Morgunblaðið - 12.03.1989, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. MARZ 1989
SKOMMKMNIHIt
BRAGI JOSEPSSON
SKÁÍS
Allar
skoðanakannanir
spennandi
SÓLBRUNN OG sællegur tekur Bragi Jósefsson í Skáís á móti
blaðamanni, nýkominn heim úr rúmlega þriggja mánaða ferð til
Austurlanda þar sem hann hefúr kynnt sér skólamál. Bragi er dósent
í uppeldisfræðum við Kennaraháskóla íslands auk þess sem hann á
og rekur Skáís; Skoðanakannanir á íslandi. „Skáís er lítið fyrirtæki
og á að vera það áfram,“ segir hann um leið og hann býður sæti á
lítilli skrifstofunni. „Og varaðu þig á þröskuldinum, hann er
stórvarasamur. Þeir eru ófáir, sem hafa hreinlega oltið inn.“
i ragi er giftur Grétu Kaldalóns kenn-
ara og eiga þau þrjá drengi, sjö,
' ellefu og þrettán ára. Skólamál eru
aðaláhugamál hans, en hann hefur
einnig gaman af því að koma á
nýja staði, hefur enda farið víða.
Þetta tvennt sameinaði hann í
síðustu ferðinni og er nú að skrifa
bók um skólamál í alþýðulýðveldinu
Kína.
Bragi stofnaði Skáís fyrir um
átta árum og gerði þá stjómmála-
kannanir fyrir Helgarpóstinn. Hann
segir fyrirtækið hafa haft lítið um-
leikis fyrstu árin en síðustu tvö ár
hafi umsvif þess aukist gífurlega.
í rauninni megi segja að Skáís hafí
orðið fyrirtæki í hitteðfyrra. Ásamt
Braga vinna tölfræðingur og tölvu-
fræðingur i hlutastarfi en fastur
starfsmaður er einn.
Alls eru um áttatíu spyrlar á
skrá, en að jafnaði vinna tíu til
fímmtán spyrlar við hverja könnun.
Á annað hundrað spyrlar hafa kom-
ið við sögu fyrirtækisins. Þeir eru
flestir á aldrinum 17-30 ára, nem-
endur í mennta- og framhaldsskól-
um auk háskólans. „Þetta er
| íhlaupavinna, sem hentar náms- I
mönnum vel. Það er þó nokkuð um
að hópar námsmanna úr háskólan-
um hafi unnið hér til að safna í
ferðasjóði. Það er fátt af eldra fólki
og við tökum helst ekki yngri spyrla
en sautján ára.“
Bragi segist leggja áherslu á að
halda góðum spyrlum, sumir hafi
unnið allt upp í fímm ár hjá fyrir-
tækinu. Þetta sé hörkuvinna, sem
krefjist þess að spyrlamir séu vel
gefnir og eigi auðvelt með að ein-
beita sér. Bestu spyrlamir uppfylli
þessar kröfur og hafí auk þess gam-
an af starfinu. „Það er stór hópur
fólks, sem hefur unnið hjá okkur.
Við höfum þurft að henda gögnum
frá stöku spyrli þegar um meiri
háttar skekkjur hefur verið að ræða
en það kemur sem betur fer mjög
sjaldan fyrir. Við getum hlustað á
spyrlana og á þann hátt fylgst með
vinnubrögðunum. En þó spyrlar
hafí skoðanir á málunum, þá hefur
það engin áhrif á niðurstöðurnar."
Spurningamar semur Bragi sjálf-
ur, í samvinnu við viðskiptavininn.
„Ef beðið er um hæpnar spurning-
ar, reynum við að fá þeim breytt.
Því aðalatriðið er að leiða sannleik-
ann í ljós, og það tekst yfirleitt.
En auðvitað er endalaust hægt að
„Skáís er lítið fyrirtæki og á að
vera það áfram,“ segir Bragi
Jósepsson. Hann tók ekki mál að
láta mynda sig með öðrum en
fyrirtækisbílnum.
deila um orðalag og það hefur kom-
ið fyrir að við emm ekki fullkom-
lega ánægðir með það, þegar menn
hafa látið gera kannanir til eigin
nota. Þær sem ætlaðar em til birt-
ingar, verða að vera unnar eftir
ákveðnum gmndvallarreglum. Við
höfum leitað samstarfs við keppi-
nauta okkar um gerð slíkra reglna
en ekki tekist.
í bók sinni, Og þá flaug Hrafn-
inn, beinir Ingvi Hrafn Jónsson
spjótum sínum að okkur hjá Skáís.
Við könnuðum hversu mikið var
horft á kosningasjónvarpið í fyrra,
bæði fyrir Sjónvarpið og Stöð 2 og
Ingvi segir að eitthvað hljóti að
vera athugavert við niðurstöðumar,
þar sem báðir aðilar hafi verið
ánægðir. En ástæðan var sú, að
stöðvamar, hvor um sig, kynntu
einungis hluta af niðurstöðunum.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Menn hafa að sjálfsögðu leyfi til
að túlka niðurstöður þeirra. Það er
vonlaust fyrir okkur að rífast yfír
því hvemig menn túlka kannanir.
