Morgunblaðið - 22.11.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1988
Strætisvagnarnir
og Laugavegurinn
eftir Astbjörn
Egilsson
Það er alkunna að stjóm Strætis-
vagna Reykjavíkur hefur gert
margítrekaðar tilraunir til að beina
umferð strætisvagna frá Laugaveg-
inum. Vegna mikillar umferðar um
götuna hafa tímaáætlanir vagn-
anna viljað fara úr skorðum. Því
hefur verið gripið til þess ráðs að
aka Skúlagötuna í stað Laugaveg-
ar.
En er það forsvaranlegt að svipta
þannig helsta verslana- og þjón-
ustukjama landsins svo mikilvæg-
um samgöngum, sem strætisvagn-
amir eru? Við sem vinnum að því
að gera miðbæinn að sterkum lif-
andi verslana- og þjónustukjarna
álítum að það fái ekki staðist að
SVR sniðgangi Laugaveg, þrátt
fyrir að umferð þar gangi nokkm
hægar en á öðmm götum borgar-
innar.
A sínum tíma komu upp hug-
myndir um sérstakan miðborgar-
vagn, sem gengi frá Hlemmi um
Hverfisgötu. Tímaáætlun var engin
og vagnarnir hleyptu fóiki út nán-
ast þar sem það óskaði. Eins gat
fólk stöðvað vagninn hvar sem var
og hoppað upp í þar sem það vildi.
í þessum vögnum gátu menn ferð-
ast gjaldfrítt. Aðrir vagnar gátu þá
gengið um Skúlagötu og haldið
áætlun sinni.
Þessi tilraun var gerð, — og
heppnaðist mjög vel. Sex daga vik-
unnar gengu þessir vagnar. Akveð-
ið var að tilraunin stæði í þijá
mánuði og kæmi þá í ljós hvort
fólk notaði sér þessa vagna eður
ei. Tilraunin heppnaðist fullkom-
lega, enda höfðum við auglýst þessa
gjaldfríu þjónustu talsvert hraust-
lega. Mjög margir notuðu þessa
vagna og lýstu yfir ánægju sinni
með hina nýju þjónustu.
En hvað gerist svo? Skyndilega,
og án þess að við í samtökunum
Gamli miðbærinn vissum, er annar
vagninn tekinn af, og leiðinni
breytt. Nú var þessum eina vagni
aðeins ekið niður í Lækjargötu og
síðan aftur — farþegalausum — að
Hlemmi. Þessi „þjónusta" er að
sjálfsögðu ófullnægjandi með öllu.
Þessu mótmæltu samtökin Gamli
miðbærinn kröftuglega og gera
enn. Ekki hafa_ þau mótmæli þó
borið árangur. í viðræðum okkar
við stjómendur SVR kom fram sú
hugmynd hvort við gætum hugsað
okkur að leggja fram fé til að taka
þátt í kostnaði við gjaldfría vagna.
Við tókum ekki illa í það, en sögðum
að aðeins gæti orðið um mála-
myndaupphæð að ræða, þar sem
samtökin væm ekki íjárhagslega
sterk. Þá kom upp sú hugmynd frá
okkur að við værum reiðubúin að
afla auglýsinga á þessa tvo vagna,
sem yrðu þá með öðrum hætti en
tíðkast í auglýsingum á öðrum
strætisvögnum.
Það merkilega er að hin upphaf-
lega tillaga um tvo Laugavegs-
vagna kom frá SVR, eftir viðræður
við stjóm Gamla miðbæjarins. í
þessum viðræðum kom í ljós að ef
vel tækist til, mætti þessi sam-
göngubót verða til þess að slá
mætti á frest eða hætta við bygg-
ingu eins bílageymsluhúss fyrir
miðborgina. Vagnarnir tveir, ígildi
svo dýrrar framkvæmdar, réttlættu
því ókeypis fargjöld á þessari leið.
