Morgunblaðið - 07.05.1988, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MAÍ 1988
49
uppsetningu. Þegar til lengdar læt-
ur, hlýtur slíkt að bitna á listrænni
frammistöðu húsanna og því mikið
áhyggjuefni.
Aðsókn að óperuhúsum hefur alls
staðar aukist, bæði á Norðurlöndum
og annars staðar. En betur má ef <
duga skal og það eru uppi vangavelt-
ur um hvemig hægt sé að laða fleiri
að óperusýningum. Sjónvarpið þykir
þar kjörinn miðill. Á fundinum var
rætt um hvemig best væri að koma
óperum þar að og ákveðið að halda
þeirri umræðu áfram á næsta fundi
í Kaupmannahöfn að ári. Kalla þá
einnig til sjónvarpsstjóra.
Nám fyrír óperuleikstjóra
og dansahöfunda
Samnorrænt nám óperuleikstjóra
og dansahöfunda var rætt. Á Norð-
urlöndum er ekki hægt að leggja «
fyrir sig óperuleikstjóm en áætlanir
uppi um slíkt nám í Sviþjóð. Dans-
samningamám er til á fleiri en einum
stað og vangaveltur um hvort ætti
að fella það í einn farveg. Einnig var
rætt um hvort það væri grundvöllur
til að láta smíða skip, eða innrétta,
sem hægt væri að nota sem fljótandi
óperuhús og sem óperuhús á Norð-
urlöndum gætu sameinast um að
nota. Þó ýmsum þætti hugmyndin
spennandi, óttuðust menn að eins og
er, liggi peningar tæplega á lausu
til slíkra framkvæmda.
Þegar upp er staðið, má spyija
hver sé árangur slíkra funda. Þessar
stofnanir starfa saman í ýmsum
málum og því gagnlegt fyrir stjóm- <■
endur þeirra að hittast. Fyrir okkur
er þetta rakið tækifæri til að fá að
bergja af reynslubrunni norrænna
bræðra og systra, en líka til að
mæla okkur við þá starfsemi sem fer
þama fram. Ekki til að keppa við
þessar þjóðir, sem em stórþjóðir mið-
að við okkur, heldur til að minna
okkur á, að það þarf meira en göm-
ul handrit og hús yfir þau, til að
.geta talið okkur þá menningarþjóð,
sem við viljum vera á hátíðlegum
stundum...
og Þýsku óperunnar í Berlín hefur
líka verið ágæt samvinna."
Hvað með peninga frá einkaaðil-
um?
„Af húsunum í Skandinavíu voram
við fyrstir til að leita eftir stuðningi
frá einkaaðilum. Helstu mótbárar við
því era að á eftir vilji þeir, sem
leggja fram peningana hafa áhrif á
listrænu hliðina, eða þá pólitísku.
Varðandi óperar, þá er tæpast hætta
á pólitískri íhlutun, því óperar teljast
víst ekki mjög skaðlegar. Verdi hafði
að vísu mikil pólitísk áhrif með óper-
um sínum, en slík áhrif era ósennileg
núorðið. Fremur lagður sá skilningur
í þær, að þar sé fyallað um sammann-
leg vandamál.
Ég er ekkert banginn við peninga
frá einkaaðilum, en það er ljóst að
slík framlög koma sjaldnast í framúr-
stefnusýningar, heldur einkum í
hefðbundnar óperasýningar. Pram-
lög einkaaðila reyndust okkur mjög
vel í Wagner-hringnum. í Englandi
og Bandæíkjunum lifa óperar á eink-
aflármagni, fjármagna rekstur sinn
jafiivel allt að 80% með framlögum
þaðan."
Don Giovanni í Reykjavík —
sýning sem er boðleg'
hvar sem er
Á fundinum var ykkur kynntur
óperarekstur hér. Hvað sýnist þér
þar um? .
„Ég átti von á xlestuöðra en að
sjá jafn burðuga óperusýningQ og
okkur var boðið á, Don Giovanni.
Sú sýning var okkur staðfesting á
að hér er í alvöra metnaðarfullur
óperarekstur. Uppsetningin hug-
myndarík og sýningin í alla stfSi
boðleg hvar sem er. Ég er hræddur
um að fá óperahús nái því að fá til
sín 27% þjóðarinnar á sýningu, eins
og hér hefur gerst. Það væri óskandi
að nú þegar söngvaramir hafa með
fádæma dugnaði sýnt fram á að hér
er hægt að halda uppi ópera, hafa
haldið henni uppi á sönggleðinni einni
saman, þá kæmi ríkið traustum fót-
um undir reksturinn, líkt og tíðkast
á hinum Norðurlöndunum.
