Morgunblaðið - 19.02.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1989
,13
endurskoðun á matvælalögum í
annari nefnd.
Þá ráðleggur Ólafur Davíðsson
íslenskum fyrirtækjum að koma sér
upp útibúum eða einhverri annari
fótfestu innan Evrópubandalagsins.
Þetta ætti einkum við um markaðs-
og sölustarfsemi, en ekki um fram-
leiðslu, enda er allur íslenskur iðn-
vamingur tollfrjáls eins og stendur,
þó að tollur sé á saltfiski og fleiri
sjávarafurðum. Stóru fisksölufyrir-
tækin, Sambandið og Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna, hafa reyndar
verið að færa út kvíamar með því
að opna útibú í Þýskalandi og
Frakklandi auk Bretlands.
Tollar á saltfisk
Það em fleiri ástæður en 1992-
áætlunin sem valda því að sam-
skiptin við Evrópubandalagið em í
brennidepli nú. Innganga Spánar
og Portúgals, helstu saltfiskkaup-
enda okkar, í EB árið 1986 var
helsta ástæða þess að útflutningur
okkar til EB-landa jókst úr 39,3%
af heildarútflutningnum árið 1985
í 57,4% árið 1987. Saltfiskur hefur
verið 10-16% af útflutningi okkar
hin síðustu ár og er hlutur EB í
saltfiskútflutningnum nú yfir 98%.
Spánar- og Portúgalssaltfískur-
inn hafði verið tollfrjáls eða því sem
næst, en eftir EB-inngöngu þessara
þjóða fór að bera á innflutningstoll-
um og kvótum. Til að bæta gráu
ofan á svart fengu helstu sam-
keppnisaðilar okkar, Norðmenn,
sérstaka tollfrjálsa kvóta í skiptum
fyrir 15.000 tonna veiðileyfi til
handa EB í Barentshafí. Nú er í
gildi mjög flókið og síbreytilegt
kerfi tolla og innflutningskvóta, en
íslendingar greiða allt að 13% toll
á flattan þorsk og annan flattan
físk og 20% toll á söltuð þorskflök,
sem veldur því að íslendingar fá
allt að 1.500 milljón krónum minna
í sinn hlut en ella.
Um leið og þessir tollar era sett-
ir á hefur komið fram beiðni frá
Spánveijum um veiðar á 3.000
tonnum af físki í íslenskri lögsögu.
Þetta er aðeins örlítið brot af heild-
arafla íslendinga, en afstaða
íslenskra stjórnvalda og reyndar
allra stjórnmálaflokka er sú að ekki
komi til greina að veita slíkar heim-
ildir vegna þess að íslendingar vilji
halda óskomðum yfírráðarétti yfir
þeirri lögsögu sem við höfum barist
fyrir í ófáum þorskastríðum. Enn-
fremur að fiskurinn á íslandsmiðum
sé einfaldlega ekki til skiptanna þar
sem íslendingar hafí þurft að setja
kvóta á sínar eigin veiðar.
Innganga í EB?
Á sjöunda áratugnum var við-
reisnarstjórnin með hugmyndir um
að sækja um aukaaðild að Evrópu:
bandalaginu, en ekki varð úr því. I
staðinn opnuðu íslendingar
gluggann fyrir tollfijálsan útflutn-
ing með inngöngu í EFTA, sem þá
eins og nú mátti skilgreina sem
samtök biðfélaga í EB og þjóða sem
vildu njóta hins efnahagslega
ávinnings af fijálsri verslun í Evr-
ópu án þess að fóma of miklu af
sjálfstæði eða hlutleysi sínu.
Fríverslunarsamningur var gerður
við EB árið 1972, sem almennt er
álitinn íslendingum hagstæður.
