Morgunblaðið - 25.11.1987, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987
51
skímarinnar eða hvort hún samrým-
ist Heilagri ritningu. Lausn þessa
vandamáls er að finna í hefð kirkj-
unnar, en það er innan þessarar
hefðar sem við mætum orðum ritn-
ingarinnar í réttmætri þróun. Því
getur hver sá, sem dregur þetta rétt-
mæti í efa, varla samþykkt bam-
askím." Við þetta er því að bæta,
að þegar réttmæti þess að tengja
saman umskum og skím er dregið
í efa, gætum vér ennfremur neitað
rétti Jerúsalems-kirkjunnar til að
breyta öðmm boðum hins Gamla
testamentis, t.d.: breyting á hinu
afdráttarlausa hvfldardagsboði þeg-
ar á tímum postulanna: hátíð
páskalambsins verður páskahátíð
kristinna manna. Hafði Jesús sjálfur
lagt niður umskum eða hvfldardag-
inn? Þess sér hvergi stað. Væri það
svo, að kirkjuþirigið í Jerúsalem, þar
sem var Pétur, klettur kirkju Krists,
og Páll, postuli heiðingjanna, hafði
ekkert kenningavald, þá væri kirkj-
an á villigötum allt frá dögum fyrsta
kirkjuráðsins, og þyrfti að taka á
ný upp umskum og sabbatshelgi,
og þyrfti þá jafnvel að taka hina
gyðinglegu guðsþjónustu upp á ný.
Nei, við höfum sýnilega kirkju, sem
býr yfir kennivaldi, sem hún fær frá
postullegri kirkjuhefð. Hvemig er
þá háttað með hefð bamaskímarinn-
ar? Almennt má segja, að hin
kaþólska kirkja, rétttrúnaðarkirkj-
an, lúterska kirkjan og hin kalvín-’
iska kirkja hafi ávallt _ játað •
bamaskím og stundað hana. í bækl-
ingnum „Baptiser ies petites en-
fants?" (A að skíra ungabömin?),
er þeirri skoðun haldið fram, að
gera verði ráð fyrir því, að Polykarp-
os hafi tekið skím þegar sem bam,
því að þá er hann leið píslarvættis-
dauða í Smyma í kringum 156
e.Kr., lýsti hann því yfir, að_ hann
hafi þá þjónað Kristi í 86 ár. Á ann-
arri öld nefnir þessi sami bæklingur
til sönnunar píslarvottinn Justinus
(látinn árið 185). Þá er getið þeirra
orða Orginesar (185—254), að
bamaskím sem kiriq'ulegur siður
ætti rætur sínar að rekja allt aftur
til tíma postulanna. Ágústínus
kirkjufaðir staðfestir þessi orð.
Hvergi finnast þess nein nýrri dæmi
þess í kenningum kirkjunnar eins
og hún er túlkuð af kirkjufeðmm,
fræðimönnum, páfum og kirkjuþing-
um, að réttmæti bamaskímarinnar
sé dregin í efa. Aðeins er um eina
undantekningu að ræða. Á þriðju
öld segir Tertullíanus svo í bók sinni
um skímina: „Hvað liggur hinni sak-
lausu æsku á fyrirgefningu synd-
anna?“ „Das Handbuch der
Dogmengeschichte" (Handbók um
sögu kennisetninganna) segir
„Hugsunin um erfðasynd er honum
(þ.e. Tertullíanusi) fjarri.“ Hvemig
á að svara þessu? í fyrsta lagi má
benda á, að ekki er þess að vænta
af syni rómversks liðsforingja, að
röksemdafærsla sem liggur gyðing-
um svo ljós fyrir hvað varðar inntöku
bama í samfélag þeirra skuli nú
einnig eiga við um sjálfa þjóð Guðs.
