Morgunblaðið - 01.11.1987, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1987
B 15
Þögnin og lygarnar eru hornsteinn einræðis-
ins. Að segja sannleikann er forsenda eðlilegr-
ar utanríkisstefnu.
9 4*
SJÁ PÓLLAND
OLANSHATTUR
Utlagar
íeigin
landi
Japanir, sem dvalizt hafa lang-
dvölum erlendis, eru oft eins og
útlendingar í sínu eigin landi og
víða litnir hornauga. Af þeim þykja
stafa slík vandræði að forystugrein-
ar dagblaðanna hafa jafnvel fjallað
sérstaklega um þá. Þeir hlæja þeg-
ar þeir eiga það ekki, tala þegar
þeir eiga að þegja, og andmæla í
stað þess að samsinna auðmjúk-
lega. Þótt þeir þyki kannski ekki
beinlínis niðurrifsmenn, þá er litið
á þ'á sem fulltrúa annars konar
menningar en í landinu ríkir og sú
skoðun ríkjandi að þar með stafi
samfélaginu ógn af þeim.
Um þessar mundir dvelja um
100.000 japönsk börn og unglingar
erlendis ásamt foreldrum sfnum, og
á hverju ári koma um 10.000—20.
000 til heimkynna sinna eftir að
hafa dvalizt langdvölum á erlendri
grund. Þeim finnst vera farið með
sig eins og stríðsfanga því að stöð-
ugt er verið áð spyrja þau spjörun-
um úr og taka af þeim skýrslur.
„Þegar ég kom heim í fyrsta sinn
eftir að hafa dvalizt í fjögur ár á
Filippseyjum var ég 13 ára gam-
all," segir Akira sem nú er 33 ára.
„Ég komst síðar að raun um að
kennarinn hafði varað bekkjarfé-
laga mína við mér áður en ég kom
og hafði sagt þeim: „Hingað er von
á strák sem er ekki lengur Jap-
ani."" Akira starfar hjá stóru
viðskiptafyrirtæki og segir: „Menn
kunna vel að meta enskukunnáttu
mína, en síður það framandlega
yfirbragð sem ég hef." Hann varð
fyrir stöðugum barsmíðum á
skólaárum sínum.
„Þegar móðir mín kvartaði út af
meðferðinni á mér, var sagt við
hana að hún yrði að gera mig að
almennilegum Japana og þá myndu
krakkarnir hætta að ofsækja mig.
En þau hættu því samt ekki," upp-
lýsir hann núna.
Kaori er tvítug að aldri og stund-
ar háskólanám í Tókyó. Hún hafði
um átta ára skeið verið á heimavist-
arskóla í Englandi að ráði föður
síns en hann vildi ekki að hún lenti
í sömu erfiðleikum og hann f sam-
skiptum sfnum við útlendinga.
En nú á hún i erf iðleikum í sam-
skiptum við eigin landa. „Ég reyni
að hegða mér eins og Japani og
mig langar ekki að skera mig úr,
en allt sem ég segi og geri virðist
vera vitlaust," segir hún. „Ég segi
það sem mér býr í brjósti, hef mínar
eigin skoðanir, en það tíðkast ekki
hérna. Ég man ekki alltaf eftir að
nota keigo (kurteisislegasta ávarps-
form japönskunnar), þegar við á,
og þess vegna heldur fólk að ég sé
annað hvort dónaleg eða frek nema
hvorttveggja sé."
Flestir þeir Japanir, sem koma
aftur frá útlöndum, starfa fyrir er-
lend fyrirtæki til þess a nota
enskukunnáttu sína, og einnig til
þess að vera í þægilegra umhverfi
en ríkir í rígskorðuðum japönskum
fyrirtækjum. Og konur hafa ein-
ungis tækifæri til að öðlast starfs-
frama í erlendum fyrirtækjum því
að í þeim japönsku eru þær nánast
alltaf óbreyttar skrifstofustúlkur,
þar sem þær eru látnar bera sér-
stakan einkennisbúning, vinna
fábreyttustu störfin og hita te.
Toshiko, sem er 31 árs gömul,
segir að þetta séu ærnar ástæður
til þess að sér hefði ekki komið í
hug að starfa hjá japönsku fyrir-
tæki. Hún dvaldist að mestu erlend-
is á æskuárum sfnum, og að
háskólanámi loknu starfaði hún í
Sidney um fimm ára skeið.
„Þegar ég er með Japönum, til
dæmis á fundi í bankanum, reyni
ég að vera mjög japönsk," segir
Toshiko. „Ég geri mér far um að
vera hæg og hljóðlát. Ég hegða
mér öðru vísi í annars konar félags-
skáp. í raun og veru hef ég tvenns
konar framkomu. Mér finnst það
óþægilegt en hjá því verður ekki
komizt."
