Morgunblaðið - 05.07.1988, Page 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1988
Bandaríkjamenn granda íranskri farþegaþotu
Tvö flugskeyti send á far-
þegaþotu í áætlunarflugi
Þotan var utan flugleiðar fyrir farþegaþotur, segir f orseti bandaríska herráðsins
Dubai, Washington, Níkosíu. Reuter, Daily Telegraph.
Irönsk farþegaþota skotin niðuryfir Persaflóa
Bandaríska beitiskipið Vincennes skaut á sunnudagsmorgun niður
íranska farþegaþotu. Um borð voru 290 manns.

Reuter
Ættingjar hinna látnu safnast saman á flugvellinum í Dubai. í gær-
kvöldi höfðu björgunarmenn fundið iík 168 farþega af 290. íranir
voru í meirihluta meðal farþeganna. Auk þess voru 12 menn frá
Sameinuðu arabísku furstadæmunum, 8 Indveijar, 8 Pakistanir, 6
Júgóslavar, 2 Kúwaitbúar, 1 ítali og 1 Afgani um borð.
ÁHÖFN bandarísks herskips á
Persaflóa skaut á sunnudag nið-
ur íranska farþegaþotu með 290
manns innanborðs skömmu eftir
að íranskir byssubátar og banda-
riski flotinn höfðu skipst á skot-
um. Allir um borð týndu lífi.
Bandarísk yfirvöld segja að þo-
tunni hafi verið grandað fyrir
siysni og hafi áhöfnin haldið að
um íranska orustuþotu hafi verið
að ræða. íranir hóta hefndum
og hafna þeirri skýringu banda-
rískra yfirvalda að þotan hafi
verið skotin niður fyrir mistök.
Á aðfaranótt laugardagsins 2.
júlí blossuðu skipaárásir upp að
nýju á Persaflóa eftir þriggja vikna
hlé. íraskar þotur réðust á tvö olíu-
skip sem sigldu með íranska olíu
og íranskir byssubátar skutu fimm
eldflaugum á danska olíuskipið
Karama Maersk, 35 mflur fyrir
norðan Dubai, í hefndarskyni að
því er talið er. íranir lýstu því yfir
á laugardag að verið væri að efla
íranska herinn til að ná aftur frum-
kvæði í stríðinu við íraka sem stað-
ið hefur í næstum átta ár. Að sögn
breska dagblaðsins Daily Telegraph
bárust leyniþjónustu bandaríska
hersins upplýsingar um að írönsk
árás væri yfirvofandi í tilefni þjóð-
hátíðardags Bandaríkjanna þann
4. júlí.
Danskt olíuskip biður um
hjálp
Á laugardagskvöld kom banda-
ríska freigátan Montgomery danska
olíuskipinu til hjálpar að beiðni hins
síðamefnda. Skipin héldu sig í ná-
grenni Abu Musa eyju sem tilheyrir
Iran. Eyjan er bækistöð íranskra
byssubáta. Á aðfaranótt sunnudags
skaut herskipið viðvörunarskotum
að þremur írönskum byssubátum.
Var það í fyrsta skipti sem
bandarískt herskip kemur olíuskipi,
sem ekki ber bandarískan fána, til
vamar á Persaflóa og í fyrsta skipti
síðan 18. apríl að til sjóorrustu kem-
ur milli írans og Bandaríkjanna en
þá sökktu Bandaríkjamenn nokkr-
um írönskum skipum. í aprfl veitti
Frank Carlucci, vamarmálaráð-
herra Bandaríkjánna, bandaríska
flotanum á Persaflóa sem telur 29
herskip, heimild til að láta meira
að sér kveða.
Danska olíuskipið, Karama Ma-
ersk, sigldi um nóttina út úr flóan-
um í fylgd Montgomery og banda-
ríska beitiskipsins Vincennes. Skip-
ið var í olíuflutningum á milli
Saudi-Arabíu og Bandaríkjanna.