í öðru lagi hugsaði hann eingöngu
um einstaklingsbundnar syndir.
samanber Jóhannesarskímina. I
þriðja lagi má benda á, eins og gert
er í handbókinni, að Tertullíanus
hafi sést yfir þá kenningu, sem við
þekkjum um syndina sem eðlislægan
eiginleika. Því má segja, að hann
hafi ekki hirt um sum góð og gild
rök fyrir bamaskíminni. Síðan varð
sú einkennilega þróun á ijórðu öld,
að bamaskím varð minna tíðkuð en
áður. Hver var ástæðan? Fyrirgefn-
ing fékkst ekki fyrir sumar syndir
í skíminni, t.d. brottfall frá trúnni,
morð og hórdóms, eða þá að menn
urðu að taka á sig þungar kárínur
í þeim tilgangi að öðlast syndafyrir-
gefningu. Mönnum fannst því
tryggara að bíða með skímina, eða
þar til þeir stóðu frammi fyrir dauð-
ans dymm.
Nú komum við að þeirri spum-
ingu, hversvegna bamaskíminni hafi
verið hafnað af ákveðnum hópum á
16. öld og síðar á 20. öldinni innan
kalvínisku kirkjunnar. Svarið er, ein-
göngu vegna misskilnings á
skíminni. Athugum þetta nánar.
Kirkjan býður þau tákn sakramentis
er Jesús hefur sjálfur fyrirskipað og
altarisgöngusakramentið, sem veitt
em þegar orð trúarinnar er talað.
Samt sem áður er það Guð sjálfur
og hann einn sem kemur til leiðar
hinum yfimáttúmlegu áhrifum,
hvort sem um er að ræða endurfæð-
ingu mannsins til nýs lífs eða
raunvem hins upprisna Frelsara í
efnum altarisgöngusakramentisins.
Væm það orð mannsins og trú ein,
sem áorkuðu þessa breytingu, þá
hefðu andmælendur okkar á réttu
að standa, og það við legðum stund
á, væm galdrar og ekkert annað.
Það er Guð einn, sem þessu fær
áorkað. Guð hefur tengt fyrirheiti
sitt við tákn og orð, sem hin trúandi
kirkja býður. Við bamaskímina er
hinn trúandi söfnuður til staðar í
þeim sem skírir, foreldmm og hinni
trúandi kirkju, sem opnar faðm sinn
fyrir baminu. Hversu fagurt er það
ekki þegar Guð af gæsku sinni gef-
ur söfnuði sínum, kirkju sinni, nýjan
meðlim, endurfæddan til nýs lífs
eftir táknrænan dauða í hreinsandi
vatni. Og eins og Guð hlýðir á fyrir-
bænir hinna heilögu, á sama hátt
gefur hann í sakramentunum gjama
líkama Krists, kirkjunni, nýja limi.
Sá sem hafnar bamaskíminni leggur
aðaláhersluna á manninn, á bamið,
en ekki á náðarmeðölin, sem Guð
sjálfur hefur sett og blessað. Náðar-
meðalið má aldrei verða eingöngu
undir manninum komið, heldur er
kjami þess sá að það er Guð, sem
þar er að verki. „Yfirburðir náðar
Guðs takmarkast ekki af einhveiju
trúarástandi mannsins, sem væri þá
nauðsynleg forsenda, þar sem pecc-
atum naturae (erfðasyndin) veldur
því ekki að maðurinn verði óverðug-
ur náðar Guðs," segir „Lexicon fiir
Theologie und Kirche".
Það sem átti að verða inngangur
um bamaskímina er nú þegar orðið
allt of langt. Síðan átti að koma
saga skíraranna (K. Algermissen:
Konfessionskunde (Játningarfræði);
og Lexikon fur Kirche und Theo-
logie: Bamaskím). Því næst kæmi
afsönnunin, til dæmis hjá Lúther í
Fræðunum hinum meiri/Lúther var
á þeirri skoðun, að væri bamaskím-
in ógild sem slík, þá væri alls ekki
um neina kristna kirkju að ræða
lengur, þar sem engir fullorðnir
hefðu þegar tekið skím allt til daga
hans, heldur eingöngu bamaskím
(H. Zwingli og Konrad Grebel gagn-
lýndu bamaskímina einna harðast
á þessum tímum). Líf margra heil-
agra manna afsönnuðu þó þessa
fullyrðingu. Hefði Kristur þá ekki
haldið fyrirheit sitt (Mt. 28:20)?
