í fríi það næsta.
Annars hef ég starfað sem kon-
sertmeistari sinfóníuhljómsveitar-
innar í Malmö auk þess að kenna
við háskólann þar. Svo hef ég gert
dálítið af því að leika
kammermúsik þess á milli. Ég hef
notað fríið til þess að gera hluti
sem ég hef ekki haft tíma til áður
auk þess sem ég hef haldið nokkra
konserta."
„Við höfum verið á ferðalagi
síðan í janúar," heldur Manuela
áfram. „Fómm um Austur-Þýska-
land, Danmörku, Svíþjóð og
Austurríki. María Lind, tíu mánaða
dóttir okkar, hefur ferðast þetta
allt með okkur. Hún hefur eigin-
lega verið á ferðalagi síðan hún
fæddist..“
— Þið ætlið meðal annars að
frumflytja verk eftir Þorkel
Sigurbjörnsson.
„Já, verkið var eiginlega brúð-
kaupsgjöf Þorkels til okkar,“
svarar Einar, „Þorkell er gamall
og kær vinur okkar og sendi okkur
þetta en við höfum því miður ekki
haft tækifæri til að flytja það fyrr
en nú. Við hefðum gjarnan viljað
gera það fyrr.“
— Svo flytjið þið eingöngu
verk eftir G. Ph. Telemann á
einum tónleikanna.
„Hann er í miklu uppáhaldi hjá
okkur,“ segir Manuela. „Hann hef-
ur skrifað mjög mikið af tónlist
og þess vegna halda margir að
hann semji ekki mjög vönduð verk
en þetta em hreinar perlur allt
saman og mjög gaman að fást við
verk Telemanns. Ég vona að það
sé jafngaman að hlusta á þau.
Við leikum eingöngu á fiðlu og
flautu og það er meira en nóg. Það
hljómar svo mikið í kirkjunni að
maður hefur það á tilfínningunni
að hljóðfærin séu mun fleiri. Þetta
er alveg ótrúlegt. Ég var að æfa
í morgun stykki sem er mjög hratt
og það var ekki fyrr en ég var
búin að leika þriðju eða fjórðu
nótuna að fyrstu tónamir komu til
baka. Alveg eins og ég væri að
spila í dúett eða tríoi með sjálfri
mér.
Við leikum einnig spánskt verk,
Debla eftir Christobal Halffter.
Það er talsvert sérstakt verk því
að hann notar gamla spánska þjóð-
lagahefð frá Andalúsíu í verkinu
og blandar því saman við nútíma-
tónlist. Mér finnst þetta mjög
áhrifaríkt.
Svo leikum við einnig verk eftir
Jacques Hotteterre, svítu í h-moll.
Hann var við hirð Loðvíks 14. og
þetta er mjög dæmigerð frönsk
hirðtónlist. Mjög falleg, eiginlega
gómsæt, tónlist. Tilfinningin að
leika hana er svipuð og að drekka
eitthvert fínt franskt vín.“
„Kampavín og kransakökur,“
Manuela Wiesler og Einar Grétar Sveinbjörnsson á æfingu fyrir tón-
leika helgarinnar.
skýtur Einar inn í. „Við höfum
ekki leikið néitt af þessum verkum
áður. Flest af því sem við spilum
saman er nýtt. Við höfum ekki
spilað saman í fíögur ár og viljum
gjaman prófa eitthvað sem við
höfum ekki leikið áður.
Svo má ekki gleyma Bach. Við
leikum eitt verk eftir hann sem
fléstir kannast líklega við, partítu
í E-dúr fyrir einleiksfíðlu.
Það er einhvem veginn þannig
með tónlist Bachs að maður er eig-
inlega alltaf að spila hana í fyrsta
skipti, hún er alltaf ný hversu oft
sem maður spilar hana.“
„Kosturinn fyrir okkur að vera
héma í Skálholti í viku,“ bendir
Einar á, „er fyrir það fyrsta að
við gleypum í okkur náttúmna.
