Morgunblaðið - 21.02.1989, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. FEBRÚAR 1989
Til ritsljóra Morgunblaðs-
ins vegna „Sturlumáls“
eítir Arnmund
Backman
Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum áður, fól menntamálaráð-
herra og flármálaráðherra undirrit-
uðum að vinna að lausn hins svo-
kallaða „Sturlumáls". Auðvitað á
engum að blandast hugur um að
það var pólitísk ákvörðun að sætta
málið. Eg veit ekki betur en að
núverandi menntamálaráðherra og
fleiri ráðherrar þessarar ríkisstjóm-
ar hafi talið aðforina gegn Sturlu
Kristjánssjmi ósæmilega frá upp-
hafi. Menn þurfa því ekki að eyða
miklu bleki vegna þess þáttar máls-
ins.
Frá því að þessi mjög svo erfiða
og landsfræga deila var endanlega
útkljáð með fullum sáttum málsað-
ila í nóvember sl., hafa nokkrir
menn fundið hjá sér þörf til að ijúfa
friðinn sem um málið náðist, ólmast
gegn samkomulaginu og fundið því
allt til foráttu. Sá sem verst hefur
látið er fyrrverandi aðili málsins og
þáverandi menntamálaráðherra.
Aðrir hafa hvergi komið nærri áður
svo vitað sé. En við búum við mál-
frelsi og ritfrelsi og vissulega hefur
hver og einn rétt til að tjá sig opin-
berlega um hvaðeina og ber á því
ábyrgð.
Að mínu áliti hafa skrif um
„Sturlumálið" undanfamar vikur
og mánuði verið þess eðlis að ég
hef ekki talið þau svaraverð fyrir
minn litla þátt í málinu. Þau hafa
ýmist verið þrungin heift, hlaðin
vanþekkingu eða vísvitandi rang-
færslum. Það sem hefur þó aðallega
haldið aftur af mér er einhvers
konar tillitssemi við annan málsaðil-
ann, Sturlu Kristjánsson, fyrrver-
andi fræðslustjóra í Norðurlandi
eystra, og blóðborin virðing fyrir
skólum og menntakerfi okkar. Ég
horfi nefnilega til þess óskapar
álags sem mál þetta hlýtur að hafa
í för með sér fyrir einstaklinginn
Sturlu Kristjánsson og fjölskyldu
hans. Ég lít einnig til þeirrar nauð-
synjar að sæmilegur friður sé innan
skólakerfísins og það njóti virðingar
og trausts almennings. Ég held
einnig að allir sæmilega sanngjam-
ir og sáttfúsir menn ættu að geta
verið sammála um að mál af þessu
tagi meiðir hvorki ráðherrann né
ríkissjóð. Því síður meiðir það fyrr-
verandi ráðherra og þingmenn og
allra síst einhverja hneykslara út í
bæ sem telja sig finna á málinu
auma bletti.
Staðreyndin er sú að einstakling-
ar sem lenda í glímu eins og þess-
ari við kerfíð, eru dæmdir til að
fara mjög illa út úr þeim viðskipt-
um, hversu háar sem bætumar
kunna að vera í lokin með sátt eða
dómi. Og því nær gengur svona
deila persónu manna og friðhelgi
einkalífsins sem fleiri sjálfskipaðir
riddarar siðferðis og réttlætis sjá
ástæðu til að strá salti í sárið.
Leiðaraskrif
Morgimblaðsins
Astæða þess að ég skipti mér
af þessum skrifum nú er hins vegar
sú að í leiðara Morgunblaðsins,
fimmtudaginn 26. janúar sl., er
haldið fram síendurteknum rang-
færslum í þessu máli. Ég hef til-,
hneigingu til að taka mark á leið-
araskrifum Morgunblaðsins enda
þótt ég sé oft ósammála þeim. Þau
eru oftast vönduð. Eftir þeim er
tekið og þau túlkuð sem ritstjómar-
stefna blaðsins.
í leiðaranum segir svo:
„Sturlumál þróuðust þann veg
að til stóð að dómstólar skæru úr
um ágreining fyrrverandi ráðherra
og handhafa framkvæmdavaldsins
og fráfarandi fræðslustjóra. Það er
ekki óeðlilegt og í fullu samræmi
við leikreglur réttarríkisins. En þá
komu nýir valdsmenn til sögunnar:
Svavar Gestsson, menntamálaráð-
herra, fyrrverandi formaður Al-
þýðubandalagsins og Ólafur Ragn-
ar Grímsson, fjármálaráðherra, nú-
verandi formaður Alþýðubanda-
lagsins. Ágreiningsmálið, umfram-
eyðsla á almannafé, var snarlega
„leyst" fram hjá dómstólum. Sá,
sem eyddi skattpeningum umfram
fjárlagaheimildir, var settur á bóta-
stall. Skattborgurum var gert að
greiða honum umtalsverðar bætur.
