Morgunblaðið - 25.10.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. OKTÓBER 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulitrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, simi 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
*
Adrepa
háskólarektors
Gekk á orkuforða f:
ar og náði mér uppí
- segir Garrí Kasparov, heimsmeistari í skák
að er skuld háskóla og
ábyrgð að vera virkur í
baráttunni fyrir betra þjóð-
félagi," sagði dr. Sigmundur
Guðbjarnason, rektor Háskóla
íslands, réttilega í ræðu sinni
síðastliðinn laugardag, þegar
hann ávarpaði kandidata við
brautskráningu. í ræðunni
minnti rektor til að mynda á
þá staðreynd, að efnahagsmál
hafa slíkt ofurvægi í þjóðmála-
umræðum hér hjá okkur á
líðandi stundu, að öðrum mál-
um er vart gaumur gefínn og
hann sagði:
„A undangengnum mánuð-
um höfum við fylgst með sorg-
legu sjónarspili í íslenskum
stjómmálum. Slíkar deilur,
sem við erum vitni að, skerða
traust og virðingu stjómmála-
manna okkar. Barlómur og
úrtölur dynja á okkur í fjöl-
miðlum, hrakspár og svartsýni
draga þrótt og kjark úr fólk-
inu. Ástæðan fyrir því að okk-
ur skortir kjark er ekki sú að
lífíð sé erfítt, lífíð er erfítt af
því að okkur skortir kjark —
sagði Seneca forðum. Nú
þrengir að á erlendum mörkuð-
um fyrir íslenskar útflutnings-
afurðir vegna stefnu í hval-
veiðimálum. Það þarf kjark til
að kyngja stolti og stefnu sem
ekki reynist farsæl. Flestum
landsmönnum er Ijóst að hér
þarf að taka mið af raunveru-
leikanum en ekki óskhyggju.
Hvalveiðistefnan skaðar hags-
muni okkar. Ekki er ástæða
til að hafa áhyggjur af friðun
hvala að sinni. Hvalveiðar hafa
legið niðri í áratugi fyrr á þess-
ari öld án þess að valda offjölg-
un hvala eða raska jafnvægi í
lífríki sjávar svo vitað sé. Deilt
er einnig um arðsemi fjárfest-
inga til lands og sjávar, um
ofbeit og landeyðingu, um
hagkvæmni í fískveiðum og
fískvinnslu og fleira mætti
telja."
Með þessum orðum tekur
háskólarektor eindregna af-
stöðu í viðkvæmu máli, sem
veldur deilum bæði innan lands
og utan. Menn ættu ekki að
þurfa að fara í grafgötur um
að hvalamálið allt skaðar
hagsmuni okkar. Þá er sú rök-
semd athyglisverð að friðun
hvala muni ekki raska jafn-
vægi í lífríki sjávar. Er nauð-
sjmlegt að hún verði kynnt
frekar í almennum umræðum.
Talsmenn hvalveiða hafa leynt
og ljóst gefið til kynna, að
aukin ásókn hvala í takmark-
aða fískstofna myndi fylgja
friðun þeirra og þannig yrði
gengið á þá auðlind sem er
undirstaða efnahags okkar.
í ræðu sinni vakti háskóla-
rektor einnig máls á þeirri
staðrejmd,. að umhverfismál
verða mál málanna í framtíð-
inni, raunar eru þau þegar
orðin það í mörgum nágranna-
ríkja okkar. „Nú er svo komið
víða í Evrópu," sagði rektor
„að jarðvegur er spilltur og
óhæfur til ræktunar, drykkjar-
vatn óneysluhæft og hafíð svo
mengað að fiskurinn verður
óætur.“ Þetta er ekki glæsileg
mynd. Ef hirðuleysi og fá-
fræði, skortur á þekkingu á
náttúrunni og lífríkinu eru
helstu ástæður þess hvemig
komið er í þessum efnum, kann
meiri miðlun upplýsinga,
fræðsla, agi og almenn vakn-
ing að beina okkur af óheilla-
brautinni.
