Morgunblaðið - 01.11.1987, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1987
B
Sigurbjöm Á. Gíslason, faðir Gísla og félagar bans sem stofnuðu ásamtbonum
Elliheimilið Grund. F.v. FIosi Sigurðsson, Haraldur Sigurðsson, Júlíus Ámason,
PállJónsson og Sigurbjöm Á. Gíslason
EUiheimiIið ísmíðum árið 1929
ásamt móður okkar í Tungufljótsá.
Þær mæðgur voru ásamt föður
mínum á leið 'að Gullfossi þegar
þetta hræðilega slys varð. Ég var
þá rétt rúmlega þrítugur og nýlega
giftur Helgu Björnsdóttur Arnórs-
sonar stórkaupmanns og konu hans
Guðrúnar Jónsdóttur. Við Helga
' eigum saman fjórar dætur Sigrúnu,
Nínu, sem er elst, Guðrúnu og
Helgu, en þær þrjár síðastnefndu
starfa hér við elliheimilið og eru
smátt og smátt að taka við af mér.
Ég hef þó enn þá fjármálin að
mestu á minni könnu.
Hef alltaf haft áhuga á
fjármálum
Ég hef alltaf haft áhuga á fjár-
málum. Það er hægt að græða
aðeins ef menn vilja. Einu sinni kom
til mín maður og vildi verða ríkur
og spurði mig hvemig hann ætti
að fara að því. Ég sagði við hann:
„Ef þú verður ríkur og deyrð svo
þá verður peningunum skipt á milli
erfíngja, konan þín verður gift öðr-
um eftir árið og þú öllum gleymdur.
Gerðu frekar eitthvað annað sem
skilur meira eftir.“ En vissulega er
nauðsynlegt að hafa peninga ef
menn ætla að framkvæma eitthvað.
Ég hef verið fjáraflamaður og látið
mér detta ýmislegt í hug í því sam-
bandi, safnað frímerkjum, gefið út
bækur og svo mætti lengi telja.
Hins vegar hafa margir sett fótinn
fyrir mig og það er geymt en ekki
gleymt."
Að sögn Gísla er Grund sjálfs-
eignarstofnun sem hefur gengið
mjög vel seinni árin en átti mjög
erfítt uppdráttar fyrstu árin. Gísli
hefur að mati flestra stjómað mál-
efnum Grundar af miklum skör-
ungsskap og verið gamla fólkinu
betri en enginn. Það hefur farið orð
af honum sem slyngum fjármála-
' manni sem jafnframt hafi sýnt-
líkammálum óvenjulegan rausnar-
skap. Hann hefur, fyrir hönd
Grundar, gefíð mikið fé til líknar-
mála og til kirkna hér og þar um
landið. Þess má geta að Gmnd rek-
ur vísindastofnun í Hveragerði,
jafnframt því sem rekin er þar
umfangsmikil heimilisstarfsemi fyr-
ir gamalt fólk.
Það fer ekki hjá því að maður
fínni fljótlega þann kraft sem stafar
frá Gísla og hrífíst af ákafa hans
og eldmóði. Það kemur líka á dag-
inn að ýmislegt hefur Gísli lagt
fyrir sig um daganna annað en að
reka Elliheimilið Gmnd, þó það
fyndist eflaust ýmsum ærinn starfí.
Hann segir mér að hann hafi ungur
stofnað Sendisveinafélagið. Þá
unnu sendisveinar langan vinnudag
og höfðu léleg laun og lítið frí. Einn-
ig stofnaði Gísli Krabbameinsfélag-
ið, „Það geta sumir ekki fyrirgefíð
mér,“ segir hann og hlær. „Ég
stofnaði líka bflstjórafélagið sem
seinna fékk nafnið Hreyfíll," heldur
Gísli áfram. „Ég varð að kalla karl-
anna saman á fund niðri í Varðar-
húsi á nóttunni til þess að ná þeim
saman, þeir unnu svo lengi. Ég var
líka einu sinni í fótboltanum. Var
formaður knattspymufélagsins
Víkings. Ég hef einnig staðið fyrir
stofnun kvennadeilda í félögum og
stofnað kvöldskóla, svo eitthvað sé
nefnt af því sem ég hef tekið mér
fyrir hendur, en ég gerði þetta af
því að það þurfti að gera það.
