Morgunblaðið - 21.06.1988, Blaðsíða 29

b
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚNÍ 1988
29
Líf á landsbyggðinní
eftir Jóhönnu Á.
Steingrímsdóttur
Eins og ég hefi stundum drep-
ið á hlustum við töluvert á út-
varp á landsbyggðinni, ég tek
ekki sterkara til orða því hér er
mjög óvíða sá háttur á hafður
að láta útvarpið dynja á eyrunum
mestan hluta sólarhringsins og
láta þannig yfir sig ganga allt
það sem sent er í loftið.
En kannski einmitt vegna þess
að útvarpið er opnað til að hlusta
á eitthvað sérstakt, sem hver og
einn hefur áhuga fyrir, hlusta
menn, njóta þess sem vel er gert
og taka líka eftir ýmsu sem af-
laga fer, og í því sem aflaga fer
vil ég fyrst og fremst nefna
íslenskt mál.
Það var, er og verður í fullu
gildi gamla máltækið: „Því eins
læra börnin málið að það er fyrir
þeim haft.“ Stærsti og áhrifa-
mesti móðurmálsskóli þjóðarinn-
ar er útvarp og sjónvarp, þess
vegna verður að gera til þess
miklar kröfur að þeir sem þar
flytja efni, og þó sérstaklega
þulir, hafi fullt vald á íslensku
máli.
Ef við eigum ekki að tapa málinu
verður að taka hart á vitleysum
og skyldi maður halda að mál-
fræðingar væru þar fremstir í
flokki og auðvitað eru þeir það
oftast, en þó virðist læðast að
hjá þeim eins og öðrum, að ef
sama vitleysan er sögð nógu oft
vinnur hún sér hefð, samanber
þágufallssýkin. Mér fannst mesta
óþarfa fyrirtæki, svo ekki sé
meira sagt að gefa út íslendinga-
sögumar á nútímamáli.
Unglingar geta lesið gömlu
útgáfuna frá því milli 40—50
(Haukadalsútgáfu).
Einföldun alls lesefnis verður
sannarlega ekki til að bæta úr
þeirri fábreytni sem nú sækir æ
meir í hjá fólki með orðaval.
Með lestri Islendingasagnanna
glímdu börn og unglingar við
mál sem er góð undirstaða, fjöl-
breytt og fallegt mál.
Mikið er gert að því að ein-
falda lesefni fyrir böm og finnst
mér það varhugaverð stefna.
„Með lestri íslendinga-
sagfnanna glímdu börn
og unglingar við mál
sem var góð undir-
staða, fjölbreytt og
fallegt mál.“
Mikið tapaðist áreiðanlega
með gömlu þulunum og kvæðun-
um sem ömmur og afar þuldu
barnabömum sínum, þar var gott
og fjölbreytt mál því auðvitað
leituðu höfundar orða til ríms og
stuðla, líklega má þakka ljóðaást
íslendinga það að mestu leyti
hvað málið er enn, þó undan virð-
ist nú halla.
Áherslur orða færast meir og
meir til ensku og þó öllu heldur
amerísku og víðar er pottur brot-
inn á þeim vettvangi, ískyggilega
fer í vöxt að notuð séu orð algjör-
lega rangrar merkingar og vil
ég nefna örfá dæmi úr þeim ólg-
usjó og gríp niður þar sem nær-
tækast er, það er að segja hjá
útvarpi og sjónvarpi.
Sjónvarpað var frá fegurðars-
amkeppninni þar sem valin var
„ungfrú ísland" og tveir vom þar
á sviði sem kynntu þátttakendur
og töluðu við stúlkurnar. Annar
kynnirinn komst svo að orði:
„Svo ætla ég svona bara í fram-
hjáhaldi að spyrja þig. . .“ Það
er kannski hægt að slá striki
yfir upphaf setningarinnar þó
ekki sé það glæsilegt: „Svo ætla
ég svona bara“, en hvaða erindi
framhjáhald átti í þessu sam-
bandi gat ég ómögulega skilið.
Svo er að grípa niður hjá út-
varpinu.
Þulur var að segja frá hinni
frægu sparimerkjagiftingu og las
fréttina eins og hún hefur vafa-
laust komið frá fréttastofu, en
fannst víst að um þyrfti að bæta
svo hann bætti við: „Ja, það er
ekki einleikið að gifta sig.“
Líklega hefði verið betra fyrir
þulinn að halda sig bara við skrif-
aðan texta.
Svo var mér sagt að þulur
hefði af einhveiju tilefni sem ég
veit ekki hvert var, en fréttin
hljóðaði á þá leið að slegið hefði
verið á deilur og sættir líklegar,
látið ljós sitt skína og brugðið
fyrir sig gömlu spakmæli, eða
málshætti, og í munni hans varð
þetta: „Að kvöldi skal ósáttum
eyða,“ miklar og róttækar að-
gerðir þykja mér það ef stofna á
til útrýmingar deiluaðila eins og
skilja mátti á þessu.
Málshátturinn er auðvitað:
„Að kvöldi skal ósættum eyða.“
Svona orðaruglingur er því miður
ekki einstakt fyrirbæri hjá starfs-
fólki útvarps og sjónvarps þó að
það sé hér til tínt.þetta er al-
mennt og fer vaxandi.
Alltaf er hægt að afsaka mis-
mæli og „allir eiga leiðréttingu
orða sinna“,þess vegna var
manninum sem gleymdi máls-
hættinum, sem hann ætlaði að
grípa til og herða með málfiutn-
ing sinn, ekki reiknað það til
vankunnáttu í íslensku þó að
hann segði eitthvað á þessa leið:
„Neyðin ... neyðin, æi þið vitið
hjarna söguna af beiji konunni
með rokkinn."
Auðvitað vissu allir hvað hann
átti við.
Röng orðanotkun færist svo í
vöxt að mál er að linni, hart
þarf að taka á slíkum vitleysum,
og höfum í huga að „því eins
læra börnin málið að það er fyrir
þeim haft“.
Höfundur býr í Árnesi í A ðaldal.
Kanntu
að búa tíl
gomsæta
rillsósu?
Blandaðu öllu saman og berðu fram
með grænmetissalati eða glóðuðum
fiski.
Fleiri tillögur birtast á næstunni
WmM
Þú þarft ekkert að kunna í matar-
gerð til þess.
Þú opnar dós af sýrðum rjóma,
kíkir inn í eldhússkápana, notar
hugmyndaflugið og velur eitthvað
girnilegt, t d. grænmeti eða krydd,
sem þú blandar út í sýrða rfómann.
Arangurinn kemur bæði þér og
þínum þægilega á óvart!
Þessi getur ekki verið auðveldari!
Tilvalin með grænmeti og fiski.
I dós sýrður rjómi
2-3 tsk Hot Dog Relish
'A tsk karrý
'/b tsk laukduft