Morgunblaðið - 05.07.1988, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1988
33
Þessa byrði mun
ég bera ævilangt
—segir skipherrann á Vincennes
The Daily Telegraph.
Hópur flotasérfræðinga hélt
af stað í gær frá Bandaríkjunum
til að kanna orsakir óhappa-
verksins á Persaflóa. Skýrt hefur
verið frá örvæntingarf ullum
skilaboðum skipherrans á Vin-
cennes, Will Rogers III., til yfir-
boðara sinna í Washington eftir
að hann hafði látið skjóta eld-
flaugum að írönsku farþegaþot-
unni.
„Ég taldi að þotan væri hættuleg
ógn gagnvart skipi mínu ... Þessa
byrði mun ég bera til æviloka. Ég
og aðeins ég sjálfur ber alla ábyrgð-
ina,“ sagði skipherrann skelfingu
lostinn. Skýringu á eldflaugaárás-
inni má ef til vill finna í atburðunum
fyrir tveim árum er freigátan Stark
varð fyrir árás íraskra eldflauga.
37 bandarískir sjóliðar féllu og skip-
herra Stark var vikið úr starfi þar
sem honum var kennt um mannfall-
ið.
SM-2-flugskeyti, líkt þeim, sem grönduðu irönsku farþegaþotunni.
Aegis-kerfið bandaríska:
Fullkomnasta loft-
Reuter
William Crowe, forseti bandaríska herráðsins, og æðsti herforingi
landsins, skýrir atburðarásina sem leiddi til þess að bandarískt flug-
skeyti grandaði íranskri farþegaþotu með 290 manns innanborðs.
Villtist íranska
þotan af leið?
Róm, Reuter. Daily Telegraph.
FORINGJAR á ítölsku freigát-
vamakerfi í heimi
unni Espero á Persaflóa stað-
festa fullyrðingar Bandaríkja-
manna um að íranska þotan hafi
ekki svarað ítrekuðum fjar-
skipta-aðvörunum og auk þess
hafi hún virst vera á rangri leið.
Þetta kom fram i máli talsmanns
ítalska flotamálaráðuneytisins í
gær.
Talsmaðurinn sagði að foringj-
arnir hafi margsinnis heyrt stjórn-
endur bandaríska beitiskipsins
Vincennes biðja áhöfn þotunnar um
að segja til sín. Ekkert svar hafi
borist.
Bandaríska dagblaðið The New
York Times segir flugmálasérfræð-
ing, er blaðið leitaði til, álíta mögu-
legt að áhöfn írönsku þotunnar
hafi slökkt á sérstöku öryggistæki
(transponder) sem sé um borð í nær
öllum farþegaþotum og fullvíst
megi telja að slíkt tæki hafi verið
um borð í írönsku Airbus-þotunni.
Tækið nemur leitarmerki frá rat-
sjám og magnar endurkastið frá
þotunni svo að ratsjármennirnir
geta ákvarðað gerð, hraða og hæð
þotunnar.
„Ratsjáin hefði aldrei getað
ruglað saman F-14 þotu og Airbus-
þotu. Ratsjármerkið frá farþegaþot-
unni er svo miklu greinilegra. Ég
er sannfærður um að öryggistækið
var í írönsku þotunni en annað mál
er hvort kveikt var á því,“ sagði
sérfræðingurinn.
Flugmálasérfræðingur breska
dagblaðsins Daily Telegraph segir
að þær staðreyndir að farþegaþotan
hafi tekið sig á loft frá herflugvelli
og að hún hafi klifrað hratt, líkt
og orrustuþota, gætu hafa villt
áhöfn beitiskipsins sýn. Hins vegar
hefði hún átt að vita að öryggistæk-
ið (transponder) væri venjulega
ekki notað undir 15.000 feta hæð
í þessum heimshluta. Eins var að
sögn blaðsins ekkert óvenjulegt við
það að þotan skyldi ekki vera á
hárréttri flugleið. Venja væri að
flugmaðurinnn leiðrétti ekki stefn-
una fyrr en vélin væri komin vel
áleiðis til Dubai.
Einnig bendir blaðið á að áhöfn-
inni á Vincennes hefði nægt að líta.
í alþjóðlega flugáætlun júlímánaðar
til að sjá að hér væri líklega far-
þegaþota á ferð.
Washington. Reuter.
FLUGSKEYTIÐ, sem grandaði
írönsku farþegaþotunni, er hluti
af fullkomnasta loftvarnakerfi
fyrir herskip, sem um getur, og
segja bandarískir sérfræðingar,
að mjög ólíklegt sé, að það geti
villst á skotmörkum.
Flugskeytakerfið, sem kallast
Aegis, getur gefið upplýsingar um
hraða, stefnu og ratsjárlýsingu
rúmlega 200 skotmarka í allt að
400 km fjarlægð og með því er
unnt að skjóta á nærri 20 skotmörk
samtímis. Að því er segir í fréttum
frá bandaríska varnarmálaráðu-
neytinu var. íranska farþegaþotan,
sem var af gerðinni Airbus A-3Ó0,
skotin niður með Aegis-skeyti af
gerðinni Standard frá bandaríska
beitiskipinu Vincennes vegna þess,
að villst var á henni og íranskri
orrustuþotu af gerðinni F-14.
Aegis-kerfið tengir tölvustýrt
skotkerfið við ratsjámar og flug-
skeytin oggeymir jafnframt lýsingu
á hundruðum flugvélartegunda.
