Morgunblaðið - 12.02.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1988
19
— hreint og gott
Vatn
eftir Sigfús Þór
Elíasson
Á síðari árum hafa orðið miklar
breytingar á mataræði þjóðarinn-
ar. Bæði hefur fjölbreytni í fæðu-
vali aukist mikið, auk þess seih
unninn og tilbúinn matur verður
æ algengari. Þessar breytingar
hafa bæði haft kosti og galla.
Hvað drykkjarföng varðar er nú
svo komið að mikið til er hætt
að líta á vatn sem svaladrykk hér
á landi. Gosdrykkir og ýmsir til-
búnir drykkir með ávaxtabragði
hafa tekið við. Samt eigum við
kost á hreinu og tæru vatni með-
an neysluvatn margra grannþjóða
er óhæft til drykkjar nema vera
hreinsað og sótthreinsað. Margir
þurfa því að kaupa vatn í flöskum
til að fá bragðgott og heilnæmt
drykkjarvatn.
Vatn er lífsnauðsyn
Iðnaður og lífshættir neyslu-
þjóðfélaganna hafa leitt til þess
að ýmis úrgangsefni hafa saftiast
upp og valdið mengun náttúrunn-
ar. Við sem búum á þessu landi
gerum okkur ekki alltaf grein
fyrir því að hreint vatn og loft
er munaður sem margir öfunda
okkur af. Það er helst fyrst eftir
að við komum heim frá útlöndum
að við fínnum muninn.
Allir vita að án súrefnis loftsins
mundum við ekki lifa nema stutta
stund. En vatn er líka iífsnauð-
synlegt líkamanum til þess að
geta starfað eðlilega, þótt við
gætum hugsanlega lifað án þess
í nokkra daga. U.þ.b. 60% af líka-
manum er vatn. Það er dreift um
allan líkamann, í frumunum og
líkamsvökvunum. Af einstökum
hlutum líkamans er minnst vatn
í glerungi tannanna, 2,2%, sem
jafnframt er harðasta eftiið í líka-
manum. Daglega losum við okkur
við rúma tvo lítra af vatni í gegn-
um húðina, með andardrætti,
hægðum og með þvagi. Þegar
heitt er í veðri eða við svitnum,
losum við okkur jafnvel við meira
magn. Þetta vatnstap verðum við
að bæta líkamanum upp. Þótt
hluti vökvans fáist úr mat skiptir
verulegu máli hvað við drekkum,
ekki síst tannanna vegna.-
Vatn og tannskemmdir
Slæmar matarvenjur stuðla að
tannskemmdum. Sérstaklega á
þetta við sé sykurríks matar eða
drykkjar neytt á milli mála. Flest-
ir borða þijár til fjórar máltíðir á
dag. Sé borðað nóg af hollum og
góðum mat á matmálstímum
dregur úr þörfinni fyrir bita á
milli mála. Oft verðum við þó
þyrst, sérstaklega þeir sem
stunda erfiða vinnu eða íþróttir.
Þá skiptir máli að vanda valið og
muna að vatn er góður svala-
drykkur sem veldur ekki tann-
skemmdum né stuðlar að offitu.
Þegar gos er drukkið, inn-
byrðum við um leið mikið magn
af sykri. í einni venjulegri gosdós
eru u.þ.b. 30 grömm af sykri eða
sem svarar 15 sykurmolum. Sé
drukkin ein dós á dag í einn
mánuð jafngildir það því að inn-
byrða 450 sykurmola. í flestum
ávaxtadrykkjum er svipað sykur-
magn. Sykurinn skemmir tenn-
umar og hefur sín áhrif á vaxtar-
lagið. Margir drykkir sem fást í
verslunum hafa einnig í sér rot-
vamarefni og ýmis gervi- og litar-
efni. Þá eru gos- og ávaxtadrykk-
ir yfírleitt mjög súrir. Sé þeirra
neytt oft á dag geta þeir þannig
skaðað glemng tannanna, jafnvel
þótt þeir séu sykurskertir.
Vatn og flúor
Flúor er eitt algengasta fmm-
efni jarðarinnar og fínnst mjög
víða, t.d. í andrúmsloftinu, sjón-
um, jarðveginum og í dýra- og
jurtaríkinu.
Vatn er aðalflúorgjafí fólks, en
sé það undanskilið, fæst flúor
aðallega úr tei og fiskmeti, ef
bein og roð em borðuð. Rann-
sóknir hafa sýnt að flúortekja
íslendinga er mjög lítil, sem er
vegna þess hve drykkjarvatnið
okkar inniheldur lítinn flúor.
Áhrif flúors á tannheilbrigði
em óvefengjanlegar. Ef drykkjar-
vatn inniheldur u.þ.b. 1 mg af
flúor í hveijum lítra dregur vem-
lega úr tannskemmdum. Skiptir
þá ekki máli hvort flúorinn er í
vatninu frá náttúmnnar hendi,
eða hefur verið bætt þar í. Marg-
ar þjóðir, bæði í austri og vestri
sem bjuggu við flúorsnautt vatn
hafa leiðrétt flúormagnið með
góðum árangri. Flúor hefur einn-
ig verið bætt í matvæli, eins og
salt og mjólk eða gefíð beint í
töfluformi. Hæfílegt magn af flú-
or í drykkjarvatni er samt einfald-
asta, ódýrasta og ömggasta leiðin
til að draga úr tannskemmdum.
Hitaveituvatnið okkar inniheldur
aftur á móti hæfilega mikinn flú-
or, en kemur að litlu gagni þar
sem það er lítið dmkkið.
Tært og gott
Vatn og mjólk em drykkir nátt-
úmnnar. Mjólk er einstök
vítamín- og næringarefnablanda
ætluð ungviði í uppvexti og vatn
er einstakur hitaeiningalaus
svaladrykkur. Öll fáum við vatnið
rennandi til okkar heim í hús.
