Morgunblaðið - 12.03.1989, Síða 14

e8er sham .sr HUDAOUVíWJg qiqajsviuohom
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR Í2. MARZ 1989
Electrolux
Seljum
útlitsgallaða kæli- og frystiskapa
með verulegum afslætti!
Vörumarkaðurinn
KRINGLUNNI SÍMI 685440
Barna- og unglingavika
12.-18. mars 1989
Tónabær kl. 20.00.
Tómstundir — pallborð unglinga.
Gerðuberg ki. 20.00.
Jafnrétti til nóms.
Vitinn — Hafnarfirði kl. 20.00.
Dagvistarheimili — Menntastofnun!
Sóknarsalur kl. 20.00.
Tómstundir barna og unglinga.
Gerðuberg kl. 20.00.
Samvera fjölskyldunnar.
Bandalag starfsmanna ríkis og baeja, Alþýðusamband íslands, Kennarasamband íslands,
Félag bókagerðarmanna. Bandafag hóskólamenntaðra ríkisstarfsmanna,
Starfsmannafélaa ríkisstofnana, Fósturfélag íslands, Sókn,
Hio íslenska kennarafélag, loja
Nýr Goðasteinn
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
GOÐASTEINN. _ Héraðsrit
Raneræinera. 1. árv. Útg. Rangár-
vallasýsla. 1988.
Ritið Goðasteinn kom út í ára-
tugi undir stjóm Jóns R. Hjálmars-
sonar og Þórðar Tómassonar. Nú
hefur nýtt rit undir sama nafni
hafið göngu sína, og þó tengt hinu
fyrra. Jón og Þórður eru eftir sem
áður í ritnefnd en ábyrgðarmaður
er Friðjón Guðröðarson sem áður
stýrði ársritinu Skaftfellingi. Eins
og fyrri Goðasteinn er þessi nýi
helgaður þjóðlegum fróðleik. En
jafnframt er hann samtímaannáll
þar sem raktir era helstu atburðir
sem gerst hafa það árið í sýslunni
og að því leyti er hann sniðinn eft-
ir Skaftfellingi.
Eitt hið síðasta sem Friðjón Guð-
röðarson skrifaði í Skaftfelling var
vörn fyrir sýslunefndirnar sem þá
var ákveðið að leggja niður. Hér
ritar hann eins konar eftirmæli
þessa rösklega hundrað ára gamla
stjómtækis héraðanna. »Það er,«
segir hann, »bjargföst sannfæring
mín að þessi kollsteypa í héraðsmál-
um var með öllu óþörf, og hún er
unnin í andstöðu við allan þorra
fólks í dreifbýli á íslandi.«
Margur hefur næma tilfinning
fyrir upprana sínum og þá er sýslan
V í kingasýningin
List og hönnun
Bragt Ásgeirsson
Það hefur víst ekki farið framhjá
mörgum, að eins konar víkinga-
veisla er á fullu í sýningarsölum
Norræna hússins svo og í Bogasal
Þjóðminjasafnsins.
Sýningin er í heild sinni einn af
meiriháttar menningarviðburðum í
langan tíma, þótt ekki sé hún mik-
il að vöxtum miðað við ævintýralega
sýningu („Vikingeme i England"),
sem sá er hér ritar, skoðaði sumar-
ið 1981 í viðauka þjóðminjasafnsins
danska í Brande, í nágrenni Kaup-
mannahafnar.
En vitaskuld hefur verið erfið-
leikum bundið að fá jafn viðamikla
sýningu og slíka hingað, þar sem
skortir sérhannað húsnæði. Þó held
ég, að Kjarvalsstaðir hefðu verið
mun heppilegri kostur fyrir þessa
afmörkuðu sýningu frá uppgreftrin-
um í Jórvfk, en að skipta henni á
þennan hátt í tvo hluta.