Enda þótt Japani dveljist ekki
nema skamman tíma erlendis getur
það haft þau áhrif að honum finn-
ist hann vera framandi þegar heim
kemur. Yoshiko, sem er kona á fer-
tugsaldri, var 16 ára gömul þegar
hún fór með fjöldskyldu sinni til
tveggja ára dvalar f Sfam. Þótt sú
dvöl hefði verið henni ómetanleg
lífsreynsla, fannst henni að hún
hefði glatað einhverju þegar heim
kom.
Yoshiko starfar nú sem bóka-
vörður-hjá alþjóðasamtökum og hún
hefur alltaf unnið fyrir erlenda að-
ila. Hún hefur í hyggju að „flýja"
Japan og búa með japönskum vini
sinum sem nú á heima f Frakklandi.
„Hann hefur verið búsettur er-
lendis í nokkur ár, og við viljum
bæði búa í Evrópu það sem eftir
er ævinnar," segir hún.
Akira, sem fyrr er nefndur, hefur
einnig í hyggju að setjast að erlend-
is.
„Börnin mín eru bæði í skóla,"
segir hann. „Ég vil ekki að þau
þurfi að þola það sama og ég í
æsku. Það hefur ekkert breytzt í
Japan. Og þegar fyrirtækið mitt
sendir mig til starfa í Bandaríkjun-
um ætla ég að __ setjast þar að,
einhvern veginn. Ég sný ekki aftur
heim."
- LISA MARTINEAU
V-ÞYSKALAND
Enn eru
þeir að
ýfaupp
sárín
'm
IFrankfurt í Vestur-Þýskalandi
stendur til að koma upp nýjum
byggingum fyrir skrifstofur
borgarinnar og þegar verið var
að grafa fyrir grunninum komu
í ljós leifar gyðingahverfisins,
sem þar stóð á miðöldum. Við
byggingarframkvæmdir í Bonn,
höfuðborg ríkisins, hafa menn
einnig fundið undirstöður bæna-
hússins, sem nasistar brenndu
til grunna fyrir 50 árum. Það
hefur hins vegar valdið reiði og
hneykslun margra, að í báðum
borgunum ætla yfirvöld að halda
framkyæmdunum áfram eins og
ekkert hafi í skorist.
Vegna þessa hafa vestur-
þýskir fjölmiðlar deilt harðlega á
Wolfram Briick, borgarstjóra
kristilegra demókrata f Frank-
furt. Við uppgröftinn hafa
fornleifafræðingar komið niður á
kjallara og undirstöður 19 húsa,
þar á meðal sjúkrahúss og trúar-
legra baða ásamt hluta af
„Judengasse", Gyðingagötunni,
sem á sfnum tíma var um 300
metra löng.
Briick borgarstjóri segist ætla
að flytja sumar leifarnar á safh,
en gagnrýnendur hans benda á,
að borgin hafi nýlega varið miklu
fé til að gera upp gðmul hverfi
og ætti því eins að gera varð-
veitt í heild þessar merkustu
minjar um búsetu gyðinga f
Þýskalandi. Gyðingahverfið í
Frankfurt var einu sinni það
næststærsta f öllu landinu og
meðal nafnkunnra fjölskyldna
þaðan má til dæmis nefna þá
frægu bankamenn, Rothschild-
ana.
Tilfinningahitinn, sem ein-
kennir umræðuna um þessi mál,
stafar þó ekki einungis af áhuga
manna á sögulegum minjum.
Þeir, sem vilja varðveita fornleif-
arnar, segjast vissir um að
hægristjórnin í Frankfurt vilji
sem minnst af þeim vita vegna
þess, að þær séu óskemmtilegur
vitnisburður um hve erfitt gyð-
ingar áttu uppdráttar, jafnvel
löngu áður en Hitler kom til
skjalanna.
Vestur-þýsku blöðin hafa
grafið upp lýsingu á gyðinga-
hverfinu í Frankfurt, sem
danskur ferðamaður skrifaði árið
1789: „Reynið að sjá fyrir hug-
skotssjónum ykkar nokkur
þúsund manns í tötrum einum
klæða, nokkur þúsund hálfnak-
inna kvenna og nokkur þúsund
kviknakinna barna, sem verða
að hírast öllsömul f örmjóu öng-
stræti. Þvílík eymdarsjón." Var
þetta ekki sambærilegt, spurði
eitt dagblaðið, við „ástandið I
útrýmingarbúðunum"? Til að
hnykkja betur á samlíkingunni
birti blaðið útskurðarmynd frá
17. öld af gyðingaofsóknum í
hverfinu.
Minna hefur verið rætt um
bænahússleifarnar í Bonn. Þær
fundust þegar verið var að taka
grunn að nýju hóteli á bakka
Rínar, í útjaðri borgarinnar eins
og hún var á miðöldum. Bæna-
hús gyðinga f borginni, fimm að
tölu, voru brennd til grunna 10.
nóvember árið 1938, á hinni svo-
kölluðu „Kristalsnót", þegar
nasistar brenndu 280 bænahús
f öllu landinu. Fornleifafræðing-
ar fengu þó tækifæri til að
mæla leifarnar í Bonn áður en
þær voru grafnar í steinsteypu.
