Morgunblaðið - 10.12.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. DESEMBER 1987
Alls staðar blasir við hrein torg og fögur borg
Óman:
Kannski var Camp David
samningnrinn fyrsta spor til
friðar í þessum heimshluta
Spjallað við Abdul Aziz Rowas, upplýsingaráðherra, og vangaveltur um stöðu Omans
Á Qurumhraðbrautinni sem liggur inn til Múskat
Abdel Aziz Rowas, upplýsingaráðherra
„Þið spytjið oft um lýðræði í Arabaheiminum. Lýðræði er vestrænt
orð og við skulum hafa í huga, að sams konar stjórnarfar hentar
ekki á hveijum stað. Við getum talað um arabiskt lýðræði, og þá
má fullyrða, að það stjómarfar er í landinu, sem á við Ómani. Við
verðum að fella stjómarfar hvers lands að lifsmáta og hugsun. Það
er engin föst uppskrift til, það er auðvitað hægt að hafa orð á hrað-
bergi. En stundum finnst mér vestrænt lýðræði harla meiningarlaust.
Þið hafið fijálsar kosningar. En hvað ætli þessir háttvirtu þingmenn
kynnist mikið kjósendum sínum. Hvað ætli atkvæðin sjái þá oft,
þessa fulltrúa sem þeir hafa kjörið til að gæta hagsmuna sinna.
Kannski er það öðmvisi á íslandi, sem er fámennt land. En ég er
að tala um þetta almennt. Hjá okkur ferðast Quaboos súltan um
Iandið fjóra eða fimm mánuði á hveiju ári og það eiga allir aðgang
að honum. Fólk leitar til hans með sín persónulegu vandamál, hvað
þá annað. Hann hefur með sér menn sem vita deili á stóra málunum
og gera áætlanir. Auðvitað verður að velja og hafna. Við erum eng-
in rikisþjóð og skiljum mætavel að það er ekki heilbrigt að byggja
á völtum olíugróða. Þess meiri ástæða er til að sinna sjávarútvegi
og landbúnaði, en á þeim sviðum hefur Óman mikla möguleika. Eg
endurtek að það er þjóðfélagið sem verður að móta stjómarfarið
og þetta fellur að okkar .En vestrænir blaðamenn eiga stundum
örðugt með að skilja þetta.“
Sagði Abdel Aziz Rowas, upplýs-
ingaráðherra og brosti. Hann er
brosmildur og elskulegur maður.
Þá dagana sem ég var í Óman
reyndi ég mikið að ná fundi hans.
Meðal annars til að þakka honum
fyrir að eiga hlut að því að mér var
boðið á þjóðhátíðina. Það virtust
öll vandkvæði á að fá að hitta hann,
að sögn aðstoðarmanna hans enda
sjálfsagt annríkið ærið við undir-
búning hátíðahaldanna, en skipulag
þess hvfldi á ráðuneyti hans að lang-
mestu leyti. Svo að ég tók mig til
og skrifaði honum bréf og sendi
honum bók um Reykjavík. Skömmu
seinna var hringt til mín, hvar ég
sat í makindum við sundlaugina á
A1 Falaj og gluggaði í nýjustu bók
Maryijm French. Ráðherrann var
sárleiður yfir því ef hefði verið er-
fitt að ná í sig. Það var á honum
að skilja að hann hefði nánast setið
og nagað á sér neglumar af kvíða
yfír því að ég léti ekki í mér heyra.
Ráðherrann sagði, að Hans há-
tign Qaboos súltan hefði ekki alls
fyrir löngu skipað sérstakt ráðgjaf-
aráð til að vera honum innan
handar. Þetta ráð er meðal annars
skipaðð öllum héraðs- og borgara-
stjóru því að súltaninn hugsar ekki
einvörðungu um hag höfuðborgar-
svæðisins, heldur vill treysta
undirstöður hvers kyns atvinnu-
tækifæra á landsbyggðinni.
Það er einnig nokkuð athygli-
svert eftir maður fer að kynnast
þessu landi, að þar virðist hafa ríkt
mikil framsýni f umhverfis- og
vemdunarmálum lengi og áður en
það varð jafn brennandi víða.„Við
eigum fallegt land,“ sagði Abdel
Aziz, ráðherra. „Fegurð þess er frá
guði. En það er hlutverk okkkar
að reyna að halda í horfinu."
Annars er mjög erfitt að tala við
ómanska valdamenn, því að þeir eru
orðvarir í meira lagi og það er allt
f stfl við stefnu Quaboosar súltáns.
Ástand innanlands í Óman hygg
ég að sé friðsamt í öllum meginat-
riðum, þrátt fyrir mikla spennu allt
um kring. Samt hafði flogið fyrir
sú frétt, að það hefði staðið til að
halda mikla hersýningu á þjóðhátí-
ðardaginn. En hefði verið hætt við
það, vegna ástandsins á Flóanum;
það þótti ekki stætt að flytja mikið
herlið frá stöðum við Hormutzsund.
Auðvitað vildi enginn staðfesta
þetta, en ráðherrann neitaði því
ekki beinlfnis heldur.