Stofnaði Þjóðernis-
hreyfingn
Þegar ég spyr Gísla hvort hann
hafi tekið þátt í pólitík verður hann
mjög sposkur á svip og segir: „Ég
stofnaði einu sinni Þjóðemishreyf-
ingu og það em sumir menn ekki
búnir að fyrirgefa mér enn. Það er
mikið búið að skrifa um þessa
hreyfingu, ég hef lesið sumt af
því. Ég var þó lengst af í Sjálfstæð-
isflokknum en þar má enginn
sjálfstæður maður vera, ég hef því
lengi lítið skipt mér af málum þar.
Aftur á móti sakna ég þess stundum
að geta ekki skammað skarfana þar
við og við. Einu sinni sagði einn
ágætur framámaður í flokk,num við
mig eftir eina slíka ræðu: „Heyrið
þér Gísli, þetta var allt rétt hjá
yður en það má bara ekki segja
það.“ Það em margir ágætir menn
í Sjálfstæðisflokknum og góðir vin-
ir mínir.
Ég hef skipt mér af öllu, kannski
alltof mikið. Ég er forvitnari en sá
vondi sjálfur og hef gaman af öllu
mögulegu en þó aðallega að einu,
því að sjá árangur. Ég er einnig
ógurlega „krítiskur" og er eins og
fyrr sagði mjög erfiður í samvinnu
nema að ég fái að ráða, það er gott
á vissan hátt. Ég er líka frekar lang-
rækinn, ég gleymi aldrei. Einu sinni
sat ég í nefnd með nokkmm „skörf-
um“, það kalla ég þá menn sem
mér finnast geta verið vafasamir.
Ég vildi fara aðrar leiðir en þeir,
og þeir spurðu hvemig ég ætlaði
að fara að. Ég var orðinn leiður á
þessu þrefí og sagði: „Sá sem sigr-
ar hefur alltaf rétt fyrir sér. Við
getum unnið allar ormstur með einu
ráði. Við gefum út blað þar sem í
einum dálki er sagt frá öllu sem
aflaga fer en í öðmm hvemig allt
á að vera. Til þess að gera þetta
þurfum við peningaskáp til þess að
geyma allt sem lýtur að sannleikan-
um og svo tvo ritstjóra, en annar
þeirra þarf að vera ógiftur. „Nú“,
sögðu skarfamir. „Af hverju",
spurðu þeir. „Til þess að geta setið
af sér allar sektimar," svaraði ég.“
Ég þoli ekki fúsk
Eitt þoli ég ekki og það er fúsk.
Það á að gera hlutina vel. íslending-
ar em afleitir í þeim efnum og geta
af þeim sökum seint orðið góðir
vlsindamenn, að ég tel. Þeir bera
virðingu fyrir mjög fáu en tvennu
þó, peningum og útlendingum.
Minnimáttarkenndin er að drepa
þá og blankheitin sömuleiðis. Þó
spila þeir alltaf greifa þó þeir hafi
ekki ráð á því.Ég starfaði einnig
mikið að áfengismálum þó ég hafi
aldrei notað áfengi sjálfur. Ég barð-
ist eins og ljón á móti áfenginu og
gaf í því skyni, ásamt fleimm, út
blað í mörg ár sem hét Einingin.
