Morgunblaðið - 22.11.1988, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1988
Else Anny Snorra-
son - Minning
Fædd 11. maí 1911
Dáin 14. nóvember 1988
Else Snorrason, sem kvödd er
hinstu kveðju í dag, skilur eftir fal-
lega mynd og minningar svo marg-
ar, að ógerlegt er að greina frá,
enda vorum við nákomnar í fímmtíu
ár og það er langur tími í mannsæv-
inni. Síðast vorum við saman um
miðjan september leið, þegar hún
var hjá okkur í afmæliskaffi, en þá
rifjuðum við upp, að liðin voru
fimmtíu ár uppá dag frá því að
Haukur sonur hennar var skírður á
afmælisdegi föðursystur sinnar árið
1938. Fáum dögum síðar var hún
lögð inn á Landspítalann þar sem
hún andaðist þann 14. þ.m.
Saga Elsu mágkonu minnar er
um margt merkileg og hún hefst
raunar upp úr aldamótum, þegar
ung og glæsileg stúlka af svarf-
dælskum stofni fer fótgangandi úr
Svarfaðardal til Akureyrar. Þar
vinnur hún á gamla sjúkrahúsinu,
líklega til að afla farareyris og held-
ur síðan til Kaupmannahafnar til
að læra og vinna við hjúkrun. Þetta
var Kristín Friðfinnsdóttir. í Kaup-
manriahöfn kynnist hún þekktum
fíðluleikara, Julius Thomberg að
nafni. Ekki varð úr hjúskap með
þessum fræga manni, sem var kon-
sertmeistari m.a. við Konunglega
leikhúsið í Kaupmannahöfn,
fílharmoníuna í Berlín (1910-1917)
og um skeið Consertgebouw í Amst-
erdam og filharmoníusveitina í Var-
sjá. Hann er á förum til Berlínar,
þegar hann kynnist svarfdælsku
stúlkunni, sem verður eftir í borg-
inni og elur þar stúlkubarn á vor-
dögum 1911. Um þennan mann var"
sjaldan talað. Hann kom ekki frá
Berlín fyrr en sjö árum síðar, en
þá er Kristín flutt til Árósa með
litlu telpuna sína og dvelur þar til
ársins 1924. Telpan var skírð Else
Anny og bar nafn móður sinnar,
sem skrifaði sig Friðfinnsson þau
tuttugu ár, sem hún bjó í Dan-
mörku. Elsa tók síðar nafn manns
síns, Hauks Snorrasonar, og var
ævinlega nefnd Elsa eftir að hún
fluttist til Islands.
Um bemskuár Elsu í Danmörku
mætti skrifa langt mál. Það var
ekki sársaukalaust að vera bam
einstæðrar móður á þessum árum
og það á erlendri grund, án nokk-
urrar fjölskyldu, nema móðurinnar.
Eg hygg að þetta skeið í lífi hennar
hafí haft varanleg áhrif á viðhorf
hennar til lítilmagnans og þeirra,
sem lífið hefir á einhvern hátt leik-
ið grátt. Hún gekk í skóla í Árósum
og átti margar góðar minningar
þaðan og hélt sambandi við eina
skólasystur sína uns yfir lauk.
Mæðgumar fluttu heim til ís-
lands sumarið 1924 ,og fóru beint
til Ólafsfjarðar þar sem Kristín átti
systkini. Kannski var ástæðan sú,
að hun hafði kynnst ungum kaup-
manni þaðan, sem komið hafði með
Þorvaldi bróður hennar til Hafnar
nokkru áður. Hann hét Rögnvaldur
Gíslason, og þau gengu í hjónaband
eftir heimkomuna. En hamingjan
staldraði ekki lengi við, því að
Rögnvaldur dó af slysförum, þrem
mánuðum eftir giftinguna. Kristín
var barnshafandi og eignaðist
dreng, sem látinn var heita nafni
föður síns, Rögnvaldur Gíslason.