Þannig var hann látinn „standa al-
menningi opinberlega reiknings-
skil" á embættisfærslu sinni."
Til hvers er verið að bera svona
lagað á borð fyrir lesendur blaðs-
ins? Er ekki einum of langt gengið
í harðneskjunni?
Dómur bæjarþings
Reykjavíkur
í dómi bæjarþings Reykjavíkur
frá 8. apríl 1988, sem kveðinn var
upp af Hjördísi Hákonardóttur,
borgardómara, Jóni L. Amalds,
borgardómara og Guðmundi Am-
laugssyni, fyrrverandi rektor, allt
fólk sem nýtur mikillar virðingar
hér á landi, var komist að þeirri
niðurstöðu að uppsögn á Sturlu
Kristjánssyni úr fræðslustjóraemb-
ættinu hefði verið ólögleg. Dómar-
amir taka fram að enda þótt stjóm-
sýsla hafí heimild til brottvikningar
starfsmanns og efnislegar forsend-
ur séu til slíkrar brottvikningar,
beri stjómvaldi þó að gæta þess að
eðlilegt hlutfall sé á milli þeirra
opinberu hagsmuna sem ætlunin
er að vemda og þeirra aðgerða er
stjómvöld grípi til. Viðurlögin verði
að helgast af þeim stjómsýslumark-
miðum sem ætlað er að ná. Ekki
megi vera misvægi milli þeirra
ámælisverðu verka sem unnin hafa
verið og þeirra viðurlaga sem beita
skal. Dómurinn nefnir ætlaðar
ávirðingar fræðslustjórans en segir
að í hvorugu tilviki þyki sakir hins
vegar vera nægilega alvarlegar til
að réttlæta fyrirvaralausa brott-
vikningu að fullu. Framkvæmd frá-
vikningarinnar að formi til þyki
hafa verið ábótavant sbr. fyrirmæli
laga nr. 38/1954. Ennfremur segir
svo í forsendum dómsins:
„í ljósi þeirrar meginreglu að
starfsmanni sé fyrst vikið úr stöðu
um stundarsakir, að sakir þær sem
bomar vom á stefnanda voru ekki
nýtilkomnar og að stefnandi var
ekki sakaður um refsivert atferli,
þykir aðferð ráðherra við frávikn-
ingu stefnanda úr starfi fræðslu-
stjóra Norðurlands eystra hafa ver-
ið of harkaleg og fyrirvaralaus og
verður ekki talin lögmæt í skilningi
laga nr. 38/1954. Ber honum því
réttur til fébóta úr ríkissjóði. Við
ákvörðun bóta þykir rétt að líta til
þess að verulegir samskiptaörðug-
leikar hafa verið á milli stefnanda
og menntamálaráðuneytisins og að
stefnandi gaf tilefni til þess að ráðu-
neytið gripi til brottvikningar um
stundarsakir."
Þetta eru meginatriði málsins.
Fjármálaráðherra, f.h. ríkissjóðs,
rvar vegna aðgerða þáverandi
menntamálaráðherra, dæmdur í
900.000.- króna skaðabætur með
fullum vöxtum frá 13. febrúar 1987
auk málskostnaðar. Það er því
rangt og í hæsta lagi óheiðarlegur
málflutningur að halda því fram að
„til hafi staðið að dómstólar skæm
úr um ágreining þennan" og að
„ágreiningsmálið hafi verið snar-
lega leyst fram hjá dómstólum" eins
og segir í leiðaranum. Borgardómur
Reykjavíkur nýtur mikillar virðing-
ar um allt land. Sömuleiðis þrír
umræddir dómarar en þeir höfðu
kveðið upp alvarlegan áifellisdóm f
þessu máli. Það var hins vegar ríkis-
sjóður og þáverandi ráðherra sem
ekki þoldu niðurstöðu Borgardóms
Reykjavíkur og áfrýjuðu málinu.