Líknarmálin lét ég mig líka miklu
varða. Þar stóð ég ekki einn, sérs-
taklega vil ég nefna þá Pétur
Halldórsson og Jón Þorláksson
borgarstjóra, þeir vom báðir önd-
vegismenn. Éinnig vil ég geta
Knuds Zimsen sem hjálpaði föður
mínum meira en flestir aðrir.“
Það kemur í ljós að margt fleira
hefur Gísli lagt gjörva hönd á hann
hefur t.d. líka staðið fyrir hafnar-
byggingu á Akranesi. Ég spurði
hvemig það hefði komið til. „Ég fór
bara til vitamálastjóra, Emils Jóns-
sonar, og bauðst til að standa að
bryggjubyggingu á Akranesi og
hann tók því boði og svo var bryggj-
an byggð og tókst vel.“ Gísli er
kímileitur þegar hann segir mér
þessa byggingarsögu. „Ég var líka
í byggingarnefnd Borgarspítalans
en það stóð stutt,“ heldur hann
áfram. „Ég vildi byggja allan spítal-
annn í einum rykk og taka strax
lán til framkvæmdanna. Það vildu
hinir ekki og þegar skipað var í
annað sinn í nefndina var ég ekki
meðal nefndarmanna. Mér hefur
hins vegar heppnast flest allt sem
ég hef tekið mér fyrir hendur í sam-
bandi við elliheimilið. Ég byija alltaf
á smámununum, reyna. að hafa þá
í lagi, svo kemur hitt á eftir. Þjóð-
veijar segja „Ef þú vilt eitthvað
nógu mikið þá verður það“. Þetta
er eitt af því sem ég hef gert að
mínum einkunnarorðum. Einn
kunningi minn, séra Gunnar Bened-
iktsson orðaði það svo:„Veistu Gísli
af hveiju gengur svona vel hjá þér,
af því það gengur svona illa.“ Þetta
er þversögn. Það sem hann átti við
er að ég gefst ekki upp og má ekki
lofa neinu því þá verð ég að standa
við það. Ég sagði einu sinni við
séra Gunnar Benediktsson: „Ef þú
vilt selja húsið þitt þá láttu mig
vita, ég er ekki að ágimast það,
því slíkt geri ég aldrei, en ef þú
vilt selja þá láttu mig vita.
Mörgum árum seinna þegar ég
var að koma frá útlöndum þá stóðu
á seðli þau skilaboð til mín að séra
Gunnar vildi tala við mig. Ég hringi
í séra Gunnar og hann segir: „Nú
vil ég selja húsið.“
„Alright", segi ég. „Þá skal ég
láta húsakauparann tala við þig.“
Dr. Gunnlaugur Þórðarson sér um
öll húsakaup fyrir mig. Svo keypti
ég húsið og fór aldrei inn f það
fyrr en búið var að breyta því. Þá
hringdi ég í séra Gunnar og sagði:
„Séra Gunnar, getið þér og frúin
ekki komið og verið fýrstu gestir í
ykkar fyrra húsi.“
Síðan faðir minn og fjórir aðrir
menn stofnuð Grund þá hefur
margt breyst. Fyrir það fyrsta hef-
ur íbúum á þessu svæði hér fjölgað
gífurlega og kjör manna hafa líka
breyst. Menn gera sér enga grein
fyrir hvemig fólk hafði það um og
í kringum kreppuna miklu. í dag
er okkur sagt að allir hafi það gott
en engu að síður er fátækt hér.
íslendingar em svo stoltir að þeir
vilja ekki láta hjálpa sér. í öllu hjálp-
arstarfí ættum við að hafa að
leiðarljósi að gera mikið fyrir lftið
en ekki lítið fyrir mikið eins og
stundum vill brenna við. Það er til
dæmis ekki hægt að byggja fyrir
gamalt fólk í dag, byggingarlögin
em þannig að það er næstum óvinn-
andi vegur. Það þarf helst að vera
klósett á hvem mann, þetta er svo
dýrt bæði í byggingu og rekstri að
það nær engu tali. Það er hins veg-
ar slæmt ástand meðal aldraðs fólks
í dag. Þeir em margir sem hvergi
fá inni og verða að hírast einir og
oft umhirðulitlir í misjafnlega góð-
um íbúðum.
Fólk verður æ skeyting-
arlausara um gamalt
fólk
Það þarf að breyta hugsunar-
hættinum hvað snertir gamalt fólk.
Verði ekki hugarfarsbreyting þá
vill ekki nokkur maður hugsa um
gamalt fólk. Mér finns fólk verða
æ skeytingarlausara um sína nán-
ustu og eigingjamara. Núna segir
Litla Grund - Arkitekt Þórir Baldvinsson