Morgunblaðið - 04.02.1990, Blaðsíða 35

. MORGUNBLÁÐII) MINNINGAR iMMStfgi FEBRÚAR 1990 ...............................
Þorgerður Jónsdóttír
Fjalldal - Kveðjuorð
Fædd 15. maí 1913
Dáin 11. janúar 1990
Hin æðri 'dyggð ljómar ekki og það er ágæti
hennar. Hin óæðri dyggð hreykir sér og er
þess vegna lítilsverð.
(Laó Tse; Bókin um veginn)
Gerður Fjalldal, sem borin er til
grafar í dag, var fædd á Melgras-
eyri við innanvert ísafjarðardjúp.
Þar breytti faðir hennar, Jón H.
Fjalldal, harðbýlu koti í eitt besta
setna höfuðbólið við Djúp á fyrri
hluta aldarinnar. Jón var sonur
Halldórs bónda á Rauðamýri, sem
ungur fór til búnaðarnáms til Norð-
urlandanna, og gerðist heimkominn
forvígismaður fyrir margvíslegum
nýjungum í búskap og félagsmál-
um. Hann gegndi um hálfrar aldar
skeið flestum trúnaðarstörfum, sem
til falla í sveitarfélagi. Hann lést
háaldraður í önn dagsins, virtur og
vinsæll fyrir dáðríkt starf langrar
ævi.
Jón Fjalldal, sonur hans, fetaði
mjög í fótspor föðurins í æsku, í
undirbúningi fyrir lífsstarfið — og
raunar alla tíð. Hann lauk námi við
Flensborgarskólann og fór síðan til
búnaðarnáms í Noregi. Hann
kvæntist stuttu eftir heimkomuna
Jónu Kristjánsdóttur, sveitunga
sínum, glæsilegri konu og vel-
menntaðri frá dönskum hússtjóm-
arskóla. Þau hjón hófu 1909 búskap
á Melgraseyri og voru samhent
mjög og var allur bragur á heimili
þeirra fagur og aðlaðandi og er svo
í minni þeirra sem þar dvöldu, heim-
ilismanna og gesta. Jóna iést á
Vífilsstöðum haustið 1932 eftir fag-
urt og mikið ævistarf. Hún hafði
meðan heilsan leyfði átt stóran þátt
í því með þekkingu sinni, dugnaði
og listfengi að gera Melgraseyrar-
heimilið að glæstum öndvegisstað.
Fráfall hennar var Jóni, börnum
hans og fósturbörnum mikið áfall,
og í héraðinu þótti mikill sjónar-
sviptir er horfin var hin glæsilega
og góða húsfreyja á Melgraseyri.
Búskaparefni Jóns Fjaildal voru
ekki mikil. Faðir hans hafði ekki
safnað auði þrátt fyrir athafnasam-
an búskap. Hann hafði til þess
hvorki skaplyndi né hjartalag. Starf
Jóns á Melgraseyri varð frá byrjun
látlaus barátta — stríð við þýfi og
órækt, húsaskort og girðinga- og
vörsluleysi. Ótrauður gekk hann
fram studdur af góðu samstarfs-
fólki, og innan 15 ára hafði hann
breytt býlinu rýra í glæsilegt höfuð-
ból. Þar voru stórhugur, hagsýni
Fæddur 4. október 1902
Dáinn 16. janúar 1990
Kveðja frá afabörnum
Mánudaginn 22. janúar sl.
kvöddum við afa okkar, Pál Tómas-
son húsasmíðameistara, hinstu
kveðju. Hann tilheyrði þeirri kyn-
slóð sem upplifði hvað mestar breyt-
ingar hvað_ viðkemur lifnaðarhátt-
um okkar Islendinga.
Hann fæddist að Bústöðum í
Austurdal í Skagafirði, kynntist
torfbæjarmenningunni og síðan stig
af stigi þeirri miklu þróun sem átti
Leiðrétting
í minningargrein um Pái Tómas-
son sem birtist 24. janúar hér í blað-
inu féll niður nafn eins bræðra hans.