Væri hann þá ekki lygari? Lúther
benti ennfremur á að virkni náðar-
meðalanna væri ekki undir afstöðu
þess sem þeirra neytti komin, né
heldur vanmætti bamsins til að trúa.
Jafnvel sá sem neytir náðarmeðal-
anna óverðugur, einnig hann verður
hluttakandi þeirra. í þessu sambandi
má benda á 1. Kór 11:20. „Sá sem
er einfaldur, hann vísar spuming-
unni frá sér og bendir á hina lærðu,"
segir Lúther. Þetta er unnt að draga
saman á eftirfarandi hátt: Við getum
róleg falið kirkjunni dóminn.
Jóhannes Kalvin fjallaði mjög ítar-
lega um bamaskímina í ritverfei sínu,
„Unterricht der Christlichen Religi-
on“ (fræðsla í hinni kristnu trú).
Honum em mjög mikilvæg hin and-
legu tengsl á milli umskumar og
skímar. Einnig svarar hann af mik-
ill skarpskyggni u.þ.b. 25 „mótmæl-
um“. Ennfremur má nefna
bæklinginn „Instmktion uber die
Kindertaufe" (Leiðbeiningar varð-
andi bamaskímina), sem trúamefnd
(Glaubenskongregation) rómversk-
kaþólsku kirkjunnar samdi árið
1980. í þessu riti er m.a. hafnað
hinum óraunsæju rökum þeirra er
halda fram hinu svokallaða „hlut-
lausa" uppeldi. Þessi rök standast
ekki, eða með öðmm orðum: í þeim
felst að bæði Guði og baminu sjálfu
er gerður óréttur, því að bamið á
rétt á trúarlegu uppeldi. Einnig
bendir bæklingurinn á hina miklu
ábyrgð allra, sem fást við uppeldi
bama og unglinga eftir skím þeirra.
Manni verður ósjálfrátt hugsað til
hinna miklu áhyggna sr. Sigurbjöms
Einarssonar biskups vegna uppeldis
æskunnar (Mbl. 28. okt.).
Að lokum vil ég nefna tvö atriði.
í fyrsta lagi: Þegar sá siður að skíra
böm er varinn, sem sjálfsagt er,
má þó jafnframt virða góðan tilgang
þeirra sem ósammmála em, þeirra
sem æskja trúarsannfæringar og
-iðkunar, sem er miðvitaðri og per-
sónulegri. Hvað það atriði varðar
emm við auðvitað sammála. í öðm
lagi: í ritinu „Das Ökumene Lexi-
kon“ (alkirkjuleg handbók) segir
svo: „I mörgum játningum hefur
löngum mátt finna ástriðufulla um-
flöllun um ungbamaskímina."