Varað við
Jjölmiðlum
Sigmundur Guðbjamason,
háskólarektor, hvatti
kandidata til þess að vera á
verði gagnvart fjölmiðlum, þar
sem „efni og viðtöl em klippt
og stytt og stundum með þeim
afleiðingum að áherslur breyt-
ast og merking brenglast“,
eins og hann orðaði það.
Þessi ábending er tímabær.
Að kvöldi sama dags og rektor
flutti ræðu sína birtist til dæm-
is „frétt“ hjá ríkissjónvarpinu
sem var í raun ekki annað en
óhróður um Davíð Oddsson,
borgarstjóra. Var þar vitnað í
óbirt tímaritsviðtal við fráfar-
andi borgarfulltrúa Kvenna-
listans. Ef unnt er að flokka
efni af þessu tagi undir fréttir
er það hugtak orðið brenglað
eins og flest önnur.
Er enn einu sinni ástæða til
að hvetja forráðamenn ríkisút-
varpsins til að draga gleggri
skil á milli frétta og fréttaskýr-
inga, þannig að menn telji sig
ekki vera að horfa eða hlusta
á staðreyndir, þegar í raun er
verið að ffytja þeim einkaskoð-
anir fréttamanna.
f ELLEFU ár hefur Garrí Kasp-
arov verið fréttaefiii á íslandi.
Fjórtán ára gamall tók hann þátt
f heimsmeistaramóti sveina í
Cagnes-sur-Mer á Frönsku
rívíerunni. Garrí lenti í þriðja
sæti en Botvinnik þjálfari hans
var ánægður með árangurinn því
pilturinn lagði sigurvegarann,
Jón L. Árnason, að velli. Upp frá
þeim degi hafa íslenskir skák-
áhugamenn fylgst úr fíarlægð
með snillingnum unga. Skákstill
hans leiftrar af Qöri og sigur-
vilja. Frami hans var undraskjót-
ur. Fimmtán ára gamall tók hann
þátt i sovéska meistaramótinu
og hlaut 8V2 vinning gegn 16
stórmeisturum. Á sterku alþjóð-
legu móti i Banja Luka i Júgó-
slavíu, sem hófst á 16. afinælis-
degi Kasparovs, varð hann
tveimur vinningum ofar en næsti
maður. Frá árinu 1981 hefiir
Kasparov ekki tekið þátt í skák-
móti án þess að bera sigur úr
býtum. Arið 1985 lagði hann
Karpov að velli í öðru einvigi
þeirra um heimsmeistaratitilinn.
Campomanes, forseti FIDE,
stöðvaði fyrsta einvígið eftir að
staðan hafði breyst úr 5-0
Karpov í vil í 5-3. Þar með var
stríðshanskanum kastað. Alla tið
siðan hefur Kasparov átt i heil-
ögu striði við Campomanes,
Karpov og sovéska skáksam-
bandið. Hann hefur stofiiað Stór-
meistarasambandið til að gæta
hagsmuna atvinnuskákmanna. í
fyrra gaf hann út sjálfsævisögu
sína sem hlaut harða gagnrýni í
skákheiminum. Einkalíf hans
hefiir þótt fréttnæmt, hann stóð
lengi í ástarsambandi við leik-
konuna Marinu Nejelovu, sem er
nógu gömul til að vera móðir
hans. Hann litur á sjálfan sig sem
barn breyttra tíma í Sovétrikjun-
um. Klara, móðir hans, sem helg-
að hefiir líf sitt frama piltsins
er armensk og faðirinn var gyð-
ingur. Kasparov vill breyta
imynd Sovétmanna sem hinir
þunglamalegu Rússar hafa skap-
að og hefur svo sannarlega tek-
ist það á skákborðinu og utan
þess. Síðustu sprengjunni varp-
aði hann um helgina þegar hann
sagðist ekki ætla að tefla við
Karpov til úrslita um sovétmeist-
aratitilinn. Ástæðan var að hans
sögn sú að sovésk skákyfirvöld
hefðu ekki tekið tillit til sinna
óska um tilhögun einvigisins.