Áður en Hitler komst til valda
voru gyðingar í Þýskalandi rúm-
lega hálf milljón talsins. Nú eru
peir 30.000. Þjóðverjar og gyð-
ingar eru hins vegar fastir saman
f neti sögunnar og munu ekki
losna þaðan um ófyrirsjáanlega
framtíð.
- MARK FRANKLAND
VONARNEISTI
Ættingjar hinna týndu
eru enn þá að leita þeirra
Ættingjar bandarískra her-
manna, sem týndust í
átökum Bandaríkjamanna í Suð-
austur-Asíu á sínum tíma, ætluðu
nýlega að senda svífandi blöðrur
yfir Laos. Á blöðrurnar var letrað,
að hver sá sem seldi fram banda-
rfskan fanga, hlyti sem svaraði
100 milljónum króna í verðlaun.
Fyrrum bandarfskur þingmaður,
Billy Hendon að nafni, stóð að
þessum aðgerðum ásamt fyrr-
nefndum ættingjum hinna týndu.
Þegar til átti að taka, kom lögregl-
an í Thailandi samt í veg fyrir að
blöðrunum yrði sleppt, en leyfði
þess f stað að hundruð plastpoka
með samskonar áheitum yrðu látn-
ir í ána f von um að þeir bærust
með henni til Laos.
„Það væri ekki ónýtt, ef þetta
bæri árangur," sagði Billy Hen-
don, sem starfar við varnarmála-
stofnun þá sem skipulagði þessa
för.
Frá því að stríðinu í Suð-austur
Asíu lauk árið 1975 með þeim
afleiðingum að Laos, Víetnam og
Kambódía komust í hendur komm-
únista, hefur aðeins einn banda-
rískur hermaður komizt Iifandi af
þessu svæði og reyndist hann
raunar hafa verið liðhlaupi. Hægri
sinnaðir stjórnmálamenn, nefnd
úr varnarmálaráðuneytinu og ætt-
ingjar týndra hermanna eru þess
samt fullviss að margir séu enn á
Hfi og hefur ýmislegt kynt undir
þessa skoðun. Meðal annars full-
yrða flóttamenn að þeir hafi séð
Bandaríkjamenn í þessum heims-
hluta.
Elfsabet Stewart, 33ja ára gam-
all lögfræðingur frá Washington
DC, er ein þeirra sem tóku þátt í
ferðinni til Thailands, en faðir
hennar var ofursti í bandaríska
flughernum og var skotinn niður
skammt frá landamærum Laos og
Víetnams árið 1966.
Hún segir: „Ég get ekki fullyrt
að faðir minn sé á Iífi. En ein-
hverjir aðrir gætu verið á lífi. Ég
er sannfærð um að í Suð-austur-
Asíu eru ennþá menn úr banda-
ríska hernum. Ég er dóttir föður
míns. Það er þess virði að gera
þetta þó maður gæti ekki bjargað
nema einum manni."
Mekong-fljótið rennur um Laos,
Kambódíu og Víetnam frá Nakong
Phanom, sem er 400 mílur norð-
austur af Bangkok, og aðeins í
60 mílna fjarlægð frá fangabúðum
í Laos þar sem bandarfskir
stríðsfangar gætu verið í haldi.
Hendon segir að reynt sé að
koma í veg fyrir að óprúttnir ævin-
týramenn komist höndum yfir
verðlaunaféð og þess vegna standi
það aðeins til boða innfæddum
mönnum f Laos, Kambódíu og
Víetnam, sem auðnist að frelsa
einn þeirra 2.413 Bandaríkja-
manna, sem saknað er úr stríðinu.
„Við munum ekki fara yfir
landamæri eða gera neitt, sem
ólöglegt má teljast," segir Hendon.
Það var innanríkisráðherra
Thailands, sem bannaði blöðruæv-
intýrið. Og Charles Redman,
talsmaður utanríkisráðuneytis
Bandaríkjanna segir um þennan
leiðangur: „Við erum á móti öllum
tilraunum einstaklinga, sem gætu
„spillt" viðræðum opinberra aðila
um hermennina sem saknað er."
Hendon og 21 þingmaður Repú-
blikanaflokksins lögðu fram um 4
milljónir krðna hver í sjóðinn til
greiðslu verðlaunafjárins. Og Hen-
don er ekki í vafa um að tilboðið
beri árangur. „Menn fljúga MiG-
orrustuþotum frá Rauða-Kína til
Formósu fyri tæpar 40 milljónir
dollara," minnir hann á.
Elísabet Stewart segir að það
hafi verið ótrúleg lífsreynsla að
standa á bökkum Mekong-árinnar
skammt frá Laos þar sem hún
telur að faðir hennar sé í fangelsi.
„Við fórum þangað til þess að
koma skilaboðum áleiðis og okkur
tókst það," segir hún. „Fljótið er
öflugt samgöngutæki," bætir hún
við.
- BEN BARBER

NJÓSNASVEIT — Hermenn snúa aftur tíl þyrlunnar sem fluttí þá innfyrir víglínu fjandmannanna.