Morgunblaðið - 23.12.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1989
Vinnsla á bílhræjum:
Aldrei komið fram að
við værum að hætta
- segir Sveinn Ásgeirsson framkvæmdastjóri
FORSVARSMENN Hringrásar hf. segja að í viðræðum þeirra við borgar-
yfirvöld um hreinsun og flutning á bílhræjum hafi aldrei komið fram
að fyrirtækið hygðist endanlega hætta móttöku á bílhræjum. „Þessi
markaður er ótraustur og hefur gengið á ýmsu hjá okkur í þau fjöru-
tíu ár sem við höfum staðið í þessu og nú eftir allan þennan tíma, er
sparkað í okkur,“ sagði Sveinn Asgeirsson framkvæmdastjóri Hringrás-
ar hf.
Upphaf málsins er að borgaryfir-
völd ákváðu að bjóða út flutning og
hreinsun bílhræja sem safnast hafa
á öskuhaugunum í Gufunesi. Hrin-
grás hf. var ekki gefinn kostur á
þátttöku í útboðinu, en Vaka hf. átti
lægsta boð, kr. 2.550 fyrir hvern bíl.
I svari Inga U. Magnússonar gatna-
málastjóra í Morgunblaðinu í vikunni
kom fram að borgaryfirvöld hafi
talið að fyrirtækið væri hætt móttöku
á bílhræjum og því hafi ekki verið
leitað þangað og að Stálfélagið hafi
síðan tekið að sér hreinsun og flutn-
ing á bílunum, borginni að kostnað-
arlausu.
„Við erum satt best að segja undr-
andi á þessu svari gatnamálastjóra,"
sagði Sveinn. „Hann hefði átt að
vita betur. Auk þess er þessi haugur
af bílhræjum í Gufunesi ekki lengur
aðalatriðið. Við vitum að í gildi er
10 ára samkomulag milli Sorpeyð-
ingar höfuðborgarsvæðisins sem
Reykjavíkurborg er stór aðili að, um
að fyrirtækið sjái um að safna saman
og hreinsa öll tilfallandi bílhræ og
flytja þau til Stálfélagsins, Stálfélag-
inu að kostnaðarlausu.
Við sitjum því alls ekki við sama
borð og fáum ekki samskonar þjón-
ustu. Það kostar milljónatugi að
flytja flökin og hreinsa. Hver væri
ekki ánægður að hafa slíkan samning
og hvers vegna kostar ekkert lengur
að hreinsa bílana í haugnum?“
Sólvængir
Ljóð eftir Ingvar Agnarsson
ÚT ER komin hjá Skákprenti
ljóðabókin Sólvængir eftir Ingv-
ar Agnarsson og myndskreytir
höfúndur bókina. Ljóðunum er
skipt í 12 kafla, en bókin er 159
blaðsíður.
Á bókarkápu segir: „Ingvar Agn-
arsson er mörgum kunnur af kvæð-
um sínum og greinum, sem birst
hafa á ýmsum vettvangi. Ljóð hans
eru flest í háttbundnu formi, en
bregður þó útaf á stundum og læt-
ur þá hið lausa form ráða.
Víða kemur fram ást hans og
hrifning á töfrum náttúrunnar og
ýmsum þeirn óræðu, en heillandi
öflum og fyrirbærum sem, henni
eru tengd og því lífi sem óhjá-
kvæmilega hlýtur að vera hluti
hennar, hvort sem aðeins er litið
til jarðar okkar eða gert er einnig
ráð fyrir lengra eða skemmra lífi í
öðrum stöðum alheimsins.“
Æ
Ingvar Agnarsson
Söng&ö OŒáíl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 518. þáttur
Á sveitamannamáli mínu er
Þorláksdagur í dag. Fleiri
munu segja Þorláksmessa.
Árni Björnsson þjóðháttafræð-
ingur notar bæði orðin í Sögu
daganna, og svo er gert í Orða-
bók Menningarsjóðs. Aftur á
móti finn ég ekki orðið Þorláks-
dagur í Blöndal.
Dagurinn er kenndur við sæl-
an Þorlák Þórhallsson (1133-
1193) þann er vígður var til
byskups í Skálholti 1178. Þor-
lákur „sálaðist sætlega í
Drottni“ 23. desember. En árið
1237 var í lög leidd Þorláks-
messa á sumar og var 20. júlí
í minningu þess að þann dag
1198 voru bein Þorláks upp tek-
in og skrínlögð. Aldrei heyri ég
talað um Þorláksdag á sumar.
Fáir munu enda tala um Þor-
láksmessu á sumar núorðið. Hún
var þó mikil hátíð fyrrum, og
þegar hún hafði verið af tekin
með siðbreytingunni, héldust
leifar hennar í alþýðlegu bílífi
og nefndust smalabúsreiðar,
oft með lítilli stillingu, enda
bannaðar þegar fram liðu stund-
ir. Nú er engu líkara en verslun-
armannahelgin hafi að sumu
leyti tekið við af smalabúsreið-
unum gömlu, enda þótt sú helgi
eigi tímamörk sín að rekja til
þjóðhátíðarhalds 1874.
