Morgunblaðið - 06.12.1989, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 1989
„X átt helduréu. Qj5
þaésnú i?
Með
morgunkaffiiui
Meðan við borðuðum súp-
una misstum við af lottó-
drættinum og nú missum
við af lögguþættinum . . .?
„Alspryngið“
Til Velvakanda.
Ég fór á fyrirlestur með kunn-
ingja mínum, og er naumast í frá-
sögur færandi, en umræðuefnið
ætti þó samkvæmt öllum líkum
að vera frásagnarvert: Upphaf al-
heimsins. Fyrirlesarinn var að
góðu kunnur, einn hinn fróðasti
maður á sínu sviði, enda var þétt-
setinn salurinn og góð skipun á
öllu. Það kom fram hjá honum,
að alheimur ætti að þýða eingöngu
það, sem náð verður til með hinum
öflugu tækjum, sem þessi öld hef-
ur búið stjörnufræðingunum í
hendur. Allt, sem menn vilja hugsa
sér umfram þetta, sé best að láta
eiga sig. En þar lenti fyrirlesarinn
þó í dálitlum vanda, því að meðal
Til Velvakanda.
„Tjón af völdum bruna hefur
tvöfaldast á tveim árum og eld-
varnareftirliti er mjög ábótavant“.
Þessa niðurstöðu var að fá úr
skýrslu nefndar sem félagsmála-
ráðherra skipaði. Kemur þetta ein-
hveijum á óvart! Þessi skýrsla
fjallar aðallega um brunatjón á
iðnaðarhúsnæðum og stærri bygg-
ingum. Minna tjón hefur hlutfalls-
lega orðið í heimahúsum segir
skýrslan, er þá væntanlega verið
að tala um fjárhagslegt tjón.
Ég tel að tjón séu meiri og alvar-
legri í heimahúsum þar sem oftar
er um að ræða mannslíf. Forvarn-
arstarf Brunamálastofnunar er
allt of lítið fyrir heimahús. Bruna-
málastjóri segir í viðtali við Morg-
unblaðið að það skorti peninga.
Það er sjálfsagt rétt. En þarf þetta
að vera svo kostnaðarsamt?
Nýlega flutti undirritaður í nýtt
húsnæði í stóru fjölbýlishúsi og
þessa ókannanlega er einmitt
hvellurinn sjálfur, sem hann og
margir aðrir hafa ætlað vera upp-
haf alls.
Dálítill galli á þessum ágæta
fyrirlestri fannst mér það, að orð-
ið sem notað er um hið mikla upp-
haf, er heldur sviplaust og leiðin-
legt: Miklihvellur, og vil ég leyfa
mér að nefna hér annað orð bragð-
meira, Alspryngið. Er það myndað
dálítið eftir stíl Jóns Guðmunds-
sonar lærða (um 1600), en það
hefur löngum verið umdeilt, hvort
sá maður ætti að teljast lærður
eða ekki lærður.
Tvenn rök nefndi ræðumaður
fyrir því að alspryngið hafi átt sér
stað: „Bakgrunns-geislunina“,
kom starfsmaður að gera bruna-
bótamat á íbúðinni. Skrítið var að
ekki minntist hann einu orði á
hvort reykskynjari eða slökkvitæki
væri í íbúðinni. Þessir starfsmenn
Brunabótamats ríkisins gætu svo
auðveldlega verið með foi’vanar-
starf. Þeir ganga inn á hvert ein-
asta heimili bæði í nýbyggingar
og eldra húsnæði þar sem íbúar
eru að láta endurmeta t.d. vegna
endurnýjunar á íbúð. ,
Þessir starfmenn gætu útskýrt
fyrir fólki gildi þess að hafa reyk-
skynjara og slökkvitæki í íbúðum
sínum og stigagöngum
íbúðablokka, t.d. með því að út-
deila bæklingum. Viða erlendis
fær fólk ekki fasteignir sínar
tryggðar nema það sé með þessar
sjálfsögðu brunavarnir i lagi. Ég
tel að ráðamenn ættu að setja
meira fé í þessi nauðsynlegu for-
varnarstörf.
B.G.
„örbylgjukliðinn utar öllu, sem
þeir Wilson og Penzias uppgötv-
uðu fyrstir árið 1965, og kemur
úr öllum áttum jafnt, ennfremur
vetrarbrautadreifinguna um geim-
inn, sem er nokkurn veginn aljöfn
um allan geim. Síðara atriðið kem-
ur þeim ekki svo mjög á óvart, sem
lesið haf kvæðið Ýmir (Ymir) eftir
Einar Benediktsson. En þar er það
kyrrðin og auðnin og sorgin, en
ekki hávaðinn, sem er hið elsta
stig. Einhvern veginn hefur mér
alltaf virst sem alspryngiskenn-
ingin væri afkvæmi hávaðaaldar.