Það er alveg dýrlegt að koma hing-
að í kyrrðina. Skálholt verður allt
í einu miðdepill heimsins. Það er
líka mjög mikilvægt að geta spilað
sig inná kirkjuna og lært á hljóm-
burðinn. Þótt við höfum spilað
héma áður þá er hljómurinn svo
sérstakur að við þurfum að venjast
kirkjunni og reyna að aðlaga okkur
að henni.
Það er hægt að ná upp mjög
góðum hljómburði hérna en það
er erfítt. Sérstaklega ef á að nota
kirkjuna til að taka upp tónleika,
þá er mjög erfítt að fínna hvar
best er að staðsetja hljóðnemana."
— Er þá ekki erfitt að æfa
fyrir tómri kirkju?
Nei, það er það ekki. Við vitum
svona nokkum veginn muninn á
hljómburðinum í kirkjunni þegar
hún er tóm og þegar hún er full,“
svarar Einar, síðan verðum við að
miða æfingamar við það.“
„Þú segir það,“ segir Manuela
og hlær. „Þegar kirkjan er alveg
troðfull fínnst mér eiginlega eins
og ég hafi aldrei leikið í henni
áður. Ég hef stundum orðið fyrir
smááfalli en við skulum sjá til. Ég
vona a.m.k. að sem flestir komi
um helgina. Þótt hljómburðurinn
breytist svona mikið.
Það er stórkostlegt hvað fólk
hefur komið langt að á þessa tón-
leika í Skálholti og það á þessum
vegum sem liggja hingað.
Áheyrendumir hristast og titra^
á leiðinni hingað svo það borgar
sig að heija tónleikana á einhveiju
rólegu á meðan allir em að koma
maganum í samt lag aftur.
Þeir sem ekki hafa aðgang að
bíl geta notfært sér áætlunarferðir
sem verða frá Umferðarmiðstöð-
inni í Reykjavík báða dagana kl.
13 og svo til baka kl. 18.
Þegar við emm búin hérna verð-
um við í viku í Reykjavík. Síðan
fömm við út aftur. Ég fer til Vínar
og síðan í nokkra daga til Malmö.
Annars emm við bara að bíða eft-
ir bami sem á að fæðast eftir sex
eða sjö vikur."
„Það er svolítil krossgáta fyrir
okkur að raða þessu saman," segir
Einar, „ég þarf að fara til Malmö
þegar Manuela fer til Vínar og svo
er ýmislegt sem við þurfum að
ljúka við áður en barnið fæðist.
Þegar María Lind fæddist þurfti
ég að hoppa upp í flugvél fyrirvara-
laust til að reyna að vera viðstadd-
ur en það náðist ekki. Nú ætla ég
að vera í Vín þegar litla systirin
kemur.“
Björgunarsveitin Ernir í Bolungarvík:
Nýr björgunarbátur
vígður og bygging
stíórnstöðvar hafín
Bolungarvík.
MIKIÐ VAR um að vera hjá
björgunarsveitinni Emi um
siðustu helgi. Tekin var fyrsta
skóflustungan að nýrri stjórn-
stöð sveitarinnar og vígður nýr
og glæsilegur björgunarbátur
sem björgunarsveitin hefúr fest
kaup á. Vígsluathöfiiin fór
fram um borð í bátnum í Bol-
ungarvíkurhöfh að viðstöddum
fjölda gesta. Jón Guðbjartsson
formaður björgunarsveitarinn-
ar flutti ávarpsorð, lýsti
bátnum og hugmyndum þeirra
björgunarsveitarmanna um
notkun hans.
Að loknu ávarpi formanns flutti
Gísli Hjaltason nokkur ávarpsorð
og afhjúpaði nafn bátsins sem
nefndur er eftir honum Gísli
Hjalta. Gísli Hjaltason, sem kom-
inn er hátt á níræðisaldur, var
mikill frumkvöðull og forystumað-
ur í slysavamarmálum hér í
Bolungarvík um áratugaskeið. Því
næst flutti sr. Jón Ragnarsson
sóknarprestur vígslu- og blessun-
arorð.