Til átaka kemur
Klukkan 6.10 að ísl. tíma á
sunnudagsmorgun skutu þrír
íranskir byssubátar á bandaríska
herþyrlu af beitiskipinu Vincennes.
írönum og Bandaríkjamönnum ber
ekki saman um atburði; íranir segj-
ast hafa grandað þyrlunni en
Bandaríkjamenn segja hana hafa
sioppið. I tilkynningu bandaríska
vamarmálaráðuneytisins segir að
árásinni hafi verið svarað af hálfu
áhafna Vincennes og freigátunnar
Montgomery. Beitiskipið Vincennes
sökkti tveimur bátum og laskaði
þann þriðja.
Klukkan 6.47 að staðartíma
leggur Airbus-A300-flugvél ír-
anska flugfélagsins, flug 655, í loft-
ið frá hafnarborginni Bandar Abbas
við Hormuz-sund á leið til Dubai,
höfuðborgar Sameinuðu arabísku
Heimildir: Reuters, Associated Press
furstadæmanna, og stefnir á Vin-
cennes. Tveimur mínútum síðar
sendir áhöfn Vincennes viðvörun til
þotunnar um að breyta skuli stefn-
unni. Að sögn Bandaríkjamanna
var viðvöruninni ekki svarað og var
hún endurtekin kl. 6:51. Flugvélin
var þá í 7.800 feta hæð og lækkaði
flugið, að sögn bandarískra emb-
ættismanna. Kl. 6.55 skýtur áhöfn
Vincennes farþegaþotuna niður, að
eigin sögn í þeirri trú að um F-14
orustuþotu sé að ræða.
Tveimur og hálfrí klukkustundu
síðar saka íranir bandaríska flotann
um að hafa skotið niður íranska
farþegaþotu með 290 manns innan-
borðs. Um borð voru 66 böm, 52
konur og 156 karlar auk 16 manna
áhafnar. Flugvallarstarfsmenn í
Dubai segjast þess fullvissir að þot-
an hafí lent í sjónum. Samband
hafí rofnað við þotuna skömmu eft-
ir að hún lagði af stað. Síðar segja
flugvallarstarfsmenn að flugmaður
þotunnar hafí sent frá sér neyðar-
kall skömmu áður en þotan hvarf
en ekki sé vitað af hverju.
Bandaríkjamenn neita í
fyrstu
Að sögn írönsku fréttastofunnar
IRNA hafði flugmaður þotunnar
samband við flugtuminn í Bandar
Abbas sjö mínútum eftir að lagt
var í loftið kl. 6.47. Örfáum mínút-
um síðar hafí þotan horfíð af rat-
sjárskermi án þess að nokkurt neyð-
arkall bærist.
í fyrstu neituðu bandarísk vam-
armálayfírvöld því að herskip flot-
ans á Persaflóa hefði skotið niður
íranska farþegaþotu. í tilkynnningu
frá vamarmálaráðuneytinu sagði
að beitiskipið Vincennes hefði sko-
tið niður F-14 orrustuþotu sem
nálgaðist á miklum hraða með þeim
hætti að allt benti til þess að árás
væn í aðsigi.
íranskur starfsmaður hermála-
yfirvalda sagði í viðtali við íranska
útvarpið að nokkrum mínútum eftir
átök milli írana og Bandaríkja-
manna hefði farþegaþotu verið flog-
ið inn á svæðið. „Þotan varð fyrir
tveimur flugskeytum frá banda-
ríska flotanum og sprakk í loft upp
yfír Hangam-eyju,“ sagði embætt-
ismaðurinn og vitnaði í frásögn
sjónarvotta. „Við munum ekki taka
glæpum Bandaríkjamanna þegjandi
og hljóðalaust," sagði í fréttaskýr-
ingu útvarpsins í Teheran. „Við
munum standa af okkur samsæri
Satans og hefna píslarvottanna."
Háttsettur embættismaður hjá
írönskum flugmálayfírvöldum sagði
í íranska sjónvarpinu að sjá hefði
mátt með berum augum að um far-
þegaþotu hefði verið að ræða.
