Morgunblaðið - 10.10.1987, Blaðsíða 44

Við leiði
Kaj Munks
eftir Bjarna
-• Ólafsson
Vesturströnd Jótlands er veður-
barin sandströnd. Vindur blæs oft
af hafí, vestan, suðvestan eða norð-
vestan. Hvassviðri og stormar geisa
þar stundum allharðir. Trjágróður
inni á landi nálægt ströndinni ber
þess vott og hallar sér til austurs.
Víða við ströndina eru sjávarkamb-
ar og allháir bakkar.
Vedersö Klit nefnist staður norð-
an til við vesturströndina. Fjöldi
" sumarhúsa hefur verið byggður
þar, nærri ströndinni. í þessu landi
er það siður fólks að rækta fagra
garða kringum hús sín og bústaði,
en hér við ströndina bregður svo
við að enginn girðir lóð sína eða
ræktar nokkum garð.
Astæða þessa er sú að yfírvöid
á þessum sióðum gerðu sér fljótt
grein fyrir einkennum gróðurfars
og landslags þama og settu all
strangar reglur um umgengni við
landið. Húsin skulu öll byggð úr
rauðum leirsteinum og hafa stráþök
og gróðurfari má ekki breyta.
Fjaran er samfelld breiða af hvítum
smákomóttum sandi. Vindar sverfa
með þessum smáu sandkomum
" hvetja jurt er hér festir rætur.
Fjörutíu til fímmtíu metmm ofan
við flæðarmál rísa tíu til tuttugu
metra háir hólar. Þeir eru myndað-
ir úr þessum fína hvíta sandi, sem
stöðvast ekki og verður vart heft-
ur, því vindar fínna sér leið. Reynt
er að hefta sandfokið. Leggja lítil
upphöggvin grenitré í lægðir þar
sem vindurinn gnauðar mest, sá
melgresi og harðgerðum jurtum
„Þetta var kirkjan hans
Kaj Munks. Hér flutti
hann orðið, sem Guð fól
honum að flytja. Eg
gekk inn í kirkjuna og
nam staðar fyrir fram-
an predikunarstólinn.
Það snart mig djúpt að
standa á þessum stað.
Kaj Munk kunni þá iist
að tala svo að eftir
væri tekið.
sem hafa djúpar rætur.
Samt hafa þessir hólar svipuð
gárótt mynstur og vindbarðir snjó-
skaflar heima á Islandi hafa eftir
stórhríðar og skafrenning. Hólar
þessir eru bijóstvöm landsins og í
skjóli þeirra rísa áður nefnd sumar-
hús. Þau eru þama yfírlætislaus,
milli hóla standa þau óskipulega
að því er virðist.
Eg gekk eftir stíg sem hlykkjað-
ist milli húsa og hóla, í átt til
strandar. Gott var að ganga á
ójöfnu landi og sækja á brattann í
þessu landi malbikaðra gatna og
steinlagðra stétta. Og sjá, þegar
ég kom upp á hæsta hólinn, blasti
ströndin við, endalaus í báðar áttir.
En, hvað mannvirki voru þama niðri
á ströndinni hálfsokkinn í sand?
Steinsteypt þunglamaleg byrgi með
nokkuð jöfnu millibili. Góða stund
virti ég fyrir mér þessi mannvirki.
Hugur minn hvarf til áranna 1940
til 1945. Þetta hlutu að vera
minnisvarðar hins þýska herveldis,
sem allt marði undir jámhæl sínum.
Hér hafði greinilega veríð búist við
innrásinni miklu frá Bandamönn-
um.
Hafíð, veðráttan og tíminn voru
að eyða þessum þykku steinbyrgj-
um. Sum voru þegar molnuð, sum
bara sprungin, sum stóðu heilleg
en voru að stökkva í sandinn.
Ströndin er seiðmögnuð, fögur,
lygn og sólin speglaði sig í haffletin-
um gegnum mistur sumarþokunn-
ar.
Já, ströndin og öldumar kunna
frá mörgu að segja. Segja frá sorg,
frá baráttu við æstar himinháar
öldur, frá blíðu og gleði og frá hörku
og mannvonsku. Hve fögur og heill-
andi ert þú ekki Jótlandsströnd!
Var það ekki fyrir fjörutíu og
fjórum árum sem þýskir hermenn
knúðu dyra hér í nágrenninu? Ung-
ur hermaður sagði óstyrkum rómi
við prestinn sem kom til dyra: „Þér
hafíð sjö mínútur herra minn“. Þeir
voru komnir að sækja prestinn og
skáldið Kaj Munk. Svo var ekið af
stað. Þijú skot í vangann. Blóði
stokkið lík í skurði við þjóðveginn
til Sikilborgar. Vorið 1945 ritaði
vinur hans, Ame Sörensen í for-
mála að ljóðabók eftir Kaj Munk:
„Er ég heimsótti Verdersö sum-
arið 1943, afhenti Kaj Munk mér
safn ljóða til útgáfu og ætluðum
við síðar að ákveða hvenær þau
kæmu út. — Við náðum ekki að
ákveða það, áður en Þjóðveijar
drápu hann. Af þeim sökum kaus
ALLT I
HELGARMATINN!
Rauðvínslegin lambalæri’
Kryddlegin lambalæri
og sérlega meyrt og Ijúffengt
lambakjöt sem þið getið
kryddað eftir eigin smekk.
-Náttúruafurð
sem bráðnar uppi í manni.
HAGKAUP
SKEIFUNNI KRINGLUNNI KJORGARÐI
AKUREYRI NJARÐVÍK