Hann var um langt árabil sölustjóri
hjá Kaupfélagi Eyfirðinga og starf-
ar þar enn. Mjög var kært með
þeim systkinum enda var Rögn-
valdur eina systkini Elsu hér á
landi, en hálfsystkini átti hún í
Danmörku og kynntist tveim
bræðrum löngu eftir stríð. Annar
þeirra var fiðluleikari eins og faðir-
inn.
Gaman var að heyra Elsu segja
frá viðbrigðunum að koma frá Árós-
um til Ólafsfjarðar. Hún var mjög
bráðþroska, fljót að læra málið og
samlagast aðstæðum, en margt
kom henni spánskt fyrir sjónir,
bæði í matarvenjum og búsháttum.
Næst lá leiðin til Akureyrar, og
réðst Elsa til skrifstofustarfa hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga. Á árunum
frá 1930 til 1938 lék hún hvert
hlutverkið á fætur öðru hjá Leik-
félagi Akureyrar og man ég vel
sumar þessara sýninga. Hún var
glæsileg á sviði og frábær leikkona,
„aðal prímadonnan af yngri kyn-
slóðinni" eins og einn gamall Akur-
eyringur komst að orði.
Árið 1938 verða þáttaskil í lífi
Elsu, þegar hún giftist Hauki
Snonosyni ritstjóra og þau hefja
búskap. Þetta voru glæsileg ung
hjón, skarpgreind og skemmtileg.
Heimili þeirra varð annað heimili
okkar systkinanna, en Haukur varð
fyrstur af okkur sex til að stofna
eigið heimili. Það var gaman að
koma til Elsu og Hauks. Heimili
þeirra var gestkvæmt og mikið
spjallað um allt milli himins og jarð-
ar. Elsa átti drýgstan þátt í því að
laða fólk heim, án þess að gera
neitt annað, en að vera hún sjálf.
Hún var fluggáfuð kona, afar
skemmtileg og hafði þann sjald-
gæfa eiginleika að geta verið með
fólki á öllum aldri sem jafnöldrum.
Okkur leið vel með Elsu. Hún hafði
lag á að skapa skemmtilegt og nota-
legt andrúmsloft, og hún var svo
mikill persónuleiki sjálf, að návist
hennar dugði til að hressa upp á
daufasta samkvæmi. Á Akureyri
fæddust börnin þijú, hvert öðru
yndislegra og miklir aufúsugestir
hjá afa og ömmu og öllu frænd-
fólki. Vel man ég þessi fallegu ár,
þegar allt lék í lyndi og margar
fallegar myndir geymast í minn-
ingu.
Á þessum árum voru allir flutn-
ingar til bæjarins með skipum og
alltaf var eftirvæntingin mikil hjá
Elsu, þegar búið var að skipa upp
vamingnum: Komu bækur? spurði
hún ævinlega og beið með óþreyju
svars. Hún átti töluvert af góðum
bókum, þegar hún giftist og var
sílesandi. Margan höfundinn kynnti
hún fyrir ungri mágkonu, og síðar
í lífinu ræddum við oft um bækur
og skiptumst á lesefni. Else varð
strax vinsæl í bænum og vinmörg.
Það hélst raunar allt hennar líf.
Hún var mikill vinur vina sinna,
trygg og skilningsgóð. Margir sóttu
til hennar, bæði ungir og gamlir,
og ég hygg að flestir hafi farið
ríkari af hennar fundi en þeir komu.
Elsu var margt vel gefíð, eins og
sagt er, og hannyrðir hennar fyrr
á ámm vöktu alltaf athygli. I mat-
reiðslu var hún mikill snillingur og
átti auðvelt með að skapa veislu
fyrir gesti sína, stundum úr litlu.