Björgunarbátur þessi er af
gerðinni Seabear 26 og er fram-
leiddur af Ulstinforsyningsteneste
AS í Noregi. Hann er framleiddur
úr áli og eru flotholt hans fyllt
með urethan-svampefni. Hann er
26 fet að lengd og búinn 195
hestafla Ford-mermet dieselvél og
svokölluðum Water Jet-búnaði
sem kemur í stað hefðbundinnar
skrúfu og getur ganghraði bátsins
orðið allt að 34 mflur. Kaupverð
bátsins er 2,7 milljónir.
Kvennadeild SVFÍ hér í Bol-
Kristján Jónatansson formaður byggingarnefiidar tekur fyrstu skófl-
ustunguna að nýrri viðbyggingu við stjórnstöð björgunarsveitarinnar.
Morgunblaðið/Gunnar Hallsson
Frá vígfslu björgunarbátsins Gísla Hjalta, sem nefndur er eftir Gísla
Hjaltasyni sem er til vinstri á myndinni. Til hægri er sr. Jón Ragnars-
son.
ungarvík hefur af sinni alkunnu
rausn gefíð í bátinn ýmiss konar
búnað s.s. lóran, talstöð, leitarljós
o.fl. Þar að auki hafa konumar
gefíð björgunarsveitinni, sem í eru
22 menn, vandaðan vetrarklæðn-
að. Eimskipafélag Islands var
sveitinni innanhandar með flutn-
ing á bátnum til landsins.
Það var meira um að vera hjá
björgunarsveitarmönnum þennan
dag því strax að lokinni vígslu
bátsins var komið saman við bæki-
stöð sveitarinnar þar sem Kristján
Jónatansson formaður byggingar-
nefndar tók fyrstu skóflustung-
una að nýrri viðbyggingu við
núverandi bækistöð en hún verður
144 fm að gmnnfleti á tveimur
hæðum. Á neðri hæðinni er gert
ráð fyrir geymslu, aðstöðu fyrir
björgunarbátinn og snjóbfl sveit-
arinnar sem keyptur var á síðasta
ári. Á efri hæðinni er síðan gert
ráð fyrir að kvennadeildin fái að-
stöðu fyrir starfsemi sína.
Að sögn Jóns Guðbjartssonar
formanns sveitarinnar er að því
stefnt að ljúka neðri hæðinni fyrir
áramót. Jón sagði að mönnum
væri nú að verða það æ ljósara
hversu mikil þörf er fyrir góðar
og vel búnar björgunarsveitir hér
við Djúp. Þarf ekki að fara mörg
ár aftur í tímann til, þess að fínna
rök fyrir því þar sem skemmst er
að minnast slysa á borð við þyrlu-
slys, flugslys auk sjóslysa. Auk
þess er ljóst að ferðamönnum á
Homstrandir fer nú fjölgandi ár
frá ári.
Jón sagði að björgunarsveitin
hefði fengið góðan stuðning fyrir-
tækja og félagasamtaka að
undanfömu og þá má sérstaklega
nefna að bæjarstjórn Bolung-
arvíkur hefur lagt aukna áherslu
á að stuðla sem best hún getur
að eflingu slysavamarmála hér í
bæ. Gunnar
Ekki síður ástæða til að
varðveita gamla byggð en
gamlar bækur og handrit
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Monique Teneur: Sérstök tengsl hafa myndast milli Norður-Frakk-
lands og íslands í gegnum sjómennina.
- segirMonique
Teneur
FYRIR skömmu var stödd hér á
landi frönsk kona, Monique Tene-
ur, sem mikið hefúr skrifað um
gömul hús og mikilvægi varð-
veislu þeirra. Hún vinnur nú við
að koma upp minjasafiii í Calais
i Norður-Frakklandi. Hús sem til
stendur að rffa verða flutt á safii-
staðinn og endurbyggð þar.
Monique ferðaðist um Island og
skoðaði landið, söfii, byggingar
og bæi. Hún hefur sitthvað til
málanna að leggja .