Ekki er alveg frítt við að
menn geri sér nú á dögum eitt
og annað til gamans á Þorláks-
dag (23. des.) sem áður fyrr
hefði getað tíðkast á Þorláks-
messu á sumar.
★
Nafnið Þorlákur er norrænt
og hefur tíðkast með okkur frá
öndverðu. í Landnámu eru
nefndir 12 Þorlákar (ekki allir
landnámsmenn) og í Sturlungu
níu.
Hermann Pálsson segir að
nafnið merki „hetja, helguð
Þór“, og fetti ég ekki fingur út
í þá skýringu. Hermann mun þá
sem fleiri (Assar Janzén t.d.) líta
svo á að -lákur sé orðið til úr
-leik(u)r, en sá leikur eigi að
tákna vopnaviðskipti eða þann
sem slíkan leik fremur, kappa.
Enn er nafnið Þorleikur til
(einn f. 1945, annar 1962), en
um það nafn segir Herm. Páls-
son: „bardagamaður, helgaður
Þór. Þetta er önnur mynd Þor-
láks-nafnsins og upprunalegri".
Assar Janzén segir að -lák-
(u)r í mannanöfnum sé „svagton
utvecklat biform“ af -leik(ur),
en leikur í því sambandi merki
það sem hér er fyrr fram komið.
Janzén hafnar skýringu
Vágslids („sákerligen orkiktig“)
að -leik(u)r í mannanöfnum sé
„eitthvað sem gleður“ og væri
t.d. Asleikur eða Aslákur „sá
sem gleður guðina“ (og Þorlák-
ur þá sá sem gleður Þór). Um-
sjónarmanni sýnist nú bitamun-
ur, en ekki fjár, á þessum skýr-
ingum, því hvaða leikur myndi
gleðja æsi fremur en vopnaskak?
I hinni ágætu nýju orðsifjabók
Ásgeirs Blöndals Magnússonar,
sem ég nefni í heiðurs skyni, er
hallast á sveíf með Vágslid. Þar
segir: „Líkl. merkir leik-, leikur
í mannanöfnum þátttakanda í
leik eða leikathöfn, skjótan
mann e.þ.u.l."
Árið 1703 voru Þorlákar á
íslandi 155, 1801 131, 1855
140, 1910 114, skírðir árin
192D1950 55, árið 1960 5,1976
1, sömuleiðis einn bæði 1982 og
1985, svo að ansi er nú mikið
dregið af nafni hins blessaða
byskups. Það er þó ekkert hjá
þeirri útreið sem hið ágæta nafn
Áslákur hefur fengið hjá okkur
íslendingum. Ég finn nafnið
bara alls ekki hérlendis, síðan
svo hétu tveir Skaftfellingar
1703. Viljið þið láta mig vita sem
fyrst, ef þið vitið um einhvern
Áslák síðan.
Nafnið Þorlákur kemur fyrir
í nokkrum talsháttum. „Þetta
er þunnur Þorlákur“ merkir:
þetta eru lélegar veitingar. „Þú
ert fallegur Þorlákur“ = Þú ert
þokkapiltur (eða hitt þó heldur)!
Blöndal þýðir Þorlákur t.d.
með orðinu Fyr á dönsku og
gefur dæmi: „Hveijir eru komn-
ir?“ Svar: „Éinhveijir Þorlákar
sem ég þekíri ekki.“ Hann er líka
með dæmið: „Það má Þorlákur
vita“ = „det maa Himlen vide“.
★
Nú skulum við fletta upp í
Þorlákssögu helga, og er ekki
slorlegur texti: „Svo var honum
um drykk farið, að ekki mátti
finna að á hann fengi, þótt hann
hefði þess kyns drykk. En hann
var svo drykksæll, að það öl
brást aldregi, er hann blessaði
og signdi sinni hendi, þá er gerð
skyldi koma. Hann var svo
óvandlátur og vinveittur at þeim
veislum er drykkur var, að hann
samdi við allt það er eigi samdi
illa. En þá er Þorlákur byskup
drakk vatn eður óáfenginn
drykk, þá fór hann svo stillilega
með, og [með] svo mikilli bind-
andi, að hann saup á þijá sopa,
eður fimm, eður sjö, en náliga
aldrei matmála milli ósjúkur, ef
eigi voru almennings-drykkjur."
★
Heldur munu íslenskir stúd-
entar hafa ýkt (sjálfum sér til
afsökunar) drykkjuvild Þorláks
byskups, enda mikill siður þeirra
að halda Þorláksblót.
Hannes Hafstein kvað („Bisk-
upshneykslið11):
Þorlákur biskup var blessaður kall
þótt bindindi stofnsetti ’ann eigi,
hræddist ei skikkanlegt samdrykkjusvall,
né svolítið kátínubrall.
Síðan, er dróst hann í dýrlingarann,
drukkið var full hans á sérhveijum degi.
Ekki menn þekkja neinn íslenskan mann,
sem olli svo gleðskap sem hann.
Nú er allt orðið dauft og dautt,
og dýrkun á biskupum langt úr vegi,
gaman flest orðið gleðisnautt
og glasið hjá biskupnum autt!
