Morgunblaðið - 07.05.1988, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MAÍ 1988
Baráttan gegn reykingnm er
mikilvægasta krabbameinsvömin
- segir Arthur I. Holleb, varaforseti Bandaríska krabbameinssambandsins
„ÉG HEF ferðast um allan heim, frá Taiwan til Sovétríkjanna,
og ég þorí að fullyrða að þið íslendingar eruð i fremstu röð í
heiminum í baráttunni gegn krabbameini." Sá sem þetta segir
er Arthur I. Holleb, varaforseti og yfirmaður læknisfræðideildar
Bandaríska Krabbameinssambandsins , en hann sótti okkur ís-
lendinga heim f siðustu viku til að kynna sér krabbameinsvamir
hér á landi. Holleb var hér í fjóra daga og átti m.a. fund með
forseta íslands, Vigdísi Finnbogadóttur, og sat ársfund Krabba-
meinsfélags íslands.
Morgunblaðið ræddi við Holleb
og var hann fyrst spurður hvemig
á för hans hingað stæði. Hann
sagðist hafa verið á leið til Lúxem-
borgar á fund alþjóðasamtakanna
„Reach to recover", sem er stuðn-
ingshópur kvenna með bijósta-
krabba og þeirra sem hafa lækn-
ast af sjúkdómnum. Því hefði
honum fundist það tilvalið að
heimsækja ísland í leiðinni, en
Holleb hefur ferðast til allra
heimshoma í starfí sínu. Tilgang-
ur fararinnar væri að tala um
reynslu Bandaríkjamanna og
skiptast á hugmyndum.
„Þið íslendingar megið
vera stoltir"
Holleb er óspar á hrósið í garð
íslendinga: „Krabbameinsfélagið
á íslandi er eitt hið besta í Evr-
ópu. Þið hafíð einhveija öflugustu
og best skipulögðu sjálfboðaliða-
starfsemi sem ég hef kynnst. Þið
eigið einnig fyrsta flokks lækna.
Þið íslendingar megið vera stoltir
af ykkar starfí. Eg hef ferðast
um allan heim og ég þori að full-
yrða að þið eruð í fremstu röð á
þessu sviði." Holleb nefndi að í
Bandaríkjunum væri við ýmis
vandamál að glíma sem þekktust
ekki hér. Það helsta væri að er-
fitt væri að ná til hins stóra hóps
af fátæku fólki, sem þyrfti að láta
fæði og húsaskjól ganga fyrir
heilsugæslu. Þá hefði þetta fólk
oft einfaldlega ekki efni á hlutum
eins og röntgenmyndatöku af
bijóstum, sem kostaði um
100-150 dollara (4-6000 íslenskar
krónur).
Helsta vandamál okkar íslend-
inga er að mati Hollebs flárskort-
ur; hann væri metnaðarfullum
áætlunum í forvamastarfí,
reykingavömum og fleiri sviðum
§ötur um fót. Bandaríska krabba-
meinssambandið hefur komið sér
upp býsna flölbreyttum og jafnvel
frumlegum aðferðum við fjársöfn-
un, enda er það samtök einstakl-
inga, sem njóta engra ríkis-
styrkja. Kvaðst Holleb vona að
hann gæti gefíð Krabbameins-
félaginu á íslandi einhveijar hug-
myndir um Qáröflunarleiðir.
í fangelsi í
fjáröflunarskyni
Bandaríska krabbameinssam-
bandið hefur tvær og hálfa milljón
sjálfboðaliða sem safna fé fyrir
það, en velta þess er um 300
milljónir dollara á ári (um 12 millj-
arðar íslenskra króna). Frumleg-
asta fjáröflunarleiðin er vafalaust
svonefnt Jail-a-thon“, en það
felst í því að bæjarstjómm eða
öðrum oddvitum er komið fyrir á
bak við lás og slá í tugthúsinu
og síðan sameinast bæjarbúar um
að leysa viðkomandi út. Holleb tók
það fram að þetta væri vafasamt
tiltæki ef um óvinsæla embættis-
menn væri að ræða, þar sem fólk
gæti freistast til að leyfa viðkom-
andi að dúsa sem lengst. Happ-
drætti væri hins vegar óraun-
hæfur kostur fyrir Bandaríkin,
öfugt við ísland, þar sem einstök
fylki nær einokuðu þessa fjáröfl-
unarleið.