Þeir kenndu sig við Bústaði í Skaga-
firði:-’Eyþór, Guðmundur, Ólafur,
Böðvar og Sveinn. í þeirri grein
stóð að hann og kona hans, Anna
Jónína Jónsdóttir frá Syðri-Grund
í Svarfaðardal, hefðu gengið í
hjónaband árið 1937. Það var 1938.
og snyrtimennska í öndvegi utan-
húss sem innan. Allar sínar miklu
framkvæmdir greiddi hann af af-
rakstri búsins, sem ávallt var stórt
og gagnsamt og mikil garðrækt gaf
oft góðar tekjur. Mörgum sem að
Melgraseyri komu á árum áður
hefur efalaust flogið í hug, að svo
skyldi jörð sitja og búi stýra sem
Jón á Melgraseyri gerði og þau hjón
bæði.
Þrátt fyrir búskaparumsvif var
hann ávallt f fararbroddi, þar sem
menningar- og hagsmunamál hér-
aðs hans og stéttar voru annars
vegar. Það kom einhvern veginn
af sjálfu sér, að sveitungar hans
fólu honum forgöngu þeirra mála,
sem öllum voru hugleikin og nauð-
synlegt að fram mættu ganga.
Hann var duglegur, hreinlyndur og
einarður og sótti mál sitt á mál-
þingum með þrauthugsuðum rök-
um. Hann var og mikill drengskap-
armaður og þótti flestum betra og
hollara að sækja ráð og uppörvun
til hans en annarra manna bæri
vanda að höndum.
Veturinn 1948 voru heimilis-
menn á Melgraseyri aðeins 4. Þegar
fjósaverk stóðu yfir þann 18. des-
ember varð eldur laus í íbúðar-
húsinu og varð við ekkert ráðið og
brann það til grunna. Jón og hans
fólk stóð á vinnufötum einum yfir
rústum hússins góða. Fólkið var
allslaust, þvi litlu sem engu var
bjargað. Sár og tilfinnanlegur er
sá missir þegar munum og minjum
fjörutíu ára myndar- og menningar-
heimilis er glatað á örskotsstund.
Ekki var æðrast, en strax farið að
vinna að endurreisn hússins — hag-
kvæmara og betra en áður hafði
það verið og tókst það á skömmum
tíma.
Fleygiferð þjóðarinnar til þétt-
býlis frá mold og gróðri, sem hófst
á stríðsárunum um 1940, og stend-
ur raunar enn, kom róti á margt
og var Jóni auðvitað ekki áhyggju-
laust mál. Gerðist nú margt óhæg-
ara en áður hafði veriði. Börn og
fósturbörn Jóns og seinni kona
hans, ljúf og góð dugnaðarkona,
Ása Tómasdóttir, sunnlenskrar ætt-
ar, látin fyrir nokkrum árum,
bjuggu með honum til 1955. Þá
fluttu þau til Reykjavíkur, en bróð-
urdóttir hans og hennar maður tóku
við búskap á staðnum. Búskapar-
saga Jóns Fjalldal getur verið ung-
um mönnum í sveitum landsins fyr-
irmynd, hvernig hægt er að hefjast
af engum efnum til efnalegs sjálf-
stæðis og menningarlegrar forystu,
sér stað allt til dagsins í dag.
Við börn nútímans eigum afa og
samferðafólki hans svo margt að
þakka. Afi fór ungur að vinna, sett-
ist síðan á skólabekk að Hólum í
Hjaltadal og Iauk þaðan prófi sem
búfræðingur árið 1922.
Ekki hneigðist þó hugur afa til
búskapar heldur kviknaði þar áhugi
hans á smíðum og lauk hann sveins-
prófi í þeirri iðn og fékk síðar meist-
araréttindi. Alla tíð vann afi sem
smiður og þótti einkar vandvirkur
og duglegur. Afi var hæglátur mað-
ur og trygglyndur. í návist hans
leið okkur alltaf svo vel, hann gaf
frá sér einstaka hlýju sem við
gleymum aldrei.
Vinnulúinn líkami afa sagði okk-
ur langa sögu eins og líkt er með
marga sem ólust upp á sama tíma.
Samviskusemi, nýtni og vinnusemi
voru þeirra kjörorð, þó ekki með
þeim asa og og skarkala sem ein-
kennir nútímann. Trúlega hefur
engin kynslóð lifað jafn örar breyt-
ingar og afi og samtíðarfólk hans.
Afi Páll og amma Anna bjuggu
alla tíð í Skipagötu 2 á Akureyri.