Hugmyndir um inngöngu í EB
hafa verið að skjóta upp kollinum
á ný að undanförnu og vísa menn
þá til þeirra breytinga sem hafa
orðið með stóraukinni þýðingu Evr-
ópubandalagsins sem útflutnings-
markaðar, tollmúra á fiskinnflutn-
ing og þeirra breytinga sem verða
með hinum sameiginlega innri
markaði. Ljóst er að innganga kem-
ur ekki til greina á næstu ámm;
annars vegar vegna þess að EB
hefur ákveðið að ljá ekki máls á
inngöngu fleiri ríkja fyrr en eftir
1992 og hins vegar er umræðan
um hugsanlega inngöngu á algjöm
byijunarstigi og enginn stjórn-
málaflokkur hefur slíkt á stefnu-
skrá sinni. Víglundur Þorsteinsson,
formaður Félags íslenskra iðnrek-
enda er einn af örfáum mönnum
sem hefur sagt hreint út að við
ættum að ganga í EB; það sé eina
leiðin til að tryggja samkeppnis-
stöðu íslenskra fyrirtækja, bæði í
sjávarútvegi og öðmm greinum.
En hvers vegna er andstaða við
að ísland gangi í EB? Segja má að
það séu einkum tvö atriði sem menn
eiga erfitt með að samþykkja; ann-
að er ákvæðið um sameiginlega
fiskveiðilögsögu rílqa EB og hitt
er ákvæðið um sameiginlegan
vinnumarkað. Það þarf ekki að fara
mörgum orðum um líkumar á því
að íslendingar opni miðin skilyrðis-
laust fyrir þeim rúmlega 250.000
sjómönnum og 77.000 skipum sem
em í EB-ríkjunum. íslendingar em
reyndar aðilar að sameiginlegum
vinnumarkaði Norðurlandaþjóð-
■ 320 milljón manna
risamarkaður
■ Efnahagsákvarðanir
teknar með hliðsjón af
þróuninni í EB
■ Spánverjar vilja veiða
3.000 tonn í íslenskri
lögsögu
■ Utanríkisráðherra:
varnarmál tengjast
viðskiptahagsmunum
anna en hafa sett fyrirvara um
hugsanlegar takmarkanir vegna
smæðar vinnumarkaðarins hér.
Sumir vilja ganga í þveröfuga
átt við Víglund Þorsteinsson og
aðra þá sem vilja aðlaga ísland sem
mest að EB. Vilhjálmur Egilsson,
framkvæmdastjóri Verslunarráðs,
hefur varpað fram þeirri hugmynd
að reyna skipulega að efla hinn ört
vaxandi markað í Japan og ýmsum
öðmm löndum Asíu og snúa vöm
í sókn á Bandaríkjamarkaði. Þannig
ætti hlutur EB í útflutningi okkar
ekki að vera yfir 40% og Evrópu í
heild ekki yfír 50%. Bandaríkin og
Austur-Asía myndu síðan vega
samanlagt um 40%, en árið 1987
vógu þessir markaðir um 27%.
Þennan kost kallar Vilhjálmur að
byggja upp litla heimsborg í miðju
Atlantshafínu og telur að þannig
getum við íslendingar fengið betri
samningsstöðu og meira sjálfstæði
gagnvart Evrópubandalaginu.
Fríverslun með fisk
helsta hagsmunamálið
Mikið annríki verður í samskipt-
um íslands við aðrar Evrópuþjóðir
í næsta mánuði. Þá fer Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra á
leiðtogafund EFTA-ríkja í Ósló og
síðan fer Jón Baldvin Hannibalsson
á fund utanríkisráðherra EFTA- og
EB-ríkja í Brassel. Þá á Halldór
Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra
að hitta sjávarútvegsráðherra Evr-
ópubandalagsins í mars. Jón Bald-
vin sagði að ákveða þyrfti fríverslun
með físk innan EFTA fyrir leið-
togafundinn í mars og vinna „þessu
stærsta hagsmunamáli íslendinga í
samskiptunum við Evrópubanda-
lagið“ síðan brautargengi í viðræð-
um við EB. Jón Baldvin tekur síðan
við formennsku í ráðherranefnd
EFTA í júlí og segir að sæki hann
alla þá fímdi sem ætlast sé til kosti
það yfír 30 utanlandsferðir á síðari
hluta ársins.
