Morgunblaðið - 21.12.1989, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 1989
29
HERNAÐARÍHLUTUN BANDARÍKJANNA í PANAMA
Aðsetur Noriega
jafiiað við jörðu
9.500 manna liðsauki sendur írá Bandaríkjunum til Panama
Washington. Panama-borg. Reuter.
KLUKKAN eitt eftir miðnætti aðfaranótt miðvikudags (kl. 6 að
morgni miðvikudags að ísl. tíma) hófst hernaðaríhlutun Banda-
ríkjamanna í Paiiama. Tóku þátt í henni 13.000 hermenn með
aðsetur í Panama og brátt barst 9.500 manna Iiðsauki frá Banda-
ríkjunum. Bækistöðvar Manuels Noriega herforingja í Panama-
borg v,oru ja&iaðar við jörðu með sprengjum sem varpað var á þær
í tæplega klukkustund. 16.000 manna her Panama sem lýtur stjórn
Noriega veitti mótspyrnu og töluvert mannfall varð í liði beggja.
Liðsmenn Noriega gripu til þess ráðs að taka bandaríska borgara
i gíslingu. Sprengjugnýrinn og skothríðin rénaði nokkuð í borg-
inni um blánóttina en hófst að nýju í dagrenningu. í gærmorgun
lýsti George Bush Bandaríkjaforseti því yfir í sjónvarpsávarpi að
Noriega hefði verið hrakinn frá völdum en hann gengi enn laus.
Aðdragandinn
Panama-borg. Reuter.
FRÁ miðju ári 1987 hafa stjórnvöld í Bandaríkjunum reynt að velta
Manuel Noriega, voldugasta manni Panama, úr sessi, en hershöfðing-
inn hefur staðið af sér öll áhlaup. Hér á eftir verður stiklað á stóru
í atburðarás sem hefur breytt landi, sem áður var friðsamleg miðstöð
í alþjóðlegum viðskiptum, í pólitískt og fjárhagslegt óróasvæði.
Fyrstu fréttir um að draga færi
til tíðinda í Panama bárust laust
fyrir klukkan 22 á þriðjudagskvöld
(3 að nóttu að ísl. tíma). Banda-
rískar sjónvarpsstöðvar lýstu því
þá hvernig hver herflutningavélin á
fætur annarri kæmi með fallhlífar-
hermenn frá Fort Bragg í Norður-
Karólínu til Panama. A sama tíma
var panamíski herinn að búa sig
undir að veijast árás. Óbreyttum
borgurum voru afhent vopn og þeim
boðið að taka þátt í bardagaþjálfun.
Klukkan 1.40 í fyrrinótt boðaði
Marlin Fitzwater, talsmaður
Bandaríkjastjórnar, til blaðamanna-
fundar. Fitzwater sagði að Bush
Bandaríkjaforseti hefði fyrirskipað
hernaðaraðgerðir í Panama sem
hafist hefðu um klukkan 1.00. Fitz-
water lét svo ummælt að það væru
mörg hundruð dæmi um það undan-
farna daga að bandarískir borgarar
yrðu fyrir ofbeldi í landinu. íhlutun-
in væri til þess gerð að vernda
35.000 bandaríska borgara í Pa-
nama, umferð um Panamaskurðinn,
koma á lýðræði í landinu og ná
Noriega á sitt vald. Flytja ætti
Noriega til Bandaríkjanna þar sem
hann yrði dreginn fyrir dómstóla
sakaður um eiturlyfjasmygl.
Éndara sór embættiseið
Tilkynnt var að Guillermo End-
ara, sigurvegari forsetakosning-
FIMM íslenskir skiptinemar eru
nú í Panama á vegum AFS-sam-
takanna. Ungmennin hafa verið í
landinu síðan í febrúar s.l. I gær-
kvöldi náði Morgunblaðið síma-
sambandi til Panama og sögðu
fjölskyldur, sem þrír skiptinem-
arnir dvelja hjá, að ekkert amaði
að þeim. Einn skiptinemanna,
Ólafur Júlíusson, hafði látið vita
af sér og sagt ekkert ama að
islensku ungmennunum, allt væri
með kyrrum kjörum á San Blas-
eyjum úti fyrir norðurströndum
Panama þar sem þau eru nú á
ferðalagi. Eyjamar byggja aðal-
lega indjánar. Þar er mannlíf frið-
sælt að sögn kunnugra og allt
með friði og spekt enda átökin
að mestu bundin við höfúðborg-
ina.
Fyrirhugað var að skiptinemarnir
yrðu á eyjunum fram á Þorláks-
messu. Líklega verður ákveðið í dag
hvort nemarnir verða fluttir úr landi
og koma þá væntanlega heim en
ella hefðu þeir dvalið í landinu til
17.janúar.