Georg Gamow, einn helsti hvata-
maður hennar, var hávaða-sinni
og tamdi sér styijaldarsamlíking-
ar. — Það man ég úr alþýðuví-
sindabókum þess tíma að Gamow
talaði þar um einskonar frum-
plasma, sem átti að hafa verið til
„allra fyrst“, kallaði hann það
„ylem“ og sagði vera úr fornensku
(engilsaxnesku). En þar skjátlaðist
honum, því að ekkert slíkt orð er
til í því máli, og munu aðrir leggja
minna_ upp úr þeirri villu en ég
geri. Ég hygg að mál og hugsun
sé hvort öðru háð, á hærra stigi
en margir hafa ætlað, hugsun
verður að orða, ef hún á að geta
orðið varanleg. Og orð Rasmusar
Rasks um það, að best verði hugs-
unin á íslensku, standa enn í fullu
gildi, jafnvel þótt komið væri að
heimsslitum.
Maður hvíslaði að mér þessari
spurningu: „Hvar og hvenær varð
alspryngið?“ — Þeirri spurningu
hefur enginn svarað.
Þorsteinn Guðjónsson
Eldvarnaeftirliti
mjög ábótavant
Yíkveiji skrifar
Hinn 1. desember síðastliðinn
hófst nýr kafli í norrænni sjón-
varpssögu, þegar MTV-sjónvarps-
stöðin í Finnlandi sendi út fýrstu
morgundagskrána, Góðan dag,
Finnland! Geta Finnar horft á þessa
dagskrá á hveijum morgni frá
mánudegi til föstudags frá klukkan
6.28 til 8.37. Þar verður að finna
fréttir og veður á hálfum og heilum
tímum, umræður um mál i fréttun-
um, viðtöl og annað slíkt. Er aug-
ljóst að fyrirmyndin er frá morgun-
þáttunum í bandarískum og bresk-
um sjónvarpsstöðvum.
Rannsóknir sýna að flestir áhorf-
endur eiu heima og vaknaðir á tíma-
bilinu 6.45 til 7.30. Sendingin nær
til 60% þjóðarinnar í fyrstu og á
fyrrgreindum tíma er rúm milljón
manna þriggja ára og eldri komin
á fætur á svæði sjónvarpsins. Talið
er líklegt að fólk á aldrinum 15-24
ára og eldra en 44 ára muni helst
horfa á morgunsjónvaipið og verði
karlkyns áhorfendur fleiri en kven-
kýns. Reiknar stöðin með 200 til
300 þúsund áhorfendum að meðal-
tali.
Hjá tveimur af hveijum fímm fjöl-
skyldum er sjónvaipið á þeim stað,
að unnt er að horfa á það við morg-
unverðarborðið. Fimmtungur getur
hlustað. á sjónvarpið. Auglýsingar
verða í morgundagskránni, en MTV
er 32 ára gamalt sjónvarpsfyrirtæki
sem ijármagnar starfsemi sína með
auglýsingum.
xxx
Víkveiji ætlar ekki að geta sér
til um það, hvenær fleiri sjón-
varpsstöðvar á Norðurlöndunum
feta í fótspor hinnar finnsku einka-
stöðvar. Hins vegar minnti þetta
framtak hennar á það, hve honum
þótti lítið til þess koma sem hann sá
í fréttatímum sænska sjónvarpsins,
þegar Berlínarmúrinn tók að hi-ynja,
en þá var Víkveiji á ferðalagi á
Norðurlöndunum og átti þess helst
kost að horfa á sænska sjónvarpið.
Að vísu áleit hann, að vegna ferða-
laga hefði hann farið á mis við bestu
fréttamyndimar í sjónvarpinu en tók
að efast um það, þegar hann las
gagmýni á fábrotnar sendingar
þess.
Gagniýnandi benti sænskum
sjónvarpsfréttamönnum á, að þeir
ættu nú í samkeppni við erlendar
sjónvarpsstöðvar, sem Svíar gætu
auðveldlega náð úr gervihnöttum.
Ef þeim þætti heimasjónvaipið
standa sig illa í miðlun heimsfrétta
hættu þeir einfaldlega að horfa á
það og veldu gervihnattastöðvamar.
Ef til vill er finnski morgunþátturinn
svar við slíkri samkeppni?
xxx
Islenska ríkissjónvaipið sýndi af
sér þá sneipu, þegar stórtíðindin
bárust frá Berlin að hefja beinar
útsendingar þaðan. Ber að fagna
þeim skjótu viðbrögðum. Við slíkar
aðstæður getur enginn miðill keppt
við sjónvarpið, tæknin veitir þvi slíkt
forskot. Hlýtur það að vera öllum
sjónvarpsfréttamönnum kappsmál
að nýta þetta forskot til hins ítrasta
og gera sem mest af því að sýna
áhorfendum atburðina þegar þeir
eru að gerast eða eins og þeir gerð-
ust.
Vegna vinsælda efnis af þessu
tagi hafa bandarískar sjónvarps-
stöðvar hneigst til þess undanfarið
að setja fréttnæma atburði á svið í
fréttatimum. Eins og gefur að skilja
mælast þessi vinnubrögð mjsjafn-
lega vel fyrir. Að mati Víkveija eiu
þau í ætt við þá starfshætti að láta
fréttamenn flytja fréttaskýringar á
þeim tíma, þegar áheyrendur eða
áhorfendur telja sig vera að hlusta
á staðreyndir. Ríkisútvaipið þarf að
draga skarpari skil í þessu efni,
ekki síst þegar ijallað er um íslensk
stjómmál. \