Það tók sinn tíma að fá viðtal
við heimsmeistarann. Honum vegn-
aði ekki vel framan af Heimsbikar-
mótinu og var tæpast viðmælandi.
Eftir þrjá glæsta sigra í röð tók þó
að lyftast á honum brúnin og fyrir
harðfylgi Óttars Felix Haukssonar,
aðstoðarframkvæmdastjóra móts-
ins, féllst hann á að ræða við undir-
ritaðan í nákvæmlega 45 mínútur.
Fer það samtal hér á eftir:
Þér gekk ekki sem best í fyrri-
hluta mótsins. Hvað fór úrskeiðis?
Ég var hugmyndasnauður og mig
skorti orku. Að vinna skák er ekki
bara að leysa verkefni vel af hendi
heldur eyðir maður mikilli orku. Ef
maður er þreyttur þá getur maður
ekki teflt af viti og mistök verða
óumflýjanleg. Ég var úrvinda eftir
mörg undanfarin skákmót og mikla
baráttu tengda skákinni. Ég átti
jafnvel von á þessu og því miður
reyndist sá grunur réttur. Ég hafði
teflt í Amsterdam, í Belfort og á
sovéska meistaramótinu. í Belfort
gat ég teflt allan tímann af fullum
krafti en ekki hér. Ég hugsa að þær
tvær vikur sem ég bjó mig undir
mótið í Reykjavík hafí ekki reynst
nægur tími. Þetta vandamál tengist
afstöðu minni til skákarinnar. Ég
má ekki tefla of mikið. Mig verður
að þyrsta í skák og mér verður að
líða vel á meðan á skákinni stend-
ur. Ég verð að geta barist — ekki
endilega til sigurs — heldur í þágu
skáklistarinnar. Ég vil að mér líði
eins og í fríi við skákborðið, en
þannig var það ekki í upphafi móts-
ins.
En hvernig náðirðu þér upp úr
þessari lægð?
Ég veit það ekki og get ekki
útskýrt það. Eftir sex umferðir leið
mér mjög illa. Það er ekki nóg fyr-
ir mig að hafa fjóra vinninga af sex
þegar taflmennskan veit á illt. Svo
kom skákin við Sokolov. Ég var
mjög undrandi á þeim mistökum
sem ég gerði í unninni stöðu. Ég
var miður mín eftir þá skák og í
næstu umferðum var taflmennskan
brokkgeng sem fyrr. Ég tefldi eigin-
lega hvorki vel né illa. Ég var alltaf
að bíða eftir að ég kæmist í mitt
rétta form. Hélt jafnvel að það
myndi gerast í skákinni við Tal en
það gerðist ekki. Ég tefldi slaklega
gegn Nunn og Spasskíj.
Gekk á orkuforða
framtíðarinnar
Svo kom skákin við Beljavskíj.
Mér fannst eitthvað vera að smella
saman, ég hefði tök á framvindu
skákarinnar þótt ég ynni hana
reyndar ekki. Eg veit ekki nákvæm-
lega hvað gerðist en það var líkt
og ég gæti tekið af orkuforða
framtíðarinnar. Því miður þá verð
ég mjög oft að gera slíkt. Ég
skammaðist mín fyrir frammistöð-
una og óttaðist að orðstír minn
myndi bíða hnekki. Ég ákvað því
að beijast eins og ljón og flækja
stöðumar. Fyrir skákina við Timm-
an fannst méy eins og nú gæti eitt-
hvað gerst. Ég er mjög sáttur við
þijár sfðustu skákimar, gegn
Timman, Sax og Ehlvest. Jafnvel
þótt mér takist ekki að vinna mótið
þá sýnir skákin gegn Timman að
ég hafði erindi sem erfíði hingað
til íslands. Hún er sigur út af fyrir
sig. Þetta var ein af þeim skákum
sem fær mann til að fínnast að
maður sé ekta skákmaður. Ég held
að skákin gegn Timman sé ein af
mínum bestu skákum.