Það var alltaf mikil tilhlökkun þeg-
með atorku, trúmennsku og dreng-
skap. Jón lést síðla árs 1977 94 ára
gamall. Jón Fjalldal eignaðist 2
börn með fyrri konu sinni: Halldór
kaupmann í Keflavik, kvæntan
Sigríði Skúladóttur; Halldór lést
fyrir nokkrum árum, og dótturina
Þorgerði, sem hér verður minnst.
Eiginmaður hennar var Oddur
Olafsson forstjóri, sem lést fyrir
allmörgum árum. Með Ásu, seinni
konu sinni, átti hann soninn Magn-
ús, háskólakennara.
Milli Jóns og dótturinnar var
mikið ástríki og kærleikur. Gerður
stóð fyrir búi föður síns innan-
bæjar, til skiptis við tvær fóstur-
systur sínar, á veikindaárum móður
sinnar og fyrstu árin eftir andlát
hennar. Hún stundaði nám í fram-
haldsskóla á ísafirði. Var í Mennta-
skólanum á Akureyri og lauk þar
gagnfræðaprófi 1933. Seinna var
hún' að þeirrar tíðar hætti einn vet-
ur í húsmæðraskólanum Ósk á
ísafirði. Hún sótti auk þess nám-
skeið til undirbúnings fyrir skrif-
stofuvinnu. Hún starfaði síðan um
nokkurra ára skeið á skrifstofu í
Reykjavík, þangað til hún giftist
árið 1943. Eins og áður sagði var
eiginmaður hennar Oddur Ólafsson,
forstjóri Iðnó og Alþýðuhússins um
langt árabil, kunnur borgari í
Reykjavík. Oddur var sjúklingur
(Parkinsonveiki) mörg síðustu ævi-
árin og var það honum og hans
nánustu erfið raun. Þau hjón eign-
uðust eina dóttur, Ásu Kristínu,
góða og listfenga stúlku, sem gift
er Þorkeli Bjarnasyni lækni. Þau
hjón eiga 2 börn, Odd háskólanema
og Elísabetu Gerði, nemanda í 9.
bekk grunnskólans. Mikil góðvild
og hljóðlátur kærleikur streymdi frá
Gerði til þessara afkomenda sem
og allra annarra. Hún var einlæg
móðir dóttur sinni, amma barna-
bamanna og vinur vina sinna, allt
í jafnríkum mæli, en krafðist aldrei
ar við vissum að förinni var heitið
þangað. Síðustu æviár afa dvaldist
hann á Kristnesspítala. Það var
ómissandi þáttur í ferðum okkar til
Akureyrar að fara og heimsækja
hann. Þá sátum við hjá honum og
hann leyfði okkur að greiða sér,
bera á sig rakspíra og krem á vinnu-
lúnar hendur. Þessi snerting og sá
ylur sem kom frá afa gaf okkur svo
mikið. Við erum þess fullviss að
hann sé nú alheill á himnum hjá
Guði og góðum englum.
Anna Pála og Sindri
Páll Tómasson,
Akureyri
neins á móti. Sá er auðvitað mestur
gæfumaður, sem nýtir góða eðlis-
kosti sína í annarra þágu, þeim til
uppbyggingar og ánægju. Gerður
var sínu fólki sá vinur, sem hvorki
týndist í þröng lífsins né brást í
hretviðrum þess.
Það er alltaf einhver tómleiki og
söknuður sem fyllir hugann þegar
vinir hverfa héðan af heimi, en
auðvitað er það lögmál lífsins, þeg-
ar aldur færist yfír og heilsu þrýt-
ur. Dauðinn kemur samt oft fyrir-
varalítið og svo var nú. Ekki grun-
aði okkur hjónin er við kvöddum
Gerði við heimili hennar á Hring-
brautinni á fögrum síðsumardegi
fyrir rúmum fjórum mánuðum, að
sú yrði síðust stund í hennar ná-
vist. Okkur var ekki kunnugt um
að neinu sérstöku væri áfátt við
heilsufar hennar, sem þó mun hafa
verið á þeim tíma og eitthvað fyrr.
Hennar háttur var jafnan að bera
annarra hag fyrir bijósti fremur
sínum eigin. Það stafaði frá henni
sömu hlýju og elskusemi og ávallt
einkenndi framkomu hennar. Söm
var eðlislæga reisnin og innileikinn.