Það er því vandséð hvers vegna hin
snögga hugarfarsbreyting hefur
orðið hjá forystumönnum SVR og
borgarinnar.
Okkur sýnist það ljóst að strætis-
vagnaþjónusta um Laugaveg er
ekki aðeins nauðsynleg þjónusta við
þá sem eiga erindi í miðborginni,
heldur er það beinlínis skylda SVR

Ástbjörn Egilsson
að sjá um að hún sé fyrir hendi.
Auk þess teljum við að Laugavegs-
vagnar eins og þeir voru reyndir í
fyrrahaust, stuðli að því að meira
verði um bílastæði en ella. Sem
dæmi má taka að fólk sem starfar
í miðborginni notar sér frekar
ókeypis strætisvagn ef það þarf að
erinda á svæðinu, en lætur einka-
bílinn eiga sig á langtímastæði utan
miðbæjarins. Þetta verður til þess
að starfsfólkið tekur ekki upp bíla-
stæði á viðkvæmum svæðum í mið-
bænum né heldur eykur það á
umferðarþungann. Einnig sparar
SVR sér að hafa stöðugt tvo vagna
til taks á annatímum seinni part
virkra daga til að taka við af þeim
leiðum sem höfðu farið úr skorðum
vegna umferðarþungans.
Samtökin Gamli miðbærinn hafa
reynt allt til að ná góðu samstarfi
við SVR og borgaryfirvöld í þessu
máli. Það er eins og það hafi aldr-
ei verið ætlunin að halda mið-
bæjarvagni í gangi. Tilraunina
með Laugavegsvagnana, — sem
heppnaðist svo vel, átti að nota til
þess að ná strætisvögnum af
Laugavegi, eins og ætlun SVR hef-
ur alla tíð verið.
I dag stendur þetta þannig að
okkur stendur til boða að fá tvo
miðbæjarvagna með þeim skilmál-
um að við leggjum fram'2,5 milljón-
ir króna á ári til að standa undir
rekstrarkostnaði, en megum á móti
selja auglýsingar á þessa vagna.
Hinsvegar þurfum við að leggja
fram tryggingar, sem eru samtök-
um okkar ekki hagstæðar eða að-
gengilegar. Að sjálfsögðu vitum við
að borgin greiðir stórfé á ári hveiju
með reksti SVR, en við sjáum ekki
að skert þjónusta við miðbæ höfuð-
borgar landsins sé fyrirtækinu eða
Reykjavíkurborg sæmandi, né held-
ur til framdráttar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
samtakanna Gamli miðbærinn.
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída:
Hænsna-Þórir
Þegar ég fæddist, voru komin nokkur systkini á undan, og
búið að skíra eftir ömmum og öfiim. Pabbi og mamma virtust
ekki alveg viss um hvað ég ætti að heita og skírnin dróst á
langinn. Svo kom ný systir á vettvang tveimur árum seinna.
Pabbi var lika mikið úti á sjó á þessum árum, og hafa hann
og mamma haft um margt annað og meira áríðandi að hugsa
en að finna nafii á snáðann. Hann fékk líka ágætis gælunafii,
sem tollað hefir við hann alla tíð síðan.
En einn dag var allt saman ákveðið. Pantaður var bíll frá
Aðalstöðinni og mamma og pabbi fóru með mig og systurina
að heimsækja prestinn í Lækjargötu. Séra Bjarni spurði mig,
sinni hijúfu röddu: „Og hvað átt þú svo að heita, væni minn?“
Ég gat svarað: „Þórir.“
Ég hefí alltaf verið mjög
ánægður með þetta nafn, þótt
aldrei hafi ég fengið nákvæmlega
upplýst, af hveiju foreldrar mínir
völdu það. Einhver sagði, að þau
hefðu kannað símaskrána, en ég
held nú stundum, að pabbi hafí
tekið það úr íslendingasögunum.
Það var oftast ein af sögunum á
náttborðinu hjá honum.