Ég veit minna um ballettrekstur-
inn, því þar sáum við því miður ekki
sýningu, en ballett og ópera era
sannarlega tvær hliðar tónlistarlífs-
ins.“
Don Giovanni á
endasprettinum
Nú um helgina og næstu helgi
verða síðustu sýningar á Don Gio-
vanni 1 íslensku óperunni. Eins og
flestir vita hafa staðið yfir sýningar
á þessari himnesku Mozart-ópera og
hún hlotið góða dóma. Þótt vera í
einkar góðum Mozart-stfl undir
dyggri stjóm Anthony Hose og
söngvaramir skila sinu með prýði.
Ekki síst ánægjulegt að sjá nýja
kynslóð söngvara koma fram í fyrsta
skipti og lofar sannarlega góðu. óvíst
að svo gott lið hefði komið fram,
nema vegna tilkomu íslensku ópe-
rannar. Þeir, sem láta sig það ein-
hverju skipta, að hér sé haldið uppi
ópera, bæði áhorfendum til ánægju
og eins til að laða fram góða söngv-
ara, láta sýninguna væntanlega ekki
fara framhjá sér.
Svipmynd frá fundi norrænna óperu- og ballettstjóra. Frá hægri er Klas Holming frá sænska leik-
húsráðinu, Francesco Cristofoli frá Jósku óperunni, Paavo Suokko frá Finnsku þjóðaróperunni, Juhani
TerSsvuori og bakvið hann sér i Hlíf Svavarsdóttur ballettmeistara Þjóðleikhússins.
upplýsa starfsfólkið um eyðni og
hvemig á að bregðast við sjúk-
dómnum, ef hann kemur upp. Niður-
staðan var að best væri að vinna í
náinni samvinnu við heilbrigðisyfir-
völd á hveijum stað og eins að láta
hvergi deigan síga í fræðslu.
Þar sem sýningarferðir
þykja sjálfsagður hlutur
Skýrslur um starfsemi húsanna
er fastur liður á þessum fundum.
Þá kynna menn hvað hefur verið
sýnt, segja frá sýningarferðalögum
og skýra frá sýningaráætlunum
næsta starfsárs. Það sem fær okkur
hér kannski ekki síst til að sperra
eyran, er hve sýningarferðalög þykja
sjálfsagður þáttur í rekstri húsanna
og eins gestasöngvarar og -dansar-
ar. Það er ekki aðeins ferðast innan
Norðurlandanna, heldur um Evrópu,
Bandarfkin og til Klna og þykir nauð-
synlegt til að viðhalda listrænni
spennu í mannskapnum. Sannarlega
umhugsunarvert...
tónlistarlífinu
Sigrún DavíAsdóttir
Hlíf og Öm kynntu starfsemi Is-
lenska dansflokksins, sem er enn að
beijast fyrir lífí sínu, þó hann sé
ekki lengur bamungur. Þó starfs-
félögunum frá Norðurlöndum þættu
þeir sjálfir ekki alltof vel settir, þá
datt þó yfir menn, þegar þeir heyrðu
um aðstæðumar hér og vora boðnir
og búnir að veita alla þá aðstoð, sem
þeir gætu.
Fundarmenn undrandi og
hrifnir yfir góðri
sýningu á Don Giovanni
Sama var uppi á teningnum, þegar
Garðar sagði frá starfsemi íslensku
óperannar. Mönnum þótti hún eiga
ótrúlega erfitt uppdráttar. Þátttak-
endum var öllum boðið á sýningu í
óperanntá Don Giovanni. Morguninn
eftir höfðu þeir á orði að eftir lýsing-
ar á bágum aðbúnaði og eftir að
hafa sjálfir skoðað húsakost óper-
unnar, hefðu þeir búist við að þakka
kurteislega fyrir forvitnilega sýn-
ingu. En raunin varð önnur. Þeir
vora bæði undrandi og hrifnir yfir
góðri sýningu, með söngvuram og
hljómsveit, sem væri á háu plani.
í umræðum um starfsemi húsanna
bar nokkuð á kvíða varðandi §ár-
framlög á næstu áram. Framlögin
standa í stað, meðan fastur kostnað-
ur hækkar, svo eina ráðið til að
spara, er að spara við sig nýjar sýn-
ingar og forðast of mikla dirfsku t
árstíðahúsanna tekið upp að hluta.
Æfingar standa yfir í sex eða sjö
vikur, sfðan era sex til tíu sýningar
Í Árósum og þá farið í sýningarferð.