Hún var sem ávallt hinn hlýi og
fórnfúsi gestgjafi okkur hjónum og
tveimur ungum dömum, barnabörn-
um okkar, sem með voru í för.
Þessi síðasta samverustund verður
þeim og okkur kær og dýrmæt
minning um þessa góðu konu, sem
verður okkur og öðrum samferða-
mönnum ógleymanleg fyrir sakir
hógværðar, hjartalítillætis og
mannkosta.
Okkur kom nokkuð á óvart er
jólahelgin nálgaðist, að hún gekkst
undir mikla en óumfiýjanlega
skurðaðgerð og vaknaði aldrei full-
komlega aftur eftir svæfínguna.
Það tók nokkurn tíma að átta sig,
þetta var óvænt. Okkur hafði senni-
lega mörgum fundist líklegt, að hún
fengi að vera með okkur enn um
sinn og deila góðum áhrifum með
mannbætandi framkomu sinni.
Á öllum tímum sækjast flestir
menn eftir ímynduðum mannvirð-
ingum og spara við þá einkar fá-
nýtu öflun hvorki orku né fyrirhöfn.
Hlédrægu, góðviljuðu og hjarta-
hreinu fólki er það hins'vegar best
og sönnust viðurkenning að leiðar-
lokum að gott hjartalag sé æðsta
dyggðin. I þeim anda lifði mín
kæra fóstursystir lífinu og er henn-
ar sárt saknað. Blessuð sé minning
hennar. Jóhann (Daddi)
og fjölskylda.
Fóstursystir mín, Gerður Fjalld-
al, er Iátin. Þó andlát hennar komi
ekki á óvart úr því sem komið var,
er þetta dökkur blettur í tilverunni.
Hún sem alltaf var svo bjartsýn og
kát ætlaði bara að skreppa í aðgerð
á Landspítalann og jafnvel vera
komin heim fyrir jól til að baka
smákökurnar. Já, maðurinn áætlar
en Guð ræður. Ég kom að Melgras-
eyri ungur sveinn. Þar naut ég
umhyggju og atlætis, sem bróðir
og sonur hjá þeim feðginum Gerði
og Jóni Fjalldal. Ég dvaldi hjá þeim
til fullorðins ára eða í ellefu ár. Á
þessum árum kynntist ég mann-
kostum hennar, sem voru slíkir að
enga konu hef ég hitt, sem tekur
henni fram og mun ekki hitta.
Kærleikur, góðmennska og fórn-
fýsi, allt þetta svo takmarkalaust
að með eindæmum er. Það var sama
hver átti í hlut, maður eða kona,
eða jafnvel fyrirtæki. Hún hjúkraði
manni sínum í hans erfiðu veikind-
um dag og nótt árum saman betur
en nokkur hjúkrunarkona hefði
gert. Er þeirri baráttu lauk velti
hún því fyrir sér hvort hún hefði
' ekki getað gert betur til að létta
honum stríðið. Þetta var og hennar
stóra einkenni að leitast við að gera
allt eins vel og hægt var í þágu
annarra, þannig að þeim mætti líða
sem best.
Eftir lát manns síns fór Gerður
að vinna hjá Bæjarútgerð
Reykjavíkur. Var þar lengst af
símavörður og sinnti auk þess öðr-
um störfum. Þá var oftast mikið
að gera á símanum svo annað varð
að sitja á hakanum. Þá stimplaði
hún sig út er dagvinnu lauk og
vann svo áfram uns lokið var öðrum
verkum og tók ekki laun fyrir. Gerð-
ur var þannig að hún fann aldrei
að gerðum annarra, en allt lagfært
eða gleymt sem miður fór hjá öðr-
um. Þessi fátæklegu orð mín eru
sett á blað til að minnast góðrar
konu. Vænti að aðrir mér færari
skrifi betur um hana.
Ásu, Þorkatli, Oddi og Lísu færi
ég alúðar samúðarkveðjur. Megi
Gerður mín hvíla í friði.
Hallgrímur Kristjánsson
LEGSTEINAR
GRANÍT - MARMARI
---,------------------------------------———■
Helluhrauni 14, 220 Hafnafjörður,
pósthólf 93, símar 54034 og 652707.