Bandaríska Krabbameinssam-
bandið er 75 ára nú í ár, 38 árum
eldra en Krabbameinsfélagið á
íslandi, sem stofnað var 1951.
Starfsemi þessarra tveggja félaga
er að mörgu leyti svipuð, þó að
hún sé eðlilega með nokkuð
smærra sniði hér, þar sem íslend-
ingar eru 250 þúsund, en Banda-
ríkjamenn 250 milljónir ta'sins.
„Krabbamein“ bannorð í
útvarpi
Starfsemi Bandaríska Krabba-
meinssambandsins er mjög
víðtæk. Fyrir utan rannsóknir,
forvarnir og fræðslustarf beitir
sambandið sér mikið á hinu
pólitíska sviði, með því að þrýsta
á lagasetningu um auknar
krabbameinsvamir eða annað sem
kemur baráttunni gegn sjúk-
dómnum við. Eitt mikilvægasta
skrefið í baráttu sambandsins
hefur verið að auka þekkingu
manna á krabbameini og vinna
gegn fordómum manna. „Fyrir
flörutíu árum var ekki einu sinni
leyfílegt að segja orðið krabba-
mein í útvarpi í Bandaríkjunum
og samkvæmt dánartilkynningum
í blöðum dó aldrei neinn úr
krabbameini, heldur „eftir lang-
varandi veikindi“.“
Hoileb sagði að enn væri til
fólk sem héldi að það gæti smit-
ast af krabbameini, sem væri
firra. Krabbameinssambandið
reyndi að útrýma slíkum fordóm-
um og gæta réttar manna í þessu
sambandi, t.d. með því að aðstoða
krabbameinssjúklinga sem væri
Arthur I. Holleb.
neitað um atvinnu. Þá rekur sam-
bandið símaþjónustu þar sem
menn geta hringt allan sólar-
hringinn sér að kostnaðarlausu
og fengið upplýsingar um sjúk-
dóminn og leiðbeiningar um hjálp.
Þeir sem svöruðu í símann hefðu
aðgang að upplýsingabanka í
gegnum tölvu og ættu því að geta
fundið rétta svarið við flestum
spumingum á skömmum tíma.
íslensk máltíð í
reyk og svælu
Holleb var spurður hvað væri
brýnasta verkefnið f krabba-
meinsvömum í dag. Hann var
ekki í vafa um svarið: „Að draga
úr sígarettureykingum." For-
gangsverkefnið væri að byggja
upp reyklausa kynslóð með öflugu
starfi á meðal þeirra sem nú væm
að vaxa úr grasi. Annað brýnasta
verkefnið væri að halda áfram að
þróa aðferðir til að greina bijósta-
krabba á byrjunarstigi. Holleb
nefndi að stórt skref yrði stigið í
meðferð á bijóstakrabba á íslandi
í sumar, þegar nýtt og fullkomið
geislameðferðartæki við bijósta-
krabba myndi leysa gamalt svo-
kallað Cobolt 60 tæki af hólmi.
Holleb var spurður nánar út í
tóbaksvamir í Bandaríkjunum, en
Bandaríska krabbameinssam-
bandið var frumkvöðull á sviði
rannsókna á tengslum sígarettur-
eykinga og krabbameins og birti
fyrstu skýrsluna_ þar að lútandi
árið 1947. Árangurinn af
reykingavamastarfi sambandsins
má meðal annars sjá af því að
um 33 milljónir manna í Banda-
ríkjunum em hættar að reykja og
nú reykja aðeins um 10% lækna
þar í landi. Þá hefur sambandið
gengist fyrir reyklausum degi í
Bandaríkjunum í fl ár og benda
athuganir til þess að um 25%
þeirra sem reyna að þrauka sólar-
hringinn án nikótíns og tjöm
hætti reykingum til langframa.
Holleb sagði að þó íslendingar
reyktu líklega heldur meira en
Bandaríkjamenn, eins og reyndar
flestar Evrópuþjóðir, þá væri
langt í frá að við værum verstir
á þessu sviði - á Ítalíu, í Afríku
og Suður-Ameríku væri reykt
gífurlega mikið. Holleb sagði að
tóbaksvamastarf á íslandi væri
mjög gott, en reykingar á almenn-
ingsstöðum væm vandamál; hann
hefði orðið að yfírgefa matsölu-
stað í Reykjavík vegna sígarettu-
reyksins þar inni.