Listamaðurinn í henni var sjaldnast
langt undan. Elsu þótti ákaflega
vænt um Akureyri og minntist oft
ára sinria þar. Hún hélt sambandi
við vini sína og fór norður, þegar
kostur var. Hér í bæ eignaðist hún
fjölda vina. Margir þeirra munu
áreiðanlega minnast þess, þegar
hún hafði opið hús, skreytt og fal-
legt veisluborð, á páskadagsmorg-
un ámm saman, en sá dagur var í
hennar huga einn af hátindum árs-
ins. Else var trúuð kona, hún var
viðkvæm, ákaflega næm á allt fal-
legt og unni fögmm listum. Þó elsk-
aði hún leikhúsið kannski mest allra
listgreina og stundaði leikhúsferðir
til hinstu stundar. Hún unni líka
fagurri tónlist og hafði óvenju næmt
tóneyra.
Ungu hjónin fluttu til Reykjavík-
ur með börnin sín þijú árið 1955,
þegar Haukur varð ritstjóri Tímans.
Allt lék í lyndi, húsbóndinn að taka
við nýju starfi, verið að ganga frá
fallegu húsnæði handa fjölskyld-
unni, þegar reiðarslagið dundi yfir,
er Haukur lést af slysförum vorið
1958 aðeins rösklega fertugur.
Þetta var mikið og þungbært áfall
fyrir Elsu og okkur öll. Þessa vor-
daga var einkasonurinn Haukur að
ljúka stúdentsprófi, eldri dóttirin
Hildur unglingur í kvennaskóla og
yngri dóttirin Kristín rétt orðin sjö
ára. Erfiðir tímar fóm í hönd hjá
Elsu, en þá kom í ljós hvem mann
hún hafði að geyma. Hún tók til
starfa, fyrst skamma hríð hjá Þjóð-
leikhúsinu en fékk svo stöðu í tón-
listardeild Ríkisútvarpsins sem
skrásetjari og starfaði þar í 26 ár.
Henni þótti vænt um útvarpið og
eignaðist þar marga góða vini. En
annað áfall átti eftir að dynja yfir
Else, þegar Haukur sonur hennar,
blaðamaður á Morgunblaðinu, varð
bráðkvaddur 31 árs að aldri frá
ungri konu og tveim litlum bömum.
Else bar sorg sína með stillingu en
höggið var mikið. Hún stóð af sér
þennan storm og hélt áfram vinnu
sinni og vinafundum þegar tími
vannst til.
Else Snorrason skilur eftir marga
gjörvilega afkomendur sem hún
unni mjög. Haukur eignaðist tvö
böm með konu sinni Margréti
Schram en þau eru Hildigunnur sem
dvelst erlendis með manni sínum,
sem er við framhaldsnám. Hildi-
gunnur á soninn Kolbein, og Ámi
er við verkfræðinám við Háskóla
íslands. Áður en Haukur gekk í
hjónaband einaðist hann dóttur með
Berglindi Gísladóttur, Hrund að
nafni, en hún stundar nám í blaða-
mennsku í Bandaríkjunum. Hildur
starfaði hjá Flugfélagi íslands og
síðar Loftleiðum í New York og
vinnur nú hjá skandinavísku ferða-
skrifstofunni þar í borg. Hennar
maður er Jack Tobin sem starfar
fyrir loftferðaeftirliti Banda-
ríkjanna. Þau eiga tvö uppkomin
börn John Hauk og Elsu, sem bæði
em við háskólanám vestra. Kristín
sýningarstjóri við Þjóðleikhúsið á
soninn Hauk af fyrra hjónabandi
með Karli Júlíussyni og Hrafn með
síðari manni sínum Jóni Óskari
Valgeirssyni. Allt þetta unga fólk
sér nú á bak góðrar ömmu sem
elskaði það og vildi því allt það
besta.
Það verða margir sem sakna
Elsu og þeir mest sem þekktu hana
best. Sárastur er söknuður dætr-
anna en óvenju ríkt og fallegt kær-
leikssamband var milli þeirra. Hild-
ur og Kristín sátu við sjúkrabeð
hennar frá morgni til kvölds mestan
hluta daganna sem móðir þeirra var
að kveðja þetta líf. Fyrir mig em
þetta eins konar kaflaskil í lífínu
og erfitt að átta sig á því, að Elsa
sé horfin okkur. Hún tók þátt í öllu
með okkur og var mikill og góður
vinur heimilis okkar og bama okk-
ar. Nú er þessu skeiði lokið og að-
eins eftir að þakka samfylgdina og
allar góðar samvemstundir. Elsa
er kvödd með trega og söknuði, en
við getum verið viss um það, að
það hafa beðið „vinir í varpa“, sem
tóku á móti henni, þegar hún kom
að ströndum hins eilífa föðurlands,
sem bíður okkar allra.