I Washington staðfestu embætt-
ismenn að farþegaþota hefði farist
yfír Persaflóa en sögðust ekki vita
til þess að bandaríski flotinn hefði
komið þar við sögu. /
Skömmu síðar sögðu embættis-
menn í Pentagon að verið væri að
athuga hvort nokkuð gæti verið
hæft í því að Bandaríkjamenn hefðu
„fyrir slysni" skotið niður íranska
farþegaþotu.
Reuter
Will C. Rogers skipherra beiti-
skipsins Vincennes.
Viðurkenna verknaðinn
Um klukkan hálfsex að ísl. tíma,
eða tíu og hálfri klst. eftir atburð-
inn berast fréttir um að Bandaríkja-
menn viðurkenni að hafa grandað
íranskri farþegaþotu fyrir slysni. í
yfírlýsingu frá Ronald Reagan
Bandaríkjaforseta segir að um
„hræðilega mannlega ógæfu“ sé að
ræða og að vamarmálaráðuneytið
muni láta fara fram ítarlega rann-
sókn á atburðum.
Síðar segir William Crowe, flota-
foringi og forseti bandaríska her-
ráðsins, á blaðamannafundi að þot-
an hafí verið utan flugleiðar fyrir
farþegavélar. „Og það sem meira
er, þotan stefndi beint á Vincennes
á miklum hraða, u.þ.b. 450 hnút-
um,“ sagði Crowe. Hann sagði enn-
fremur að áhöfn Vincennes hefði
sent viðvaranir bæði á neyðar-
bylgjulengd fyrir almennt flug og
herflug án þess að fá svar. Áhöfnin
hefði ennfremur orðið vör við „raf-
segulbylgjur frá þotunni" sem
leiddu til þess að áhöfnin hélt að
um F-14 orustuþotu, smíðaða í
Bandaríkjunum, væri að ræða.
Crowe sagði að slys af þessu tagi
lægi í loftinu þegar tekin væri sú
ákvörðun að senda farþegaþotu inn
á átakasvæði.
Að sögn Crowes var þotan úr-
skurðuð óvinaflugvél kl. 6.51. Fjór-
um mínútum síðar, þegar þotan var
í 6 mílna fjarlægð frá skipinu,
hleypti áhöfnin tveimur flugskeyt-
um af gerðinni Standard af og
hæfði a.m.k. annað þeirra skotmark
sitt.
Þegar Crowe var spurður hvað
væri líkt með þessu atviki og því
er Sovétmenn skutu niður kóreska
farþegaflugvél þann 1. september
árið 1983 sagði hann að „grundvall-
armunur" væri þar á. Kóreska vélin
hefði ekki verið á flugi á átaka-
svæði og hún hefði verið í mikilli
hæð. Áhöfn hennar hefði ekki verið
vöruð við áður en skoti var hleypt
af og hún hefði verið sökuð um að
vera á njósnaflugi.
„Áhöfnin fylgdi
fyrirmælum"
Reagan Bandaríkjaforseti sagði
í yfírlýsingu sinni: „Þegar ekki
barst svar frá þotunni við endur-
teknum viðvörunum fylgdi áhöfn
Vincennes víðkunnum fyrirmælum
og hleypti af til að veija sig fyrir
hugsanlegri árás.“
Hvorki Reagan né Crowe reyndu
að svara spurningunni um það
hvemig verið gæti að hið rándýra
og fullkomna vamarkerfi í beiti-
skipinu Vincennes skyldi ruglast á
tiltölulega lítilli orrustuþotu eins og
F-14 og belgmikilli breiðþotu.
íranir lýstu yfir þjóðarsorg á
mánudag vegna atburðarins. Ali
Akbar Velayti, utanríkisráðherra
Irans, mótmælti árás Bandaríkja-
manna á farþegaþotuna við Perez
de Cuellar, framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna, og beiddist
þess að send yrði rannsóknarnefnd
á vegum SÞ til Persaflóa til að
kanna atburðinn og „fordæma opin-
berlega frumkvöðla þessa óhæfu-
verks."