Skiptinemarnir fimm heita Hall-
fríður Guðmundsdóttir, Haligrímur
Hannesson, Kolbrá Höskuldsdóttir,
Ólafur Júlíusson og Þórunn Þor-
valdsdóttir.
Tveir þeirra skrifuðu greinar í
Lesbók Morgunblaðsins fyrir
anna í Panama í maí síðastliðnum,
hefði svarið embættiseið á mið-
nætti en ekki sagt hvar hann væri
niðurkominn. Fitzwater sagði að
Bandaríkjastjórn viðurkenndi End-
ara sem rétt kjörinn forseta lands-
ins og hann yrði aðstoðaður við að
byggja upp friðsamlegt samfélag í
Panama.
Fitzwater vildi ekki segja hversu
miklum herstyrk bandaríkjamenn
beittu við aðgerðirnar en síðar kom
fram að 9.500 manna liðsauki var
nokkru. í grein Kolbrár Höskulds-
dóttur sagði þá: ...Margir vona
að Bandaríkjamenn geri eitthvað
til að koma Noriega frá en það
hefur ekkert gerst enn. Byltingartil-
sendur til Panama til að aðstoða
þá 13.000 bandarísku hermenn sem
þar voru fýrir. 16.000 hermenn eru
undir vopnum í panamíska hernum.
Heilt hverfi brann
íbúar Panama eru 2,2 milljónir.
Sjónai-vottar í Panama-borg þar
sem búa um 400.000 manns segja
að rauðum bjarma frá sprengingum
hafi slegið á himinninn yfir Pan-
ama-flóa og skothríðin verið linn-
ulítil í nágrenni Paitilla-flugvailar.
Mestu átökin voru þó við höfuð-
stöðvar Noriega í gamla bænum, í
um það bil km fjarlægð frá Pa-
nama-skurðinum, þar sem heilt
hverfi virtist brenna og svartur og
appelsínugulur reykur steig til him-
ins. Yfir eldtungunum flugu B-52
sprengjuflugvélar Bandaríkjahers.
Skothvellir heyrðust þó víðar í borg-
inni. Sums staðar var umferð með
eðlilegum hætti í u.þ.b. eina og
hálfa klukkustund eftir að átökin
hófust.
raunin um daginn [í september]
rann út í sandinn og margir eru
mjög gramir og ségja að Ameríkan-
ar hefðu átt að ganga til liðs við
vanbúna uppreisnarmenn."
• 6. júní 1987: Lögregla bælir niður
fyrstu mótmælaaðgerðir gegn Nori-
ega hershöfðingja með kylfúm og
táragasi.
• 10. júní: Andstæðingar Noriega
mynda samtökin „Krossferð borgar-
anna,“ cr 200 stéttarfélög og fyrir-
tæki standa að.
• 26. júní: Öldungadeild Banda-
ríkjaþings samþykkir ályktun þar
sem hvatt er til þess að lýðræði verði
endurreist í Panama. Hótar að stöðva
margra milljóna dollara aðstoð við
landið.
• 26. júlí: Ungur maður skotinn til
bana er stjórnarandstaðan stendur
fyrir mótmælagöngu í borginni E1
Valle. Blöðum stjómarandstæðinga
lokað.
• 4.-5. febrúar 1988: Kynntar em
opinberar ákærur á hendur Noriega
fyrir fíkniefnabrot og fjármálasvik í
borgunum Tampa og Miami í Florida.
• 25. fcbrúar: Arturo Delvalle for-
seti reynir að koma Noriega frá völd-
um en þjóðþingið í Panama rekur
forsetann sem fer í felur. Manuel
Solis Palma er tilnefndur forseti í
stað Delvalle.
• 4. mars: Panamastjórn lokar
bönkum landsins eftir að fjöldi fólks
hefúr tekið allt sitt fé út.
• 8. apríl: Ronald Reagan Banda-
ríkjaforseti skipar bandarískum
borgumm að lialda eftir öllum
greiðslum til stjórnar Panama og er
þetta liður i cfnahagslegum refsiað-
gerðum gegn Noricga.
• 8. maí: Eftir tveggja mánaða hlé
er fólki aftur leyft að taka fé út af
reikningum sinum í bönkum Panama
í takmörkuðum mæli.
• 7. maí: Kosið í Panama og stjórn-
arandstæðingar saka yfirvöld um
kosningasvindl.
• 8. maí: Stjórnvöld lýsa kosning-
arnar ógildar og bera því við að er-
lendir eftirlitsmenn hafi skipt sér af
þeim.