Ég spurði ráðherrann um, hvort
Ómanir með sín tiltölulega vinsam-
legu samskipti við stjómina í
Teheran, gæti ekki beitt áhrifum
sínum meira í Flóastríðinu. Hann
sagði, að Ómanir styddu íraka
heilshugar og Hans hátign hefði
ítrekað boðizt til að hafa milligöngu
milli stríðsaðila. Á hinn bóginn
hefðu samskiptin við írani alltaf
verið góð og ættu sér svo langa
sögu, að óhugsandi væri að þar
yrði breyting á. Enda vildu Ómanir
góð samskipti við allar þjóðir.
Einmitt þessi afstaða Ómana
hefur valdið nokkurri gremju hjá
öðmm Flóaríkjum, sem segja þá
hálfvolga og látið að því liggja að
þeim væri í lófa lagið, einmittvegna
stöðu sinnar í Arabaheiminum að
þrýsta á írani. Sennilega er nokkuð
til í þessum ásökunum. En þá ber
að hafa í huga landfræðilega stöðu
Ómans; þeir eiga ekki hægt um
vik. Þeir hafa, þótt það fari ekki
hátt veitt bæði brezkum og banda-
rískum skipum aðstöðu í ómönskum
höftium og fjölmennt brezkt herlið
er í landinu, sem fæst meðal ann-
ars við þjálfun ómanskra hermanna.
En það er ekki vilji þeirra að þetta
fari hátt.
Svo bætist auðvitað við þetta að
írafcar era ekki elskaðir af öllum
arabiskum bræðram sínum. Ekki
þarf að fara mörgum orðum um
Qandskap þeirra við Sýrlendinga
gegnum árin, með þeim afleiðingum
að hinir síðarnefndu hafa stutt ír-
ani, að minnsta kosti fram að þessu.
Og áður en stríðið milli íraks og
írans brauzt út höfðu verið úfar
með írökum og Kuwaitum út af
landamærum og hafði þá iðulega
komið til átaka. Ástæðumar era
ekki bara þetta alkunna arabiska
sundurljmdi, heldur hafa ýmsar
Arabaþjóðir skelfzt veldi íraka, ef
þeir næðu undirtökunum í stríðinu,
einfaldlega vegna þess að þeir
mjmdu þá telja sig herraþjóð Araba-
heimsins. En tilkall til hins sama
gera svo bæði Sýrlendingar og
Egyptar.
Ég vék talinu að hæstráðenda-
fundinum í Amman, sem þá var
nýlokið. Þar hafði verið samþykkt
eins og fram hefur komið í fréttum
og víðar, að upp frá þessu væri það
Arabaríkjum í sjálfsvald sett, hvort
þau tækju upp samband við Egypta.
Með þeim afleiðingum, að á næstu
dögum kepptust ríkin á þessum
slóðum við að endumýja stjóm-
málasambandið.
Aftur á móti var Óman eitt allra
Arabaríkja, sem aldrei sleit sam-
bandi við Egypta, eftir að Camp
David samningurinn hafði verið
gerður milli Egypta og ísraela.
Súltaninn lét hótanir voldugra ná-
granna vegna þessa sem vind um
eyru þjóta. Ráðherrann sagði, að
það hefði aldrei verið stefna Omana
að hundsa Egypta, né aðra. Egypt-
ar væru fjölmennastir allra Araba-
þjóða og það væri fáránlegt og
styddist ekki við neina skynsemi
að halda þeim utan bræðralags
Araba. Hann sagði að Ómanir hefðu
meðal annars ekki snúizt gegn
Egjrptum á þeim tíma, vegna þess,
að þrátt fyrir allt hefðu þeir séð,
að Camp David kjmni að vera fyrsta
skrefið til að friður kæmist á í þess-
um heimshluta.
Staða kvenna hefur tekið miklum
breytingum frá því Quaboos súltan
komst til valda. Ráðherrann vék að
þessu og sagði þeir væru stoltir af
því, hve mikið hefði áunnizt.„ Kon-
ur hafa nú jafnan rétt til menntunar
og þær ætla augljóslega að notfæra
sér það,“ sagði hann.„En við þurf-
um ekki síður að mennta okkur
karlmennina til að skilja konur. Það
verður ekki gert með langskóla-
göngu, né tilskipunum. Það verður
að ætla að fólk afli sér aukinnar
þekkingar. Með henni ætti að koma
skilningur og breiðari sýn. Við verð-
um að vona, að fólk geti talað
saman án þess að veifa reglugerð-
um eða lagabálkum framan í hvort
annað.Ég var spurður að því á dög-
unum, hvort ég héldi að við
myndum eignast ómanska Margar-
et Thatcher. Með auknum þætti
kvenna í atvinnulífi, opinberam
störfum og almennt brejrttum við-
horfúm, þótti þetta kannski ekki
fráleit spuming. En ég spyr á móti,
ætli Bretar hafi haft hugmjmd um
það fyrir ekki svo ýkja löngu, að
þeir myndu hafa konu sem forsætis-
ráðherra. Því held ég, að við munum
bara sjá til. Allt er í hendi guðs.“
Það er nokkuð dæmigert fyrir
afstöðu Ómana; að allt sé f hendi
guðs. En þeir hafa nú samt sem
áður fullan hug á að aðstoða við
framvinduna í landinu. Hvað sem
guðshendi líður.
Texti:
Jóhanna Kristjónsdóttir