Sýningin er þó eiginlega ekki
stærri en svo, að í náinni framtíð
ætti að stefna að þvi að koma upp
slíkri deild við Þjóðminjasafnið, þótt
ekki væri nema fyrir ræktarsemi
við forfeður okkar og ekki þurfa
allir hlutir að vera ekta fomminjar,
því að vandaðar eftirlíkingar, teikn-
ingar og ljósmyndir segja hér heil-
mikla sögu og er hér í sjálfu sér
ærið verkefni fyrir okkar dugmiklu
myndlistarmenn og hönnuði. Það
skortir nefnilega töluvert á að sum-
ar skýringarmyndimar haldi í við
munina, sem til sýnis eru, um list-
rænt handbragð — til þess era þær
full stífar og stirðbusalegar, þótt
vafalítið teljist þær gildar með rit-
uðu máli. Hér skortir mjög á list-
ræna útfærslu og skynræna lifun,
sem voru aðall víkinganna. Og að
ekki stærri sýning skuli teljast
slíkur viðburður, bregður einmitt
skýru ljósi á vanmátt okkar og van-
rækslu um rækt við ýmsar hliðar
þjóðarsögunnar, en kannski er það
einmitt kostur framkvæmdarinnar
og mikilvægi.
En hér er auðvitað lítið hægt að
gera, ef fjármagn er ekki fyrir
hendi, sem jafnan er af skomum
skammti um slíkar framkvæmdir
en kannski væri hægt í tilefni sýn-
ingarinnar að stofna eins konar
víkingasjóð — hefja fjársöfnun til
styrktar sérstakrar deildar innan
Þjóðminjasafnsins. Ekki væri ónýtt
að stofna hér til fyrstu deildar, sem
yfirhöfuð hefur verið sett upp í
heiminum, sem sérstaklega tæki
fyrir listræna þáttinn hjá víkingun-
um. Á ég hér við gerð vopna þeirra
og verja, skipasmíðar, hönnun
húsakynna, klæðnaðar og skarts,
með áherslu á hugmyndafræði
Fróóleikur og
skemmtun
fyrirháa semlága!
ptí>ri0iiwl>Iahl^
tímanna. Mér er nefnilega ekki
kunnugt um, að þetta hafi verið
gert né kannað ofan í kjölinn þótt
vafalítið séu til myndskreyttar bæk-
ur um þennan þátt sérstaklega. Þó
er meira en líklegt að ýmsir séu á
haus í slíkum rannsóknum og þá
einkum eftir hina miklu fundi í
Jórvík og í Danmörku á síðustu
árum. Einnig stendur það okkur
nær að rannsaka enn frekar ferðir
víkinganna og þá einkum á vestur-
veginn og gera grein fyrir niður-
stöðum í Þjóðminjasafninu, svo út-
lendir megi skoða og láta sannfær-
ast.
Athygli manna hefur sívaxandi
mæli beinst að tímabili víkinganna
og ævintýralegan þátt þeirra í sög-
unni. Áhuginn er og slíkur og bið-
raðir era fyrir utan sýningar á sögu
þeirra hvarvetna (nema Islandi!) og
skyldi það vera nema tímaspurs-
mál, hvenær Metrópolitan-safnið í
New York setur upp sýningu á þess-
um þætti sögunnar, sem vafalítið
vekti heimsathygli og hlyti aðsókn
eftir því? Þeir eru nefnilega naskir
þar vestra að draga fram hið list-
ræna í menningarlífi fomaldarinnar
og setja upp glæsilegar sýningar
er leggja áherslu á þá þætti.
Við hér á íslandi verður víst að
bíða eftir, að biðraðir myndist fýrir
framan slíka stórviðburði, þangað
til að slíkt hafi skeð, og uppljómun-
arstimpillinn þarmeð fenginn — því
miður.
Ég vek hér sérstaka athygli á
hinu listræna handverki, sem má
ótvírætt telja undirstöðu velgengni
víkinganna — þeir voru og mótunar-
listamenn út í fíngurgóma svo sem
skip þeirra, vopn og verjur, stein-
högg, skart og peningar, svo og
hönnun almennra brúkshluta er til
vitnis um. Sigra sína unnu þeir með
skipulagningu í hemaði og bar-
dagafimi, bomir áfram af óvenju-
legri ævintýraþrá ásamt viljanum
til að vera frjálsbomir, sterkir menn
og engum háðir. Grimmdin var
vafalítið engu meiri en tíðkaðist í
hemaði á þeim tímum og snöggtum
minni en í dag.
Mikilvægast er, að þeir vora ein-
stakir afburðamenn á flestum svið-
um um sína daga og þannig skal
þeirra minnst og þannig skulu þeir
metnir.