• 10. maí: Liðsmenn samtaka borg-
aralegra stuðningsmanna Noriega
ráðast á frambjóðendur stjórnarand-
stöðunnar sem mótmæla ógildingu
kosninganna á útifundum. Guillermo
Ford varaforsetaefni er barinn
hrottalega og lífvörður hans myrtur.
Lögreglumenn fylgjast með atburð-
unum en hafast ekki að.
• 1. september: Samtök Amerík-
urikja (OAS) gefa upp á bátinn til-
raunir til að kom á fót nýrri ríkis-
stjórn í Panama eftir nokkurra mán-
aða erfiði. Noriega tilneftiir óþekkt-
an embættismann, Francisco Rodr-
iguez, í forsetaembættið. Solis Palma
virðist þessu samþykkur.
• 3. október: Uppreisnarhermenn
og ungir herforingjar gera uppreisn-
artilraun og senda frá sér útvarpsá-
varp þar sem þeir segja Noriega
vera farinn frá völdum. Hersveitir,
hollar Noriega, brjóta þó uppreisn-
ina á bak aftur eftir sex stunda bar-
daga.
• 15. desember: Þjóðþing Panama
segir landið eiga í styijöld við Banda-
ríkin og veitir Noriega mikil völd.
Þar með eru tök hans á landinu form-
lega staðfest.
• 16. desember: Panama-hermenn
skjóta til bana liðsforingja í banda-
ríska hcrnuin nálægt aðalstöðvum
Panamahers.
• 18. desember: Bandarískur liðs-
foringi skýtur á lögreglumann í Pa-
nama og særir hann.
• 19. descmber: Skýrt frá því að
bandarískar liðsflutningavélar lendi
með tíu mínútna millibili í stöðvum
þeirra í Panama. George Bush for-
seti á fundum með helstu ráðgjöfúm
sínum í Hvíta húsinu.
Jonas Þorsteinsson hafiisögnmaður:
Verð væntanlega kominn
á skurðinn á aðfengadag
„ÞAÐ er ekki gott að segja hve lengi þessi átök standa, en ég á
ekki von á öðru en ég verði kominn til vinnu á skurðinum á að-
fangadagsmorgun. Noriega er mjög var um sig og því gæti það
vafizt fyrir Bandaríkjamönnum að finna hann. Áður fyrr var hann
aldrei nema eina nótt á sama stað, en síðustu daga færði hann sig
allt að þrisvar sinnum á nóttu. Honum fylgir harðsnúið Iið kúban-
skra lífvarða, en auk þess á Noriega miklu fylgi að fagna meðal
fátæklinga. Þeim hefur hann gefið bæði mat og vopn,“ sagði Jónas
Þorsteinsson, hafnsögumaður á Panamaskurðinum i samtali við
Morgunblaðið í gær.
Jónas er eini íslendingurinn,
sem vitað er um, sem vinnur í
Panama. Sem stendur er hann þó
í reglubundnu fríi á heimili sínu í
Flórída, en á samkvæmt vinnutil-
högun að hefja störf á skurðinum
á aðfangadag. Bandaríkjamenn
hafa lokað skurðinum og er það í
fyrsta sinni i 75 ár, sem það er
gert. Þeir sjá um rekstur skurðsins
til aldamóta og samkv. samningi
ber þeim að tryggja áfallalausa
umferð um hann.
„Bandaríkjamenn hafa í tvö ár
reynt með friðsamlegum hætti að
lægja ófriðaröldumar í Panama,
en það hefur ekki tekizt,“ segir
Jónas. „Panamastjórn á rétt á 30%
Jónas Þorsteinsson, hafnsögu-
maður við Pananiaskurðimi.
tekna af rekstri Panamaskurðsins,
en þetta fé hefur Bandaríkjastjórn
fryst til að ýta á umbætur. Upp-
hæðin skiptir hundruðum milljóna
dollara og það losnar um leið og
lýðræði kemst á og Norega hverfur
frá völdum. Því eru flestir milli-
stéttarmenn og fólk þar fyrir ofan
í mannvirðingarstiganum hlynnt
íhlutun Bandaríkjamanna. Þetta
fé mun bæta hag landsins verulega
og flýta fyrir allri enduruppbygg-
ingu í því, en leiðin hefur legið
heldur niður á við síðustu misser-
in,“ sagði Jónas Þorsteinsson.
Reuter
Allt hverfið Iogaði umhverfis bækistöðvar Noriega eftir loftárásir
Bandaríkjahers í fyrrinótt.
Ákveðið í dag hvort skipti-
nemamir verða fluttir heim