Hann var spurður hvort hann
muni tengja vamarmál við tollfríð-
indi í viðræðum við EB. Svarið er
að flest lönd EB séu einnig í NATO
og það standi í stofnsamningi Atl-
antshafsbandalagsins að ríkin eigi
að leitast við að leysa öll ágreinings-
efni sín á milli þó að þau snerti
ekki varnarmál beint. Það er erfítt
að skilja þessi sjónarmið öðmvísi
en svo að ísland skipti Evrópu miklu
meira máli í sambandi við vamir
en viðskipti og því ætti að vera
hægt að ná fram hagstæðari við-
skiptasamningum en ella með því
að minnast á varnarmálin.
ísland og Finnland
einu „utanvelturíkin"?
Samskiptin við EB eiga eftir að
verða því meira í umræðunni eftir
því sem hið margnefnda ártal 1992
nálgast. Það sem brennur á íslend-
ingum nú er að reyna að aðlagast
breyttum aðstæðum og harðnandi
samkeppni, auk þess aS reyna að
greiða frekar fyrir fiskútflutningi
til þessa langmikilvægasta markað-
ar okkar. Það er þó kannski tíma-
bært að fara að hugsa um það hvort
við viljum tilheyra beint eða óbeint
nýju evrópsku stórveldi, sem gæti
orðið til innan fárra áratuga ef
skoðanabræður og -systur Delors
verða ráðandi í evrópskum stjórn-
málum. Austurríki mun mjög
líklega æskja EB-aðildar eftir 1992
og innan Noregs er vaxandi áhugi
á inngöngu, einkum á hægri væng
stjórnmálanna. Þróunin í Svíþjóð
er mjög samstíga EB og enn frekar
í Sviss. Þá era aðeins eftir tvö lönd
í Vestur-Evrópu; útverðimir Finn-
land og ísland. Þau hafa bæði
nokkra sérstöðu sem gerir þeim ill-
mögulegt að ganga í EB undir
óbreyttum kringumstæðum, annað
vegna hlutleysis og nálægðarinnar
við Sovétríkin og hitt vegna þess
hve háð það er fiskimiðunum um-
hverfís landið. Spumingin er hvort
íslendingum tekst að tryggja hvort
tveggja, góð viðskiptakjör og óskert
sjálfstæði í framtíðinni.
HVAfl ÞÍÐIR
1992?
1) Stærri markaður - fleiri tækifæri
2) Aukin hagkvæmni - harðnandi
samkeppni
3) Tollmúrar?
4) Þrýstingur af hálfu EB á ákveð-
in fríðindi gegn aðgangi að innri
markaðinum
Hvað eiga íslendingar að
gera?
(Ólaflir
Davíðsson,
fram-
kvæmda-
stjóri Félags
íslenskra
iðnrekenda
og formaður
ráðgjafa-
nefiidar
EFTA)
1) Afnema hömlur á gjaldeyris-
verslun
2) Samræma skatta og aðra löggjöf
reglum EB
3) íslensk fyrirtæki eiga að koma
sér upp útibúum innan EB, einkum
á sviði sölu- og markaðsmála
4) Hefla beinar viðræður við EB til
að láta reyna á skilmála þeirra
Þetta er verið að gera
(Jón Baldvin
Hannibals-
son,
utanríkisráð-
herra og
verðandi
formaður
ráðherra-
nefndar
EFTA)
1) Unnið innan EFTA að samræm-
ingu ýmissa reglna til sköpunar
evrópsks efnahagssvæðis EFTA og
EB-þjóða samkvæmt svokölluðu
Lúxemborgarsamkomulagi
2) Sjónarmið íslendinga kynnt ráð-
herram í einstökum ríkjum til að
kynna sérstöðu íslands
3) Fjármagnsmarkaðurinn verður
opnaður fyrir erlendum bönkum og
stofnunum i áföngum samkvæmt
efnahagsaðgerðum ríkisstjórnar-
innar
4) Tilmæli um að með öllum tillög-
um til lagabreytinga skuli fylgja
greinargerð um hvemig þær sam-
ræmast EB-breytingum