Arnmundur Backman
„Sturlumálið“ var á al-
gjöru byrjunarstigi í
Hæstarétti. Það hafði
verið þingfest og var í
firesti vegna gagnaöfl-
unar. Hæstiréttur hafði
þess vegna ekki flallað
um málið að neinu öðru
leyti.“
Hins vegar ber að hafa í huga að
flestum dómsmálum hér á landi
lýkur með sátt eða dómi undirrétt-
ar. Aðeins broti af málum undirrétt-
ar er áfrýjað til Hæstarréttar. Sem
betur fer eru menn á því þroska-
stigi að sætta flestar deilur eða una
héraðsdómi þannig að ekki komi til
kasta Hæstaréttar. „Sturlumálið"
var á algjöru byijunarstigi í Hæsta-
rétti. Það hafði verið þingfest og
var í fresti vegna gagnaöflunar.
Hæstiréttur hafði þess vegna ekki |
flallað um málið að neinu öðru
leyti. Niðurstöðu úr Hæstarétti var
venju samkvæmt ekki að vænta 4
fyrr en eftir 1—2 ár. Á meðan hefði
ríkt sama ófriðarástandið í þessum
málaflokki.
Að móðga dómstóla
Þeirri skoðun hefur verið mjög
haldið á loft að það sé nánast móðg-
un við Hæstarétt eða dómstóla að
sætta mál. Mér finnst þannig mál-
flutningur dæmalaus ruglandi. Lög-
menn sem halda slíku fram, hafa
annaðhvort ekkert lært eða öllu
gleymt. Hér er einum of langt seilst
til að koma höggi á pólitíska and-
stæðinga. Það er eitt af hlutverkum
íslenskra dómara að reyria sættir í
öllum málum. Aðilar máls fyrir
Hæstarétti geta á öllum stigum
þess sæst. Eg veit ekki betur en
að lögfræðingum hafi verið kennt a
að betri væri mögur sátt en feitur "
dómur. Ég þori að fullyrða að engu
séu dómstólar fegnari en sátt með
málsaðilum.
Ég vil að lokum leyfa mér að
lýsa þeirri skoðun minni að ég tel
niðurstöðu borgardóms vera rétta.
Sem betur fer höfum við náð það
langt á sviði vinnuréttar að atvinnu-
rekendur 0g stjómvöld geta ekki
rekið starfsmenn sína fyrirvara-
laust með svívirðingum og offorsi.
Hvað opinbera starfsmenn áhrærir,
gilda reglur laganna frá 1954. Þar
er nákvæmlega tiltekið hvemig með
skuli fara við meintar misfellur
opinberra starfsmanna í starfí. Það
er allavega ljóst og fenginn fyrir
þvf dómur að þau lagafyrirmæli
braut þáverandi menntamálaráð-
herra hvað sem öðru líður. Málið
er ekki merkilegra prófmál en það.
Það fjallar ekki _um „umframeyðslu
á almannafé". Ég spyr í lokin. Er (
einhver innan ritstjómar Morgun-
blaðsins sem vill gefa menntamála-
ráðherra vald til að segja starfs- |
mönnum sínum upp af eigin geð-
þótta?
Höfundur er hæstaréttarlögmað-
ur.
OBLEIKTAR
BLEIUR
ENGIN AUKAEFNI
NÁTTÚRULEGAR í GEGN
OFNÆMISPRÓFAÐAR
Mátt þú sjá af
400 krónum
á ðag?*
Skutlan er eins og snióin fyrir nútlmafólk. Hún er Tjlf ctm CT> "hó rfQtlTP hll OllínQot
sparneytin,5mannaog sérlegalétt og lipur I um- X-ll DvU jJOi gOULLl pLL dgllOiöu
feröinni. Skutlan er flutt inn af Bilaborg h/f. Þaö - . ' • -r a htstt a nT7TTmT tti
tryggir 1. flokks þjónustu, sem er rómuó af öllum splunkunýja LANCIA SKUTLU!
sem til þekkja.
* LANCIA SKUTLA kostar kr. 386 þús.kr. stgr. Út■
borgun kr. 96.500, eftirstöðvar greiðast á 30
mánuðum, kr. 12.211 pr. mánuð að viðbættum verð-
bótum. Kostnaður við ryðvörn og skráningu erekki
innifalinn. Gengisakr. 13 2 '89
AT VERO
BILABORG HF.
FOSSHÁLSI 1, S 68 12 99.
Opið laugardaga frá kl. 1 - 5