Blessuð sé minning hennar.
Anna S. Snorradóttir
Þegar dauðinn kveður dyra koma
í hugann minningamar um þann
sem horfinn er. Og nú þegar Else
frænka mín er látin reikar hugurinn
til þeirra góðu stunda sem við áttum
saman á langri ævi. Því að það var
alltaf gott að hitta Else. Til hennar
sótti ég gleði og ánægju og þegar
erfíðleikar sóttu að vom þeir skjót-
lega yfirstignir í návist Else. Hún
var gædd þeirri sönnu lífsgleði sem
gott var að geta notið með henni.
I nærvem hennar styrktist ég ávallt
í þeirri trú, að lífið væri sú mikla
náðargjöf, sem aldrei mætti á glæ
kasta. Að lífíð væri til að lifa því
lifandi, og að hveijum og einum
bæri að taka andstreymi sem ögun
Guðs, sem þrátt fyrir sorgir og
+
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför eigin-
manns míns, föður, sonar okkar og tengdasonar,
EYJÓLFS EINARS EYFELLS ÞÓRSSONAR
bifvólavlrkja,
Laugarnesvegi 83.
Ingibjörg Jóhannsdóttir, Jóhann Eyjólfsson
Þór Jóhannsson, Elín R. Eyfells,
Jóhann Eyjólfsson, Sigríður Ásgeirsdóttir.
t
Innilegt þakklæti til allra þeirra sem auösýndu samúö, styrktu
okkur og studdu við andiát mannsins míns og föður okkar,
ÓLAFS N. KÁRDAL.
Guö blessi ykkur öll.
Helga Stefándóttir Kárdal,
Jónfna Ó. Kárdal,
Anna Marfa Kárdal.
t
Þökkum innilega samúð og hlýhug við andlát og útför systur okkar,
ÁSGERÐAR ANDRÉSDÓTTUR
frá Þórisstööum, Þorskafiröi,
Framnesvegi 42, Reykjavfk.
Jensína Andrésdóttir,
Fanney Andrésdóttir,
Sigrfður Andrésdóttir.
t
Við þökkum innilega öllum þeim sem sýndu okkur samúð og vinar-
hug við andlát og útför
GUÐBJARGAR GUÐNADÓTTUR.
Sérstakar þakkir færum við læknum og öðru starfsfólki Landa-
kotsspitala og starfsfólki á Hrafnistu í Hafnarfirði.
Börn hinnar látnu.
harma, megi ekki buga einn eða
neinn, heldur styrkja hann í trúnni
á allt hið góða sem lífið hefur að
bjóða. Hún prédikaði ekki, en, með
eigin framkomu og glaðværu fasi
gaf hún mér og öðrum það for-
dæmi, að ástvinamissir og mótlæti
eigj að styrkja hvem og einn til að
lifa sínu eigin lífi í kærleika og ást
á öllu því sem Guð hefur gefíð okk-
ur.
Móðir Else, Kristín Friðfinns-
dóttir Gíslason, móðursystir mín,
var dugmikil afbragðskona. Á unga
aldri sótti hún sjóróðra með föður
sínum og bræðrum frá einhveiju
hrikalegasta útræði sem hugsast
getur, niður undan snarbröttum,
háum sjávarbökkum, neðan við
Sauðanes á Upsaströnd. Algerri
hafnleysu í örlítilli vík, þar sem
engum dytti í hug nú á tímum að
reyna að lenda báti nema í ládeyðu.
