Morgunblaðið - 12.03.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. MARZ 1989
Hraðlest
til himna -
og helvítis
VIRKA EFNIÐ í krakki er
hið sama og í kókaínduftinu
sem tekið er í nefið. Kókaín
eykur virkni dópamíns og
fleiri efha, sem flytja boð
um velliðan á milli taug'a-
fruma. Samkvæmt helstu
kenningunni um virkni kók-
aíns gerist þetta þannig að
kókaínið stíflar einskonar
„ryksugur" sem endur-
heimta dópamínið frá yfir-
borði taugafrumanna. Dóp-
amínið heldur því áfram að
senda sterk sæluboð þar til
það brotnar niður. Til
lengri tíma veldur þetta því
að dópamín frumanna
minnkar og taugakerfið f
hættir að geta sent boð umj
vellíðan. Þetta er orsökin ‘
fyrir þunglyndinu sem
ásækir kókaínfikla eílir að
þeir hafa náð hátindi sæl-
unnar og valdatilfinningar-
innar sem fylgir vímunni.
Neysla kókaíns eða krakks
til Iengri tíma getur svo
rýrt dópamín taugafrum-
anna að þær brenna út og
það verður nær ómögulegt
að kalla fram nokkra vellíð-
unartilfinningu.
Hvíta kókaínduftið er svo-
kallað kókaínklóríð, sem
leysist upp í vatni og á þvi
greiða leið inn í líkamann í
gegn um slímhimnur í nef-
inu. Krakk er hins vegar
svokallaður kókainbasi og
ekki er hægt að taka það í
nefið. Það er búið til úr
kókaínklóríði með því að
hita það með bökunarsóda
og vatni og molarnir sem
út úr því fást eru yfirleitt
reyktir. Þannig nær efnið
til heilans á nokkrum sek-
úndum, en víman endist
yfirleitt ekki nema í nokkr-
ar mínútur. Duftið sem tek-
ið er í nefið er hins vegar
allt að tíu mínútur að hafa
áhrif og hámark vímunnar
næst eftir tuttugu mínútur.
Krakk er öfgakenndara og
hættulegra en kókaín á
svipaðan hátt og kókaín-
duftið er sterkara fíkniefni
en kókalaufin sem íbúar
Suður-Ameríku tyggja.
Víman er sterkari og styttri
og eftirköstin verri. Kók-
aínfíkn margra verður ekki
óviðráðanleg fyrr en eftir
nokkurra ára neyslu, en
krakkið hefur stytt þann
tíma niður í nokkrar vikur
eða skemur. Stöðug krakk-
neysla brýtur niður per-
sónuleikann á nokkrum vik-
um og veldur ofsóknar-
brjálæði, sem gerir fólk tor-
tryggið og árásarhneigt.
Það, ásamt hinni óviðráðan-
legu fíkn og hinum miklu
peningum sem eru í spilinu,
hefur reynst vera eldfimur
kokkteill í Bandaríkjunum.
Hefuraldrei
fundist á
íslandi og
IMordurlöndum
Tveir
sjúklingará
Vogi segjast
hafa reykt
krakk
hérlendis
Lögreglan með
tilbúna áætlun
gegn krakki
ísland
tengdara
bandaríska
fíkniefnaheim-
inum en mörg
Evrópulönd
Kemurkrakkið
íkjölfar
kókaínbylgju
hérlendis?
VK) ÞROSKUUNNN
eftir Huga Ólofsson^
ÞAÐ ER ÓDÝRT, geysilega vanabindandi og oft banvænt.
Það er kallað krakk og hefur á nokkrum árum orðið að
alvarlegasta fíkniefhavandamáli Bandaríkjanna, vegna
hinnar miklu aukningar á ofbeldi og glæpum sem það
hefiir I fbr með sér. Það hefur aldrei fímdist á íslandi eða
Norðurlöndum, en einstaka fíkniefíianeytendur segjast
hafa heyrt um efhið hér á landi, eða jafiivel reynt það
hér. Menn óttast að krakkið muni fylgja í kjölfarið á þeirri
kókaínbylgju sem nú gengur yfír Evrópu. Arnar Jensson,
lögreglufulltrúi í fíkniefíiadeild, segir að eflaust muni
krakk koma hingað fyrr eða síðar, en hitt sé annað mál
hvort það nái fótfestu. Ef sannað yrði að krakk væri á
boðstólum hér á landi væri komin upp ný og alvarlegri
staða í íslenska fíkniefhaheiminum og viðbrögð lögreglu
yrðu mjög hörð.
Það eru nokkur ár síðan
krakk skaut upp kollin-
um í Bandaríkjunum, en
það er afbrigði af eldra
og þekktara fíkniefni,
kókaíni. Segja má að krakk sé af-
sprengi markaðslögmála í kókaí-
niðnaðinum. Framboð á kókaíni
hefur vaxið gífurlega á síðustu
árum og hinn hefðbundni markaður
mið- og yfirstéttar í Bandaríkjunum
— þar sem neytendur eru taldir
vera um 6 milljónir talsins — er
löngu mettur. Markaðsverðið hefur
hrunið og kíló af kókaíni kostar nú
jafnvirði 500.000 íslenskra króna í
bandarískum stórborgum, en kost-
aði um 3 milljónir fyrir nokkrum
árum. Nýrra markaða var þörf.