Undanfarið hefi ég verið dálítið
að glugga aftur í sögumar okkar
góðu. Mér skilst, að það sé ekk-
ert einsdæmi meðal íslenzkra
karla. Þeir líta ekki í þessar merku
bókmenntir í áratugi eftir að þeir
sleppa úr skóla, en fara svo að
kunna að meta þær betur, þegar
á ævina líður.
Átta Þórirar eru skráðir í Land-
námabók sem landnámsmenn.
Þeirra á meðal eru Þórir snepill,
Þórir haustmyrkur, Þórir dúfunef,
Þórir lína og Þórir þursasprengir.
Það vantar ekki uppnöfnin hjá
hinum ágætu forfeðrum okkar.
Stundum fínnst mér synd og
skömm, að við skulum hafa glatað
þeim ágæta sið. Ekki er ég nógu
vel að mér enn til að vita, hvaðan
ofangreind' nöfn á landnáms-
Þórirum eru komin. Samt ímynda
ég mér, að Þórir dúfunef hafi
verið með sérkennilegt og fugls-
legt nef og að Þórir lína hafí ver-
ið langur og mjór. Þetta verð ég
allt að rannsaka betur og gef ég
ykkur ef til vill skýrslu seinna.
Ekki veit ég til, að neinn Þórir
í íslendingasögunum hafí verið
sérstaklega frægur eða vinsæll.
Ekkert líkt og kempurnar Leifur
heppni, Gunnar á Hlíðarenda eða
Grettir sterki. í nokkrum sögun-
um, sem ég fletti um daginn, rakst
ég á nokkra viðbótar — Þórira:
Þórir hlammandi, Þórir leðurháls,
Þórir sælingur, Þórir járnskjöldur,
Þórir geitskeggur og Þórir flat-
nefur. Þótt ég segi sjálfur frá, þá
finnst mér þetta ekki sérstaklega
traustvekjandi hópur.
Og þá er eftir Hænsna-Þórir,
og er hann eini Þóririnn, sem um
hefír verið skráð sérstök saga,
sem auðvitað heitir Hænsna-Þóris
saga. í sambandi við þessa þanka
mína, rifjaði ég upp sögu nafna
míns, og fannst mér hún ekkert
merkilegri, en ég hafði munað
eftir frá fyrri tíð. Ég á bágt með
að trúa, að hann pabbi hafi skírt
mig eftir Hænsna-Þóri. Ég reikna
ekki með, að þið hafið lesið þessa
sögu nýlega, svo ég ætla að leyfa
mér að greina frá efni hennar í
fáum dráttum:
Sagt er frá því, að maður hafi
Þórir heitið, og var hann snauður
á fé og ekki vinsæll hjá alþýðu
manna. Hann tók til að ferðast
um landið og verzla. Meðal ann-
ars fór hann eitt sinn norður í
land og hafði þá með sér nokkur
hænsni og seldi. Var hann síðan
kallaður Hænsna-Þórir. Varð
hann vellauðugur af braski sínu
á skömmum tíma, en hélt áfram
að vera bæði óvinsæll og óþokka-
sæll.
Aðrar aðal-persónur voru höfð-
ingjamir Blund-Ketill, Tungu-
Oddur og Amgrítnur goði.
Hænsna-Þórir kom að máli við
Amgrím og bauðst til að taka son
hans, Helga, í fóstur. Hét hann
því, að Helgi skyldi fá helminginn
af auðæfum hans, en á móti vildi
hann vináttu og fylgi Arngríms.
Eins og þið ef til vill munið, þá
var það afar áríðandi á þessum
tímum að tryggja sér bandamenn,
því aldrei var að vita, hvenær il-
lindi kynnu að bijótast út. Þá var
afar áríðandi að eiga vini og
bandamenn sér til stuðnings.