Það kostar því enga peninga að
skrúfa frá krananum og fá sér
vatn að drekka. Getur það e.t.v.
verið þess vegna sem sérstaklega
ungt fólk hefur smátt og smátt
hætt að líta á vatn sem svala-
drykk? Eða er það e.t.v. vegna
þess að vatn er ekki tískudrykkur
sem er gerður eftirsóknarverður
með síendurteknum sjónvarps-
auglýsingum? Það er heldur ekki
alls staðar jafnauðvelt að fá sér
vatnssopa og heima hjá sér. í
Sigfús Þór Elíasson
opinbemm byggingum, í vinn-
unni, í skólanum og jafnvel
íþróttamannvirkjum er óvíða sér-
stök aðstaða til þess að fá sér
vatn að drekka, en nánast alls
staðar em gossjálfsalar eða
sjoppur innan seilingar.
Ef við athugum t.d. að í Dan-
mörku kostar vatn í neytendaum-
búðum ‘næstum eins mikið og
mjólk og sums staðar kostar vatn
meira en bensín, þá gemm við
okkur e.t.v. betur grein fyrir því
hvað við eigum mikil verðmæti í
vatninu.
Drekkum því vatn, það er góð-
ur svaladrykkur sem veldur ekki
tannskemmdum og svo inniheldur
það ekki einu sinni „eina kaloríu"!
Höfundur er prófessor við Tann-
læknadeild Háskóla íslands.
Stórútsölumarkaðurinn á Fosshálsi 13-15 og Rauðarárstíg
16 helduráfram í dag af endurnýjuðum krafti, því vlð aukum
enn á úrvallð. Ótrúlegt verð á íslenskum plötum, kassettum
og diskum. Þið, sem hafið ekkl enn kíkt við, látið sjá ykkur,
þvíþað erþess virði.
LP 299.-/CD 499.- LP 299.-/CD 499.- LP 299.-/CD 499.-
LP 299.-/CD 499.- LP 299.-/CD 499.- LP 299.-/CD 499.
ÍSLENSKT EGO-EGO EGO-ímynd LP og k. LP 299.- 299,-
Gunnar Þórðarson -1 loftinu LPogk. 299,- EGO-Breyttirtímar Utangarðsmenn - 45 RPM LP mini LP 299,- 99,-
Greifarnir- Dúbi í hom LPogk. 299.- Utangarðsmenn - Geislavirkir LP 299,-
Rió trió - Á þjóðlegum nótum LPogk. 399,- Stuðmenn-Tivolí LP 299,-
HörðurTorfason-Hugflæði ‘ LPogk. 299.- Stuðmenn - Sumar á Sýrlandi LP 299,-
Rauðir fletir - Minn stærsti Laddi - Allt i lagi með það LP .199,-
draumur LPogk. 299,- Laddi - Einn voða vitlaus LP 199,-
BjartmarGuðlaugs. - í fylgd... LPogk. 299,- Litla hryllingsbúðin LP 199.-
Grafík - Leyndarmál LPogk. 299,- Mezzoforte - 4 LP 199,-
Model - Model LPogk. 299,- Mezzoforte - Rising LP 199.-
Laddi - Ertubúnaövera... LPogk. 299,- Mezzoforte-No limits LPogk. 199,-
Jólastund - Með ísl. lögum LP og k. 99,- Sama og þegið LP 199,-
Sverrir Stormsker - Guðspjöll LPogk. 499,- Jól alla daga LP og k. 99.-
Bubbi Morthens - Plágan LP 299,- Hurðaskellir og Stúfur LP 99,-
Bubbi M. - Isbjarnarblús LP 299,- Strumpar-jólaplata LP 99,-
Bubbi Morthens - Fingraför LP 299,- H.L.H. flokkurinn - jólaplata LP 99.-
H.L.H. flokkurinn - Bee Gees - ESP LP og k. 299,-
í rokkbuxum LP 199,- Michael Jackson - Bad LP 549,-
Stuðkompaníið - Skýjum ofar LP 199,- Terence T. Darby - Introdu... LP 549,-
Greifamir - Sviðsmynd LP 199,- The Rolling S. - Some girls LP 499,-
Með lögum skal land byggja LP 199,- The Rolling S. - Sticky fingers LP 499.-
Endurfundir-ýmsir LP 99,- The Rolling S. - Black and blue LP 499,-
Ballöður-ýmsir LP 99.- The Rolling S. - Its only rollin roll LP 499,-
Lífiðer lag-ýmsir LP 99,- The Rolling S. - Goats head soup LP 499.-
Sprengiefni-ýmsir LP 99.- Bananarama-Wow! LP 299,-
Sverrir Stormsker - Hitt er... LP 499.- Shona Laing - South LP 299,-
Sverrir S. - Lífsleiðin(n) LP 499,- The Other Ones
ERLENT -TheOtherOnes LP 299,-
BlackSabbath-Theetemal... LP 299,-
Def Leppard - Hysteria LP 399,- Pepsi & Shirlie - All right now LP 299,-
John Cougar - The Lonesome LP 299.- The Communards - Red LP 299.-
Lightofday-O.S.T. LP 99,- Madonna - You can dance LP 499,-
BillyJoel-Live LP 499,- Loverboy-Wildside LP 299,-
The Cars - Door to door LP 299,- ofl. ofl. ofl. -
suinor
S TÓRÚTSÖL UMA RKA ÐURINN,
FOSSHÁLS113-15
STÓRÚTSÖLUMARKAÐURÍNN
RAUÐARÁRSTÍG 16
PÓSTKRÖFUSÍMI: (91) 11620.
i,