Fyrmefnt rit, „Das Handbuch der
Dogmengeschichte" (Handbók um
sögu kennisetninganna) segir svo
(bls. 125): „Hápunkti nær þessi deila
um bamaskímina hjá M. Barth, sem
er x mótmælendaguðfræðingur, í
verki hans er ber heitið „Die Taufe
— ein Sakrament?" (Er sklmin
sakramenti?). Forsenda hans er sú
— og er reyndar ekki með öllu órétt-
mæt — að umræða um bamaskímina
eigi ekki heima á vettvangi ritskýr-
ingar Nýja testamentisins, þar sem
„Nýja testamentið geti ekki sérstak-
Iega skímar ungbama. Handbókin
bætir við: „Þessi bók (Die Taufe —
ein Sakrament?), sem hefur vissu-
lega margt áhugavert til málanna
að leggja, er í heild sinni ógnvekj-
andi vitnisburður þeirrar afstöðu,
sem fengin er með ritskýringu, að
allri hefð er hafnað, einnig hefð
sjálfrar siðbreytingarinnar." Hefur
Heilagur andi gefið kirkju sinni
Biblíu og síðan horfið á braut (sola
scriptura) eða er hann enn með kirkj-
unni í túlkun ritninganna til þess
að ekki komi til hundraða klofnings-
hópa innan kirkjunnar? Þetta var
brennandi spuming í huga hins
heimsfræga lútherska vísindamanns
Niels Stensen. Hefði Guð yfirgefið
kirkju sína eftir að hafa gefið henni
ritninguna, þá væri Jesús lygari að
þessum orðum sínum sögðum: „Sjá
ég er með yður alla daga, allt til
enda veraldar." Slfkt gæti aldrwrir
gerst. Niels Stensen snerist til kaþ-
ólskrar trúar og varð biskup. Trúin
varð honum mikilvægari en að sinna
heimsfrægum uppgötvunum.
Áhugamál hans varð nú að hvetja
kirkjuna til einingar samkvæmt vilja
Guðs.
P.S. Vilji menn þrátt fyrir allt
finna rök fyrir bamaskím í BiblT"
unni, þá er texti Páls í Kól. 2:11—12
mjög mikilvægur að mínu áliti. Af
þessum texta má ráða, að skímin
kemur í stað umskumarinnar. Eins
og umskumin var eðlileg forsenda
þess að gerast þegn þjóðar Guðs (1.
Mósebók, 17:14), þannig varð
skímin það einnig. Annars væri um
það að ræða, að gyðingabaminu
væri hyglt á kostnað hins kristna
bams. Þessvegna var ekki um neitt
vandamál að ræða hvað varðar skím
ungabama á tímum Páls og hinna
postulanna (sbr. Post. 16:15, 16:33**.
18:8, Kór. 1:16).
Höfundur er kaþólskur prestur í
Stykkishólmi.
ERISLAND OF STORT
FYRIR ÍSLENDINGA?
FUNDUR VERZLUNARRÁÐS
UM ATVINNUÁSTANDIÐ
Verzlunarráð Islands heldurfund um atvinnu-
ástandið fimmtudaginn 26. nóvember kl. 15.30 á
HÓTELBORG.
Dagskrá:
15.30 Mæting - kaffi
15.45 Eftirspum eftir vinnuafii.
Björn Rúnar Guðmundsson, hagfræðingur Þjóðhags-
stofnunar.
16.05 Launaþróun á undanförnum misserum.
Hannes G. Sigurðsson, hagfræðingur VSÍ.
16.25 Vinnumarkaðurinn - hvert stefnir?
Þarf að fá fólk til að flytjast til íslands?
Er vinnuaflið nýtt nægilega vel?
Hvergetur best keppt um vinnuafliö?
Er hið opinbera með of marga í vinnu?
Hvað vill unga fólkið gera?
Hugleiðingar um þessar spurningar og fleiri flytja:
Kristinn Björnsson, forstjóri Nóa - Síríus.
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar
Einar Oddur Kristjánsson, framkvæmdastjóri Hjálms.
DavíöÁ. Gunnarsson, forstjóri Ríkisspítalanna.
Umræður
Fundarlok
Fundurinn er öllum opinn.
Þátttaka tilkynnist til Verzlunarráðs íslands, sími 83088.
Þátttökugjald kr. 300. Kaffi innifalið.
17.15
18.00
*
VEFIZLUNARRÁÐ
ÍSLANDS
Jólatré
kehi
DULUXS
FRÁ
OSRAM
Ljóslifandi orku-
sparnaður
80% lœgri lýsingar-
kostnaður miðað við
glóperu.
Fimmföld ending ó
við venjulega peru.