Morgunblaðið - 12.03.1989, Blaðsíða 1

■ Framli
og seljem
skoðanal
æ ríkari n
Fjögurfyrir-

FMMherÆHIR
MEÐ
STEINUNNI
ÁHÓTELHOLTI
Matur og drykkur/12
SUNNUDAGUR
SUNNUDAGUR
12. MARZ 1989

BLAÐ
ÐANAKÖNNUÐIR
I ! M r % 1 M j
ndur ■ Yfír hundrað manns
nýta vinna við að kanna að-
nanir í stæður og hug þjóðar-
li innar
já Skoðokönnuðum ffi, er í lagT*
þig nokkurra spui
Gera mó ráð fyrir að þom lanrlsmanna htjfi einhvern tíma fengið
upphringingu á borð við þessa og ffestir hafa væntanlega reynt að
svara spyrlinum samkvæmt besfusartivisku. Skoðanakannanir hafa
líklega meiri áhrif á líf okkar en við gerum okkur grein fyrir. Nú eru
stafandi fjögur fyrirtæki hérlendis sém gera skoðanakannanir. í hverri
viku svara þúsundir íslendinga spurningum um skoðanir sínar á stjórnmálum,
kynlífi, um dagblaðalestur, ökuvenjur og heimilisaðstæður, svo fátt eitt sé nefnt.
Somkvæmt þessum upplýsingum er þjóðfélaginu síðan stjórnað í æ ríkari mæli.
Því hlýtur sú spurning að vakna, hverjir það séu, sem geri skoðanakannanirnar
og hvað þeim finnist um þær.
Fyrsta skoðanokönnun á Islandi var gerð í janúar 1943. Torfi Ásgeirsson og
aðstoðarmenn hans spurðu 350 manns um afstöðu þeirra til sjálfstæðis þjóðarinnar,
dýrtíðina, skipulagsmál, stríðsgróðann og menntamál, svo eitthvað sé nefnt.
Könnunin var umdeild og niðurstöður hennar þóttu vart marktækar. Svo var einnig
um þær sem á eftir komu. tóeð tímanum hefur almenningur þó tekið sífellt
meira mark á þeim.
Gerð skoðanakannana féll nær alveg niður í um tvo áratugi, 1945-1965. Að
sögn Þórólfs Þórlindssonar, prófessors í félagsvísindum, var það fyrst og fremst
vegna erfiðleika við úrvinnslu gagnanna. Skriður komst á gerð kannananna um
1965, með tilkomu tölva, sem auðvelduðu alla úrvinnslu. Um miðjan síðasta
áratug jókst fjöldi þeirra verulega. Markaðskannanir komu til sögunnar nokkru á
eftir pólitískum könnunum og öðrum athugunum ó viðhorfum manna. Þær hafa
nær ekkert fræðilegt gildi, eru einungis hagnýtar fyrir þau fyrirtæki sem þær eru
unnar fyrir. Og árið 1981 var farið af stað með svokallaða spurningavagna, sem
fyrirtæki hafa nýtt sér í auknum mæli. Þá kaupa fyrirtæki eina spurningu eða fleiri
í markaðskönnun í stað þess að láta gera sérstaka könnun.