Morgunblaðið - 24.07.1988, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1988
23
'■■■■■
iW ''■i .i . ijmU' « 'i-i t, . ii , i i ,iM
"" M ' " ■• ■ v : ; ....U1WI, • v. , ';' n«í'f/
. . ■;. v:.w
'"■"'MWta ••www.ií,.’’* iw , "■■;•
Örœfajökull 1929.
Fráytri höfninni 1926.
sem Matisse birti árið 1908 í „La
Grande Rewue“.
„Ég legg höfuðáherslu á tjáning-
una,“ skrifar hann, „ég greini ekki
milli tilfinninga minna gagnvart
lífinu og því hvernig ég túlka það.“
Tjáningin er til staðar í allri upp-
byggingu verksins að hans mati og
allt sem ekki er beinlínis nauðsyn-
legt á myndfletinum henni til styrkt-
ar er til hins verra, vegna þess að
óþörf atriði skerða hæfni skoðan-
dans til að greina aðalatriði.
Jón hreifst mjög af Matisse og
hugmyndum hans en dáði þess utan
mjög aðra franska málara s.s. Cour-
bet, Renoir og ekki hvað síst Ce-
sanne.
Listræn ögun var kjarninn í því
sem Jón tileinkaði sér á Parísarárun-
um, segir Uttenreitter.
Jón stundaði nám í Matisse-skó-
lanum þau þrjú ár sem hann starf-
aði. Ekki mun hann hafa haft mikii
persónuleg kynni af Matisse sjálfum
og honum var þvert um geð að
mála „í anda Matisse“, eins og sum-
ir vinir hans sóttust eftir. Hann varð
að bræða allar hugmyndir með sjálf-
um sér og móta og nýgera að sínu.
Hvorki þá né síðar var honum það
nokkuð takmark að búa til „fallegt"
verk. Höfuðáhersla hjá honum var
að koma því myndrænt til skila sem
hafði snert hann.
í París átti hann mest samskipti
við danska málarann Jean Heiberg
og Norðmanninn Axel Revold. Hei-
berg var böðberi hinnar dönsku list-
hefðar en Revold ákaflyndur og
metnaðarfullur með opinn huga fyr-
ir nýjum straumum.
Sjálfum fannst Jóni hann standa
þeim að baki. Hann hafði ekki öðl-
ast meira sjálfstraust á Parísarárun-
um og skildi þar eftir öll sín verk
þegar hann kvaddi borgina 1912.
(Reyndar eru ekki til eldri myndir
eftir Jón en frá 1916).
Um vorið 1913 sneri Jón Stefáns-
son aftur til Kaupmannahafnar og
þar bjó hann þar til hann fluttist til
Islands 1924.
Jón rækti listgrein sína af ýtrustu
samviskusemi en var um leið manna
gagnrýnastur á eigin verk. Utten-
reitter vitnar í bréf frá honum þar
sem segir: „Dagarnir líða, verða að
mánuðum og árum án þess að ég
verði þess eiginlega var. Það eina
sem ég verð var við og veit er að
mér tekst ekki að koma því til skila
sem er að beijast innra með
mér. ..“, og síðar segir: „Ég er
haldinn þeirri hégómlegu von að ég
geti enn bætt mig. En mér gengur
seint að þroskast — finnst ég vera
heftur hið innra og ytra. Ég held
að þeir sem eiga uppruna sinn með
þjóð sem á sér ekki grónar hefðir í
því er varðar myndræna tjáningu
verði að spanna margar kynslóðir í
verkum sínum áður en þeim tekst
að gera nokkuð sem orð ér á ger-
andi... Ég berst um á hæl og
hnakka... eins og maður sem er
að því kominn að drukkna." Tilvitn-
uninni lýkur með þessu: „Ég er
óánægður með allt sem ég hef gert
til þessa. Mér finnst ég ekki hafa
náð einum árangri. En ég er haldinn
þeirri firru að ég geti — eins og
Miinchausen — dregið sjálfan mig
upp úr pyttinum sem ég virðist vera
kominn í...“.