Kókaín á bíómiðaverði
Krakk hefur verið kallað „kókaín
fátæka mannsins“, en það er hægt
að framleiða á einfaldan hátt úr
kókaínklóríði og matarsóda og fást
um 10.000 molar af krakki úr kíló-
inu af kókaíni. Krakk hefur komið
efninu til alveg nýs neytendahóps,
sem tekur efninu fegins hendi til*
að flýja ömurlega tilveru gettósins
eða til að öðlast skjótfenginn gróða.
Skammturinn af krakki kostar und-
ir þúsund krónum íslenskum og í
sumum stórborgum er verðið á hon-
um komið niður í 3 dollara, eða
rúmar 150 íslenskar krónur. Það
er verð ódýrs bíómiða í Banda-
ríkjunum.
Afleiðingarnar þar eru hrikaleg-
ar, margfalt verri en heróínöldunn-
ar á sjöunda áratugnum. Menn
hafa á orði að heróín geri fólk að
fullorðnum óvitum, en krakk geri
menn að villidýrum. Fréttaskýrend-
ur líkja uppgangi glæpaklíka sem
stjórna krakksölunni við vöxt mafí-
unnar á bannárunum, en eru sam-
mála um að ofbeldið sem fylgir
þeim sé margfalt verra. Dæmi:
Árið 1987 voru 387 manns myrtir
í innbyrðis átökum klíka í Los Ange-
les einni og ástæðan fyrir ofbeldinu
er fyrst og síðast barátta um krakk-
gróða. Þetta samsvarar um 7
„krakk-morðum“ á ári á stór-
Reykjavíkursvæðinu. í New York
tala menn um styijaldarástand. Þar
voru stofnaðar sérsveitir í mars í
fyrra til að beijast við krakksala
og á tæpu ári hafa þær handtekið
rúmlega 6.000 manns.
Krakk í Reylgavík?
Það er langur vegur til
Reykjavíkur frá fátækrahverfum
bandarískra stórborga á borð við
Los Angeles og New York, en hér-
lendis eru menn engu að síður á
varðbergi gagnvart þessu stór-
hættulega efni. Amar Jensson seg-
ir að lögreglan hafi aldrei fundið
krakk á Islandi og að ekki sé stað-
fest að það hafí borist hingað til
lands. Ekki væri hægt að útiloka
að um einstaka tilfelli krakkneyslu
hefði verið að ræða, en eftirlitskerf-
ið væri það öflugt að fullyrða mætti
að það væri ekki til sölu hér. Lög-
reglan hefði heyrt einu sinni eða
tvisvar að einhveijir væm með
krakk, en komið hefði í ljós að það
átti ekki við rök að styðjast. Það
sama gilti um heróín; það hefði
aðeins tvisvar fundist hér á landi í
Iitlum mæli og lögreglan hefði rann-
sakað sögusagnir um heróínsölu,
sem hefðu reynst vera rangar.
Stundum væri um það að ræða að
sölumenn seldu efni undir röngum
nöfnum, stundum vissu fíkniefna-
neytendur einfaldlega ekki hvað
þeir hefðu undir höndum og stund-
um gortuðu eiturfíklar af neyslu
sterkra efna, svo sem heróíns og
krakks.
Arnar segir að væri krakk boðið
til sölu hér á landi færi það ekki
fram hjá fíkniefnalögreglunni. ís-
land væri lítið land og upplýsingar
fljótar að berast. Fíkniefnalögregl-
an væri hreinlega með samninga
við ákveðna menn að láta vita þeg-
ar ný og hörð efni berast. Sumir
seljendur og neytendur fíkniefna
hér á landi væm í raun á móti
krakki, því að þeir vissu að slíkt
myndi kalla á stóraukin og harka-
legri viðbrögð af hálfu lögreglu. í
bandarískum bæjum á stærð við
Reykjavík hefði innreið krakksins
valdið öldu eiturfíknar og ofbeldis,
þannig að það væm gildar ástæður
fyrir því að hafa varann á.
Sögusagnir um
krakkneyslu
Þórarinn Tyrfmgsson, læknir og
formaður SÁA, segir að tveir menn
sem þar hafi komið til meðferðar
hafí sagst hafa reynt krakk hér á
landi. Mikil uppsveifla væri í notkun
örvandi efna — kókaíns og am-
fetamins — en þessi efni em bæði
í formi hvíts dufts og notuð á sam-
bærilegan hátt. Kókaínneysla væri
orðin mikil og almenn hjá óreglu-
hópum og ef boðið væri upp á krakk
hérlendis væri markaðurinn vissu-
lega fýrir hendi. Ef eiturlyfjainn-
flutningur færi vaxandi frá Banda-
ríkjunum væri varla langt í krakkið.
Er lögreglan með einhvern sér-
stakan viðbúnað gegn krakki? Já,
svarar Amar Jensson. Það er tilbú-
in áætlun um hvað gera skuli ef
krakk eða álíka hættuleg efni, svo
sem heróín, finnist hér og Arnar
segist vilja undirstrika að lögreglan
muni bregðast mjög hart við öllum