„íslendingar eru sögulega rík þjóð
og það er ótrúlegt að bændumir á
þessu landi skuli hafa komið öllum
þessurn fróðleik og skáldskap á
skinn. Ég er búin að upplifa sérstak-
lega viðleitni íslendinga til að
varðveita menningarverðmæti sín,“
sagði Monique. Hún sagðist sérstak-
lega hafa verið snortin af Skógasafni
og gömlum hverfum á Akureyri og
í Reykjavík. Sér fyndist að íslending-
ar ættu að leggja allt kapp á að
varðveita í nútímanum þessi gömlu
hús sem þar væru. „Samhengi hlut-
anna gleymist þegar gömul hús eru
rifin, hús sem eru hluti af þjóðararf-
inum og eiga fullan rétt á sér. En
það er oft hroki nútímans sem ræður
ferðinni og þá gleymist að lífíð er
ein heild. Fortíðin þjónar tilgangi
fyrir nútímann. Það er ekki síður
ástæða til að varðveita gamla byggð
en gamlar bækur og handrit."
Monique bætti við að það væri viss
tilhneiging til minnimáttarkenndar
hjá smáþjóðum, þær vanmætu eigin
verðmæti sem vegna smæðar sinnar
féllu í skuggann af verðmætum stór-
þjóða.
„Ég verð að viðurkenna að ég
hugsaði með mér þegar ég keyrði
um landið hvort íslenskir arkitektar
væru frábitnir þjóðlegri hefð, því úti
um sveitir landsins fannst mér vanta
þjóðlegan stíl í nýrri byggingar. Þar
eru áberandi ólíkar stefnur með evr-
ópsku yfirbragði. Þannig er það
reyndar víðar í Evrópu, en þetta
gerir að verkum að byggðin verður
einkennalaus, ópersónuleg."
Monique sagði að í N-Frakklandi
væru ekki allir á eitt sáttir um gildi
þess að varðveita gömul hús, þar
væri svipað togstreyta og sér skildist
að væri hér á landi. „ Það er sterk
tilhneiging til að rífa gömul hús og
byggja ný í staðinn. Þama eru
árekstrar á milli og hagsmunir gam-
alla byggða stangast á við nýjar
byggðir."
Það eru áhugamannasamtök sem
eru að setja upp safnið sem Monique
mun veita forstöðu en sveitarfélög í
N-Frakklandi styrkja safnið. Hún
sagði að húsvemdunarsamtök hefðu
fyrst verið stofnuð í Frakklandi fyrir
tveimur áratugum og slík samtök
væru nú starfandi um allt Frakk-
land. Árangur af því starfí hefði
skilað sér á margan hátt og skilning-
ur á þýðingu húsvemdunar væri nú
útbreiddur meðal almennings. „Það
er lokaúrræði að halda húsum í varð-
veislu með því að flytja þau á
safnstað og endurbyggja þau þar.“
„ Það er skyldleiki á milli Norður-
-Frakklands og íslands, meiri skyld-
leiki heldur en kemur fram í því að
það eru sömu byggingafræðilegu
straumamir sem fara um bæði lönd-
in. Sérstök tengsl hafa myndast á
milli N-Frakklands og íslands í gegn-
um sjómennina," sagði Monique. Hún
sagði að margir siðir tengdir sjó-
mönnum sem fóru á. íslandsveiðar
væru enn í heiðri hafðir í N-Frakkl-
andi og sérstaklega kveðjuhátíð sem
enn tíðkast í Dunkirque þrátt fyrir
að sjómenn þar séu löngu hættir að
fara til sex mánaða dvalar við ís-
landsstrendur. „í fyrra var þar haldin
stór ljósmyndasýning þar sem aðal-
lega voru myndir sem sýndu sjómenn
að tygja sig á íslandsveiðar. Þessar
myndir voru teknar á tímabilinu frá
1914-1953, allar af eina og sama
ljósmyndaranum sem reyndar er
kona, háöldruð i dag. En þessi kona
er ein af fáum konum sem þá tóku
myndir og hún varð síðar atvinnuljós-
myndari. Mér fyndist tilvalið að
íslendingar fengju líka að sjá þessa
sýningu og væri tilbúin til að hafa
milligöngu um það,“ sagði Monique
Teneur að lokum.