Kollegar okkar hjá Félagsvísinda-
stofnun hafa líka gert athugasemd-
ir við kannanir okkar, en sannleik-
urinn er sá, að okkar niðurstöður
og þeirra em mjög svipaðar, oft
skeikar sáralitlu. í svona litlu landi
er útilokað annað en að niðurstöður
séu ámóta."
Skáís hefur aldrei viljað gera
stjórnmálakannar.ir eftir þjóð-
skrá.„Mér fínnst fráleitt og raunai
siðlaust, að vinna stjómmálakann-
anir eftir þjóðskrá. Þegar við vinn-
um eftir símaskrá, höfum við ein-
ungis númerið, ekkert nafn. Við
spyijum um aldur og kyn, annað
ekki. Við emm með símanúmerin
inni á tölvu, veljum af handahófi
og leiðréttum svo fyrir aldri, kyni
og búsetu. Það þýðir að t.d. ef of
margar konur em í úrtakinu er
reiknaður út staðall, sem jafnar út
hlutfallið.
Þjóðskrána notum við í sértilfell-
um, þegar þær upplýsingar sem
beðið er um, varða ekki viðkvæm
mál. Við höfum einnig gert nokkrar
póstkannanir en aldrei heimsótt
fólks, vekja frekar traust og fólk
tekur þeim betur. Þetta á sérstak-
lega við um heimsóknir, skiptir ekki
alveg eins miklu máli þegar spurt
er í síma. Við emm ekki hrifnir af
of ungum spyrlum, þeir verða að
hafa ákveðinn þroska til að bera.
Við athugum vinnubrögð okkar
spyrla í hvert sinn. Ef þeir gera
mikið af villum em þeir ekki látnir
halda áfram. Það skiptir líka máli
að spyrlamir skilji spumingamar
sem þeir leggja fyrir fólk. Geri þeir
það ekki geta niðurstöður könnun-
arinnar orðið villandi. Mig grunar
að það hafi stundum farist fyrir hjá
hinum fyrirtækjunum að athuga
sína spyrla. Fólk tekur spyrlunum
okkar yfírleitt vel, sumpart vegna
þess að saga kannana á íslandi er
ekki ýkja löng og þvi nokkurt nýja-
bmm á þeim enn. Svarprósentan
er 75%-80%.“
Aðspurður segir Stefán að auð-
STEFÁN QLAFSSON
FÉLAGSVÍSINDASTOFNUN HÁSKOLANS
Yiljum gera stórar, vandaðar
og veigamiklar kannanir
FÉLAGSVÍSINDASTOFNUN HÁSKÓLANS hefúr nokkra sérstöðu
meðal þeirra fyrirtækja er gera kannanir. Hún er sjálfstæð stofhun
innan Háskólans og aflar sér tekna með þjónusturannsóknum. Þær
eru stærsti hluti starfseminnar en ætlunin er að gagnavinnsla og
fræðilegar rannsóknir verði stærri þáttur en verið hefúr. Stofhunin
hefúr gert þjónustukannanir í þrjú ár en unnið að rannsóknum mun
lengur. Stefán Ólafsson dósent ræður ríkjum hjá
Félagsvísindastofnun, auk þess sem hann kennir háskólanemum
þjóðfélagsfræði. Stefán býr ásamt konu sinni Eddu Andrésdóttur
og syni þeirra nærri Mosfellsbæ, þar sem þau stunda trjárækt sér
til ánægju. Auk þess grípur forstöðumaðurinn í Ijósmyndun, hlustar
á tónlist og gluggar í bókmenntir.
n aftur að starfssviði Stefáns, skoð-
anakönnunum. „Ja, bíddu nú við,
það er ekki rétt að tala alltaf um
skoðanakannanir. Það em einungis
kannanir þar sem spurt er um við-
horf manna sem flokkast undir
skoðanakannanir. Þær em oft
byggðar á veikari gmnni en t.d.
'kannanir á aðstæðum. Viðhorf til
dægurmála em breytileg en að-
stæður em mun stöðugri. Okkar
kannanir em frekar á aðstæðum
en viðhorfum, við höfum mest allra
gert slíkar kannanir. Við vinnum
aðallega fyrir hið opinbera, ráðu-
neyti og stofnanir. Einkafyrirtæki
sækja þó einnig nokkuð til okkar.
Það er ákveðin verkaskipting á
markaðnum, við gemm flóknari,
fræðilegri og stærri kannanir en
hin fyrirtækin. Skoðanavagnar em
t.d. bara tvisvar á ári.“
Stefán segir mikla vinnu liggja
í spumingalistunum og stofnunin
ákskilur sér allan rétt til að eiga
síðasta orðið varðandi orðalag
spuminga. „Viðskiptavinurinn get-
ur ekki beðið okkur um að spyija
hvemig sem er, aðferðafræðilegum
kröfum verður að fullnægja. Og þá
skiptir ekki minna máli hver spyr.
Við emm rneð hóp af þjálfuðum
spyrlum, sem em í bland stúdentar
og fólk utan úr bæ. Mér telst svo
til, að við höfum verið með hátt í
100 spyrla á síðasta ári. Þeir em í
meirihluta konur á aldrinum 20-50
ára. Okkar reynsla, eins og víðast
hvar erlendis, er sú að þær séu
bestu spyrlamir. Þær ná betur til