★
Að svo skrifuðu óskar um-
sjónarmaður ykkur gleðilegs
Þorláksdags og jólahátíðar.
„Orðin vaxa í
kringum mig“
— ljóðabók eftir Þuríði Guðmundsdóttur
SKÁKPRENT hefúr sent lrá sér
ljóðabókina „Orðin vaxa í kring-
um mig“ eftir Þuríði Guðmunds-
dóttur. í bókinni eru 40 ljóð og
henni er skipt í þijá kafla.
Fyrsta Ijóðabók höfundar kom
út árið 1969 og hefur Þuríður
síðan sent frá sér fjórar bækur.
Mynd á kápu bókarinnar gerði
Björg Þorsteinsdóttir. Bókin er 79
blaðsíður, sett, brotin um og prent-
uð hjá Skákprenti, en Flatey ann-
aðist bókband.
Þuríður Guðmundsdóttir
Niðjatal Hallgríms Péturs-
sonar og Guðríðar í 2 bindum
BÓKAÚTGÁFAN Þjóðsaga hefúr sent frá sér Niðjatal Hallgríms Péturs-
sonar og Guðríðar Símonardóttur í tveimur bindum. Höfundur verks-
ins er Ari Gíslason og hefur hann unnið að því áratugum saman að því
er kemur fram 1 formáia.
^Höfundur gerir grein fyrir verki sínu
í formála og ritar auk þess stutt
ágrip um ævi þeirra Hallgríms og
Guðríðar en þar að auki er í bókinni
erindi um Guðríði Símonardóttur sem
Sigurbjöm Einarsson biskup flutti
þá er minnisvarði um hana var af-
hjúpaður í Vestmannaeyjum 17. júní
1985.
í formáia höfundar kemur fram
að niðjar Hallgríms og Guðríðar eru
rösklega 7 þúsund og dreifðir um
allar jarðir. Áðeins eitt barna þeirra
eignaðist afkomendur og fjölgaði
ættinni mjög hægt framan af. Af-
komendur í fjórða lið urðu aðeins
11 talsins.
Tilhögum niðjatalsins er með þeim
hætti sem algengastur er og upplýs-
ingar afar aðgengilegar. 1400 mynd-
ir eru í verkinu. Páll Bjarnason cand.
mag. vann að frágangi texta og las
prófarkir en Hafsteinn Guðmundsson
sá um útlit. Prentsmiðjan Oddi sá
um setningu, filmuvinnu og prentun.
Hallgrímur Pétursson.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna:
Senda 29 tonn af eld-
islaxi til Frakklands
Útflutningur af ferskum fiski til
Bandaríkjanna aukinn
SOLUMIÐSTÖÐ hraðfrystihúsanna er nú að auka útflutning á fersk-
um flökum og laxi með flugi, bæði á Bandaríkin og Evrópu. Þessa
dagana er SH að senda 27 tonn af smáum eldislaxi til Frakklands
með Flugleiðum og einnig fer töluvert vestur um haf með flugi á
vegum Pan Am, sem til þess notar hollenzkar leiguvélar af Airbus-
gerð.
Hannes Hafsteinsson, sölustjóri
eldisfisks hjá SH, segir að með
þessum útflutningi sé SH að styrkja
stöðu sína á erlendu fiskmörkuðun-
um. Vestur um haf sé sendur fersk-
ur fiskur, mest lax, en einnig ýsu-
og karfaflök, þrívegis í viku, tvíveg-
is með Flugleiðum og einu sinni
gegn um Flugfax, sem annast af-
greiðslu fyrir Pan Am. Hannes
sagði verð á laxinum lágt, aðeins
um 50% af því, sem verið hefði
fyrir tveimur árum og verðið á
karfaflökunum væri einnig lágt.
Laxinn þyrfti samt sem áður að
selja og karfann sendu þeir vestur
til að ná fótfestu á markaðnum.
Hins vegar væri verð viðunandi
fyrir ýsuflökin, enda töluverð eftir-
spum eftir henni. Coldwater keypti
fiskinn og sæi um að dreifa honum
, víðs vegar um Bandaríkin. Framboð
frá Kanadamönnum réði miklu um
verð á ferskum flökum og slæm tíð
og gæftir þar gætu hjálpað til.
Fragt með flugi hefði farið töluvert
hækkandi og því þyrfti að fást hátt
verð fyrir afurðirnar til að flutning-
arnir borguðu sig. Nú kostaði rúm-
an dollar að senda hvert kíló af flök-
unum og heldur meira fyrir laxinn.
„Mestu máli í þessum flutning-
um, hvort sem um er að ræða lax
eða annan ferskan fisk, er að hægt
sé að treysta á reglubundið flug og
að menn séu nægilega stórir í snið-
um til að geta tryggt kaupendum
stöðugt framboð. Viðskiptatraustið
ræður mestu um mögulegt verð að
frátöldum gæðum, sem auðvitað
verða að vera í lagi. Við stefnum
að því að flytja fiskinn utan með
hvaða flugfélagi sem getur veitt
okkur góða þjónustu og öruggar,
reglubundnar ferðir,“ sagði Hann-
es.