Uttenreitter segir í framhaldi
þessa að með slíkri sjálfsgagnrýni
sé vart á aðfinnslur bætandi. Menn
hafi frekar tilhneigingu til að veija
Jón gagnvart sjálfum sér. En minna
mætti á lofsamleg ummæli gagnrýn-
enda eftir íslensku myndlistarsýn-
inguna í Kaupmannahöfn 1927 þar
sem hann er talinn fremstur í röðum
íslenskra málara. Hann hafi „lödig-
hed i selve det kunstneriske" (Vil-
helm Wancher): Annar gagnrýnandi
(Leo Svane) sagði þó ekki vita á
gott þegar gáfaður málari eins og
Jón færi að leggja stund á bókmenn-
talegar frásagnir í verkum sínum
eins og sjá megi í nokkrum lands-
lagsmyndum hans, t.d. myndinni af
hestinum sem leitar heim um óveður-
snótt. „Hér má kenna holan hljóm
rómantíkur og symbolisma,“ segir
hann. (Leo Svane átti þó frumkvæð-
ið að því að Danska ríkislistasafnið
keypti af Jóni mynd.)
Frásögnin — hið bókmenntalega
— getur þó átt fullan rétt á sér þeg-
ar Jón Stéfánsson á í hlut, segir
Uttenreitter. Þegar slíku er skeytt
inn í verk verða að vísu oft hrapal-
leg mistök. En þegar vel tekst til
eykst hið listræna gildi.
Uttenreitter segir að útlendingum
geti stundum veist erfitt að tileinka
sér verk Jóns og þann hugarheim
sem að baki býr. Hann nefnir t.d.
myndina fyrmefndu af strokuhestin-
um og einnig myndina „Þorgeirs-
boli“. Nauðsynlegt sé fyrir skoðand-
ann að þekkja söguna. Þetta eigi
líka við að nokkru um sumar lands-
lagsmyndirnar sem hafa að geyma
hugmyndir um óheft náttúruöfl og
dýpt sem augað hefur ekki vanist —
og hina sérkennilegu þungu litadýrð.
Hann segir að franskra áhrifa
gæti tvímælaust í elstu mannamynd-
um Jóns og uppstillingum en ekki í
landslagsmálverkunum.
„Ég er íslendingur," hefur hann
eftir Jóni í umfjöllun um verk hans.
„Það er mér í blóð borið og í öllum
mínum verkum hvað sem aðrir
segja.“
Eftir 1924 bjó Jón ýmist hér
heima eða í Danmörku þar til hann
lést árið 1961.
I bók sinni „íslensk málaralist"
kemst Björn Th. Björnsson svo að
orði í lok kaflans um Jón Stefánsson:
„Þegar við stöndum nú andspæn-
is formsterku landslagi og okkur
finnst tignarleg stærðin og ein-
manaleg nekt þess minna á málverk
Jóns Stefánssonar, er því í raun og
veru öfugt farið. Það eru listaverk
hans sem hafa kennt okkur að meta
hið mikilfenglega í náttúru landsins
á þann sérstæða hátt. Hitt er þó
meira um vert að í verkum hans
eigum við ramman heim lögbundinn-
ar fegurðar, sem er veruleikinn í
sjálfum sér hliðstæður lífinu og
náttúrunni.“
Þessi orð mættu menn hafa að
veganesti nú þegar tækifæri gefst
til að skoða úrval lansdlagsmynda
eftir Jón Stefánsson í Norræna hús-
inu.
H.V. tók saman.
Skrifstofutæknir
Athyglisvert
námskeið!
iiiiiniiiiaiiw
Nú er tœkifœrið til að mennta sig fyrir allt
er lýtur að skrifstofustörfum. Sérstök öhersla
er lögð ó notkun PC-tölva. Nómið tekur
þrjó mönuði. Nömskeið þessi hafa reynst
mjög gagnleg fyrir skrifstofufólk og þá er
hyggja á skrifstofuvinnu.
í náminu eru kenndar m.a. eftirfarandi greinar:
Almenn tölvufrœði, stýrikerfi, tölvusamskipti, ritvlnnsla, gag-
nagrunnur, töflureiknar og áœtlunagerð,.tölvubókhald, toll-
og verðútreikningar, almenn skrifstofutœkni, grunnatriði við
stjórnun, útfylling eyðublaða, verslunarreikningur, víxlar og
verðbréf, íslenska og viðskiptaenska.
Nemendur útskrifast sem SKRIFSTOFUTÆKNAR og geta að
námi loknu tekió að sér reksturtölva við minni fyrirtœki.
Innritun og nánari upplýsingar veittar í
símum 687590 og 686790
Á skrifstofu Tölvufrœðslunnar er hœgt að fá bœkling um námið,
bœklingurinn er ennfremur sendur í pósti tll þelrra sem þess óska
£
Tölvufræðslan
Borgartúni 28.