En Kristínu langaði til að menntast
og af ótrúlegum dugnaði og áræði
tók hún sig upp úr bláfátækt heimil-
isins í Sauðaneskoti og sigldi til
Kaupmannahafnar um síðustu alda-
mót. Þar lagði hún stund á hjúkrun
og varð yfírhjúkrunarkona hjá mik-
ilsvirtum lækni. Í Danmörku kynnt-
ist hún dönskum tónlistarmanni og
eignaðist með honum Else Anny
þann 11. maí 1911. Hann sleit sam-
vistum við Kristínu sem þá stóð
eftir sem einstæð móðir. 0g nú
tóku við erfiðir tímar, en áfram
braust Kristín með Else litlu, en
ákvað loks að snúa aftur til íslands
árið 1924. Þar vann hún á ýmsum
stöðum við hjúkrun, en giftist 1925
ungum efnismanni, Rögnvaldi
Gíslasyni í Ólafsfirði. Um það bil
einu ári eftir brúðkaup þeirra
Kristínar og Rögnvalds fórst hann
við árekstur tveggja báta. Skömmu
eftir þetta áfall eða 10. mars 1926
fæddist Kristínu sonur sem skírður
var Rögnvaldur eftir föður sínum.
Bemsku- og unglingsár Else
voru því tímar fátæktar og erfiðis
og lítið var um skólanám hjá henni
utan bamaskólanáms í Danmörku.
Allt að einu aflaði hún sér mikillar
menntunar á eigin spýtur. Til ís-
lands kom hún altalandi á danska
tungu en á afar skömmum tíma
lærði hún að tala íslenskuna lýta-
laust. Síðar á ævinni lærði hún
ensku og varð svo víðlesin á þá
tungu að undrum sætti. Um nokk-
urt skeið vann Else fyrir sér sem
símastúlka hjá KEA á Akureyri. Á
þeim árum þótti það eftirsótt starf
og fengu færri en vildu. Else hafði
mikinn áhuga á leiklist og þótti
afar góð leikkona. Hún lék Qölmörg
hlutverk í sýningum hjá Leikfélagi
Akureyrar.
Árið 1937 giftist hún Hauki
Snorrasyni, ritstjóra, þeim merka
og góða manni. Þau eignuðust gott
og fallegt heimili á Hamarstíg 5
og síðar að Hrafnagilsstræti, og
bjuggu á Akureyri í mörg ár, eða
allt til þess að Haukur var fenginn
til að ritstýra Tímanum árið 1955
og J>au fluttu til Reykjavíkur.
A Akureyri fæddust þeim Else
og Hauki þijú myndarleg og mann-
vænleg böm. Haukur blaðamaður,
fæddur 1938, Hildur flugfreyja og
húsmóðir, búsett í Bandaríkjunum,
fædd 1941 og Kristín, sýningar-
stjóri í Þjóðleikhúsinu, fædd 1951.
Á menntaskólaárum mínum á Ak- ■
ureyri var ég heimagangur hjá þeim
Else og Hauki. Til þeirra var ávallt
gott að koma. Á heimili þeirra ríkti
sönn fjölskyldugleði. En svo fór ég
suður til náms í Háskólanum og
heimsóknum mínum til Else frænku
og fjölskyldu hennar fækkaði. En
snögglega bar ský fyrir sólu í lífi
Else þegar Haukur maður hennar
andaðist skyndilega í maímánui
1958. Þá átti frænka mín bágt.
Haukur sonur þeirra var þá aðeins
tvítugur að aldri, Hildur 17 ára og
Kristín 7 ára. En þótt harmurinn
væri þungur og lífsbaráttan ströng,
lét Else ekki bugast. Hún fór fljót-
lega að vinna hjá Þjóðleikhúsinu
og skömmu síðar í tónlistardeild
Ríkisútvarpsins, þar sem hún var
spjaldskrárstjóri. Því starfi gegndi
hún af mikilli prýði þar til hún varð
að hætta fyrir aldurs sakir.
í marsmánuði 1971 skall annað
reiðarslag yfír Else og §ölskyldu
hennar, þegar sonur hennar Haukur
varð bráðkvaddur á heimili sínu.
Haukur var aðeins 33 ára þegar