Beitiskip búin Aegis-kerfí, þar á
meðal Vincennes, komu mjög við
sögu í aðgerðum Bandaríkjamanna
gegn Líbýu í mars og apríl árið
1986 en þá réðust bandarískar flug-
vélar meðal annars á eldflaugaskot-
palla á landi.
í hálfrökkvuðum stjómklefanum
er allt, sem fram fer, sýnt á mynd-
skjá og tölvumar segja einnig frá
því með sinni tilbúnu rödd til að
ekkert fari á milli mála. Aegis-
kerfíð, sem er ekki síst notað til
veija flotadeildir árásum úr lofti,
er búið fjórum ratsjárskermum, sem
aftur mata mjög öflugar tölvur á
stöðugum upplýsingum.
„Aegis-kerfíð er fullkomnasta
tölvukerfí, sem fyrirfinnst í heimi,“
sagði Scott Truver sjóhemaðarsér-
fræðingur, sem þekkir til kerfísins
af eigin raun. „Það, sem gerðist
hins vegar, er martröð, sem allir
óttuðust og vonuðu, að kæmi ekki
fyrir,“ sagði Tmver og bætti því
við, að þeir, sem störfuðu í stjóm-
klefanum, væm undir gífurlegu
álagi og taugamar þandar til hins
ítrasta.
Einn af burðarásum Aegis-kerf-
isins er rafeindastýrt ratsjárkerfi,
sem kallast SPY-IA. Framleiðir það
og sendir frá sér marga ratsjár-
geisla, sem ætlað er að fínna, bera
kennsl á og fylgjast með skotmark-
inu. Sagði Tmver, að Aegis-kerfíð
hefði stóraukið vamargetu Banda-
ríkjamanna efi bætti því við, að enn
væri þó erfitt að greina tegundina
ef flugvélin stefndi beint að rat-
sjánni.
Ratsjárgeislarnar auðvelda kerf-
inu að beina flugskeytunum að
skotmarkinu og síðan sjá þau sjálf
um að leiðrétta stefnuna. Sagði
Tmver, að þau böðuðu skotmarkið
rafeindum og notuðu innbyggða
ratsjá til að elta uppi orkuna, sem
skotmarkið endurkastaði.
Meira en 40 farþegavélum
grandað frá stríðslokum
London. Reuter.
ÖRLOG írönsku farþegaþotunnar, sem Bandaríkjamenn skutu
niður yfir Persaflóa á sunnudag, eru gott dæmi um þá hættu,
sem óbreyttum borgurum er búin þegar flogið er yfir átaka-
svæði eða þau, sem eru hernaðarlega mikilvæg. Hefur breska
flugmálastjórnin upplýsingar um 40 dæmi þess frá árinu 1946,
að venjulegar farþegaflugvélar hafi verið skotnar niður eða
neyddar til að lenda.
Hér á eftir verður getið alvar-
legustu atvikanna af þessu tagi
og þeim raðað eftir því hve mann-
tjón var mikið:
• 1. september, 1983: Sovésk
ormstuþota skaut niður suð-
ur-kóreska farþegaþotu af
gerðinni Boeing 747, sem far-
ið hafði inn í sovéska lofthelgi
við Sakhalín-eyju. Allir um
borð, 269 manns, létu lífið.
# 8. nóvember, 1983: 130
manns fómst með Boeing
737-flugvél, sem hrapaði
skömmu eftir flugtak frá flug-
vellinum í Lubango í Angóla.
Skæmliðar UNITA-hreyfing-
arinnar sögðust hafa grandað
henni með flugskeyti en An-
gólastjórn kenndi bilun um.
21. febrúar, 1973: ísraelskar
ormstuþotur reyndu að neyða
líbýska farþegaflugvél til að
lenda en skutu hans síðan nið-
ur yfir Sinai-eyðimörkinni.
Fómst allir um borð, 106
manns.
16. ágúst, 1986: Skæmliðar í
Súdan skutu niður þarlenda
farþegaflugvél með SAM-7-
flugskeyti skömmu eftir flug-
tak í borginni Malakal. 60
manns fómst.
4. september, 1985: Flugvél
af gerðinni AN-24 frá afg-
anska ríkisflugfélaginu var
skotin niður með flugskeyti
eftir flugtak í borginni Kanda-
har. 52 fómst.
20. febrúar, 1986: íraskar
ormstuþotur réðust á Fokker
Friendship-flugvél frá íranska
ríkisflugfélaginu á leið frá
Teheran til Ahwaz. Sprakk
vélin í lofti og fómst með
henni 49 manns.
12. febrúar, 1979: 48 manns
fómst þegar skæmliðar skutu
niður rhódesíska farþegaflug-
vél eftir flugtak frá bænum
Kariba í Rhódesíu (nú
Zimbabwe).
3. maí, 1982: Tvær íranskar
ormstuþotur réðust á flugvél,
sem skráð var í Alsír og á
leið frá Kýpur til Teherans.
Allir um borð, 14 manns, fór-
ust, þar á meðal alsírski ut-
anríkisráðherrann.
20. apríl, 1978: Suður-kóresk
farþegaflugvél villtist af leið
milli Parísar og Seouls. Sovésk
ormstuvél flaug í veg fyrir
hana hjá Kem í Sovétríkjun-
um, skaut á hana og neyddi
til að lenda á ísilögðu vatni.
Tveir farþegar létu lífið og 13
særðust.