En hver er sú allrabesta?
Ég hlýt að svara með hinum
sígildu orðum: Hún hefur enn ekki
litið dagsins ljós. Ég er stoltur yfir
því að geta sagt að ég hafi teflt
fleiri góðar skákir en aðrir skák-
menn. En kannski er það liðin tíð.
Ég er ef til vill orðinn of þreyttur,
of gamall, segir Kasparov og hlær.
Þú sérð hve frammistaðan í þessu
móti hvílir þungt á mér. En mér
eru margar skákir eftirminnilegar
eins og 24. skákin í öðru einvígi
mínu við Karpov. Biðleikurinn minn
í 22. skákinni við Karpov í
Leníngrad, Rd7, er einn af frægari
leikjum skáksögunnar. Og 24.
skákin í Sevilla að sjálfsögðu. Einn-
ig skákin við Kortsnoj 1981 í Luz-
em.
Jóhann á mögnleika
gegn Karpov
Viðureign þín við Jóhann Hjart-
arson var æsispennandi. Hvert er
álit þitt á honum sem skákmanni?
Að sjálfsögðu er hann mjög
sterkur skákmaður. Hann er sterk-
ur á taugum, hraustur og mikill
baráttujaxl. Síðasttaldi eiginleikinn
er mjög mikilvægur; að geta barist
til síðasta blóðdropa. Hann er öllum
hættulegur og það er erfítt að tefla
gegn honum. Hann er vel heima í
býijunum og mjög taktískur en
stöðulegur skilningur hans er ekki
nógu góður ennþá. En því má ekki
gleyma að hann er rétt að byija
að tefla við sterkustu skákmenn
heims. Það er enginn vafí á þvf að
hann á eftir að bæta sig.
Heldurðu að Jóhann eigi mögu-
leika í einvíginu við Karpov í janúar?
Já, vegna þess hve einvígið er
stutt, einungis sex skákir. Ég held
að allt geti gerst. Að sjálfsögðu á
Kárpov mun betri möguleika. Hann
hefur mun meiri skilning á skák
en Jóhann. En líttu á, ég átti mína
slæmu daga í þessu móti og slíkt
gæti komið fyrir Karpov. Ef ein-
vígið væri 10-12 skákir þá mjmdi
ég ekki spá Jóhanni góðri útkomu.
Takist honum að viðhalda spenn-
unni í skákunum sex og hindra
Karpov í að beita stöðulegum skiln-
ingi sínum þá á hann möguleika.
Rigningin olli óþægindum
Hvemig líður starfsdagurinn hjá
þér á móti sem þessu?
Ég hef komið mér upp fastmót-
aðri dagskrá frá því ég hóf að tefla
einvígi. Því er nú einu sinni þannig
háttað að ég hef einvígi að atvinnu.
í upphafí þreifaði ég mig áfram og
ég held ég hafí fundið þá dagskipun
sem hentar mér best. Ég rís úr
rekkju milli klukkan níu og hálftíu.
Yfír morgunverði milli klukkan 10
og 11 rabba ég við félaga mína um
heima og geima. Það er mjög gam-
an að vera í félagsskap allra skák-
mannanna á móti sem þessu. Síðan
fer ég í klukkutfma göngutúr og
eyði svo klukkustund í undirbúning
fyrir skákina þann daginn. Þvínæst
legg ég mig í klukkutíma. Um nón-
bilið fer ég niður og snæði miðdegis-
verð. Um klukkan 3.45 rejmi ég
að koma mér í form með því að
fara í sturtu til dæmis og raka
mig. Milli klukkan fj'ögur og hálf-
fimm fer síðasti undirbúningur fyr-
ir skákina fram. Ef veðrið er gott
þá geng ég f tuttugu mínútur á
skákstað. Þvf miður hefur rignt