Stóraukning
lungnakrabba í konum
Lungnakrabbi er illlæknandi,
en það er einfalt ráð til að forð-
ast hann, að sögn Hollebs: reykja
ekki. Það væri hins vegar mikið
áhyggjuefni að á meðan lungna-
krabbi væri á hægu undanhaldi á
meðal karlmanna hefði tíðni hans
hjá konum aukist gríðarlega hin
síðari ár. Bijóstakrabbi hefði ver-
ið algengasta krabbameinið í kon-
um í Bandaríkjunum þar til nú í
ár að Iungnakrabbi væri orðinn
helsti ógnvaldurinn. Bijóstakrabbi
er eftir sem áður annað alvarleg-
asta krabbameinsvandamálið, en
hann er sú tegund krabbameins
sem er einna auðveldast að finna
og lækna, sagði Holleb, þökk sé
nýrri og fullkominni röntgengei-
slatækni.
Holleb var spurður að því hvort
íslendingar og Bandaríkjamenn
ættu við sömu vandamál að stríða
í sambandi við krabbamein.
Holleb sagði svo vera, að vísu
hefði til skamms tíma verið óvenju
há tíðni magakrabba á íslandi en
nú væru það mikið til sömu vanda-
málin sem þjóðimar tvær glímdu
við.
Áf angasigrar, engin
kraftaverk
Holleb sagðist ekki sjá fyrir sér
neitt kraftaverk í baráttunni gegn
krabbameini i nánustu framtíð,
heldur smáa áfangasigra. Hann
sagðist vona að innan skamms
myndum við ná þeim áfanga að
hægt yrði að forðast flestar teg-
undir krabbameins með skynsam-
legu lífemi, en lækna hinar. Ein
væri sú grein vísinda sem vekti
vonir manna, en það væri erfða-
fræðin. Sumar tegundir krabba-
meins væm arfgengar og hugsan-
lega yrði í framtíðinni að greina
þá litninga sem settu keðjuverkun
krabbameins af stað og gera
„tímasprengjuna“ óvirka.
Bústaðasókn:
Starfsemi fyrir aldr-
aða valinn staður
Kynningarfundur á þriðjudag
Nokkrir forsvarsmanna Réttarholts á lóðinni sem félaginu hefur
verið úthlutað. Frá vinstri: Eygló Stefánsdóttir, Áslaug Gísladóttir,
Jón Sigurðsson, Erlendur Björnsson, Guðbjörn Guðjónsson, Otto A.
Michelsen, Guðmundur Hansson, Sigríður Siggeirsdóttír, Soffía
Smith.
Blue Coral Super Wax er
sannkallað ofurbón.
Bónið er borið á og síðan
þurrkað yfir með hreinum klút.
Ekkert nudd, ekkert puð, tekur
enga stund.
Samt er árangurinn jafnvel
betri en meö venjulegu puðbóni.
RÉTTARHOLTI, sjálfseignar-
stofnun sem hópur áhugafólks í
Bústaðarsókn stofnaði til að
vinna að ýmsum velferðarmálum
aldraðra, hefur verið úthlutað
lóð undir íbúðar- og þjónustumið-
stöð fyrir aldraða á horni Soga-
vegar og Réttarholtsvegar. Rétt-
arholt boðar nú til almenns fund-
ar til að kanna áhuga almennings
á málefninu i Bústaðakirkju,
næstkomandi þriðjudag klukkan
20.30.
Áhugafólk í Bústaðasókn stofn-
aði Réttarholt 30. desember 1986.
Félaginu vom sett þau markmið
að auka félagslega og heislufars-
lega velferð aldraðra, samþætta
mismunandi heimaþjónustu og
beita sér fyrir bættri aðstöðu til að
skipuleggja og sjá um hana og loks
að styðja aldraða til þess að þeir
geti búið sem lengst á eigin heimil-
um. Til að ná þessum markmiðum
er ætlunin að gangast fyrir bygg-
ingu og rekstri þjónustumiðstöðvar
þar sem, auk 25-30 íbúða, verður
húsnæði fyrir dagvistun, setustofa
með bókasafni ásamt annarri þjón-
ustu við aldraða. Aðstandendur fé-
lagsins bjóða alla þá sem áhuga
hafa á velferð aidraðra og þá sem
huga að eigin framtíð velkomna á
fun dinn á þriðjudagskvöldið.