Á tveimur mánuðum eram við því
með um 25 sýningar og þar með er
það verk afgreitt og frá og ekki tek-
ið upp aftur. Wagnersýningamar era
reyndar undantekning. Þannig eram
við alltaf með nýjar, velæfðar og
frísklegar uppfærslur. Á hveiju
starfsári sýnum við nú einn söngleik,
en með góðum söngvuram og góðri
hljómsveit, eina danska samtíma-
ópera, sem er oftast skrifuð fyrir
okkur og svo eina viðamikla ópera-
sýningu, því húsið býður upp á slíkar
sýningar, en þær ferðumst við ekki
með.
Hljómsveitin, sem spilar á sýning-
unum í Árósum, ferðast ekki með
sýningunum, heldur fáum við hljóm-
sveit að láni á hveijum stað. í Dan-
mörku starfa nokkrar stórar hljóm-
sveitir og hluti af þeirra starfi er að
spila í sýningum okkar. Ef hljóm-
sveitin þarf að vera stærri, borgum
við aukafólki. Söngvarar era aðeins
ráðnir í hveija sýningu fyrir sig, við
eram ekki með söngvara á samningi
og heldur ekki kór. Við fáum oft
söngvara, sem era fastráðnir hjá
Konunglega leikhúsinu og ofan á
fastar greiðslur þaðan, borgum við
þeim sýningarlaun. Samvinnan
þama á milli er mjög góð.
Hjá óperanni vinna níu fastráðnir
tæknimenn. Sú, sem stjómar sauma-
stofunni, er fastráðin, en fyrir hveija
sýningu era ráðnar saumakonur til
að sauma fyrir væntanlega sýningu.
Það er því n\jög lftið sem fer til spill-
is, fólk er á launum hjá óperanni
meðan það er að vinna að verkefnum
okkar, en þess á milli ekki. Kostnað-
ur okkar er líka aðeins um 10% af
því sem gerist hjá stóru húsunum."
Óperurekstur er dýr, en
stjórnvöld fá líka oft fram-
lög sín óbeint til baka
Hvemig Iftur út með óperarekst-
ur, bæði hjá ykkur og í nágrenninu?
„Óperurekstur er ofsadýr listgrein,
sem enginn græðir á. Hún er dýr,
vegna þess að það koma svo margir
við sögu f hverri sýningu, búningar
dýrir og svo framvegis. Þess vegna
verður að spyija í upphafi, hvort það
sé vilji eða ekki fyrir hendi, til að
standa fyrir þessum rekstri. Við skul-
um ekki gleyma, að þetta er hluti
af vestrænum menningararfi. En það
má líka spyija, hvað stjómvöld fái
fyrir sinn snúð. Framlög til ópera
era ekki tóm útgjöld. Það hefur ver-
ið sýnt fram á að í Vín, þar sem
miklir peningar era lagðir í ópera-
rekstur, fá stjómvöld framlag sitt
margfalt til baka, margfalt.
Stóra húsin á Norðurlöndum, í
Kaupmannahöfn, Stokkhólmi,
Gautaborg, Málmey, Helsinki og
08ló, eiga f vandræðum, því rekstrar-
kostnaður stígur meir heldur en ríkis-
framlögin gera. Það verður æ dýrara
að borga laun, rafmagn, efni, allt
þetta sem þarf að borga fyrst, áður
en nokkuð sést, svo það verða æ
minni peningar eftir í sýningamar
sjálfar, nýjar uppfærslur. Þetta er
eins og vítahringur, þvf áhorfendur
þreytast á sömu gömlu uppfærslun-
um, færri koma og stjómmálamenn
sjá þá minni ástseðu til að styrkja
greinina.
Óperastjómimar gera sér grein
fyrir þessu og reyna að láta krók
koma á móti bragði. Ein vænlegasta
lausnin er samvinna milli óperahús-
anna, hvort sem er samvinna innan
eða milli landa. Húsin sameinast þá
um búninga, svið, leikstjóra og jafti-
vel söngvara. í haust setjum við til
dæmis upp Ótelló og höfum tvær
söngáhaftiir. Helmingur þeirra er frá
Konunglega leikhúsinu og þar verður
sýningin síðan sett upp með þeim
söngvuram, sem hafa þá þegar lært
hlutverkið hjá okkur, auk þess sem
okkar búningar, svið og leikstjóri
verður nýtt þar. óperan í Osló hefur
unnið með óperanni í Nice og milli
óperannar við Konunglega leikhúsið