Nú kom óþurrkasumar mikið
og var grasvöxtur lítill. Veturinn
sem fylgdi var harður og urðu
margir fljótlega heylitlir. Blund-
Ketill hjálpaði öllum sínum land-
setum dyggilega, en varð um síðir
að leita til Hænsna-Þóris, sem
átti auðvitað nóg hey. Hann vildi
samt ekki, fúlmennið, selja
Blund-Katli heyið, þótt góð borg-
un væri boðin. Færðist hann stöð-
ugt undan, en á endanum fékk
Ketill' Helga stjúpsoninn til að
leiða sig að heybirgðunum. Hét
hann því, að láta Arngrím goða
meta heyið og verðleggja, en þar
í viðbót myndi hann gefa Þóri
gjafir. Tók hann síðan nokkra
hestburði og hélt leiðar sinnar.
Hænsna-Þórir fór nú til
Arngríms goða og sagi Blund:
Ketil hafa rænt sig heyinu. í
harmleik þeim, sem á eftir kom,
sýndi Þórir, að hann var bæði
lyginn og hið versta ómenni.
Árngrímur var tregur að trúa
honum, en var búinn áður að heita
honum liðsinni, eins og fyrr var
skýrt frá, og gat því ekki, heiðurs
síns vegna, neitað að hlusta á
hann. Hænsna-Þórir fékk til liðs
við sig son áðumefnds Tungu-
Odds, Þorvald, og hét honum
gulli og grænum skógum.
Riðu þeir síðan, Þórir, Amgrím-
ur og Þorvaldur, fylktu liði heim
til Blund-Ketils. Þar urðu mikil
orðskifti, en svo gerðist það, að
austmaður nokkur, Örn að nafni,
sem var í liði Ketils, lagði ör á
streng og skaut á hóp Hænsna-
Þóris. Svo hörmulega vildi til, að
örin hæfði sveininn Helga, og var
hann þegar örendur. Næstu nótt
fór Þorvaldur Tungu-Oddsson aft-
ur að bæ Blund-Ketils og brenndi
hann til grunna. Þeir, sem ekki
brunnu inni, voru vegnir þegar
þeir reyndu að komast út. Fórust
þama allir heimamenn, en svo
vildi þó til, að Hersteinn, sonur
Ketils, var að heiman.
Greinir næst frá því, hvemig
Hersteinn og vinir hans og föður
hans fara að því að safna sér liði
og tryggja sér bandamenn, til
þess að geta náð rétti sínum og
komið fram hefndum á Hænsna-
Þóri og félögum hans. Svo langt
gekk Hersteinn, að hann festi sér
konuefni, dóttur Gunnars Hlífars-
sonar, mikils kappa, til að tryggja
sér fylgi hans.
Urðu nú bardagar milli flokk-
anna og voru margir drepnir.
Meðal annars sló í omstu við Þing-
völl milli manna Tungu-Odds og
fylgjenda Hersteins, og var geng-
ið á milli svo ekki yrði tmflað
starf þings. Hænsna-Þórir sjálfur
virðist ekki hafa verið mikil
stríðshetja, því hann og tólf menn
hans vom teknir lifandi af Her-
steins-mönnum. Hersteinn hjó
sjálfur höfuðið af Þóri og hafði
með sér til Þingvalla. „Verðr Her-
steinn ágætr mjök af þessu verki
ok fær af virðing mikla, sem von
var at.“ Svo segir í sögunni. Marg-
ir vom drepnir í viðbót, en á end-
anum sættust svo þeir, sem eftir
lifðu. Allt þetta út af nokkrum
hestburðum af heyi!
Svona fór fyrir Hænsna-Þóri,
og situr líklega sízt á mér að
leggja dóm á hans líf og tilvem.
Við emm þó alla vega hálfir nafn-
ar. Ef ég skyldi flytja til íslands
og opna þar kjúídingaveitinga-
stað, myndi ég kannske gerast
100% nafni hans og taka upp allt
nafnið: Hænsna-Þórir!
Höfundur er ræðismaður ís-
lands í Suður-Flórída ogfram-
kvæmdastjóri l\ji fisksölufyrir-
tæki á Miami.