Morgunblaðið - 25.02.1990, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1990
HITANIÆLAR
KR.
29.130,-
Flug og gistin
Í5 nætur
S4S
FERDASKRIFSTOFAN
Suðurgötu 7,
sími 624040.
Aldarminning:
Krístmann Jóhanns
son Stykkishólmi
Fæddur 22. febrúar 1890
Dáinn 8. apríl 1973
Um þessar mundir eru liðin 100
ár frá fæðingu Kristmanns Jóhanns-
sonar frá Stykkishólmi. Af því tilefni
langar mig að minnast hans nokkrum
orðum.
Kristmann fæddist að Hraunfirði
í Helgafellssveit 22. febrúar 1890.
Foreldrar hans voru þau hjónin Guð-
rún Kristmannsdóttir og Jóhann Þor-
steinsson bóndi þar, en hann var
yngri sonur þeirra. Eldri bróðirinn
var Þorsteinn síðar skipstjóri í Stykk-
ishólmi.
Stuttu eftir fæðingu Kristmanns
flutti fjölskyldan að Kirkjufelli í Eyr-
arsveit, þar sem þau bjuggu í 5 ár,
en þá var flutt að nýju í Helgafells-
sveitina. í þetta sinn var sest að á
Homi, sem var næsti bær við Hraun-
fjörð. Þar dvaldi svo Kristmann sín
æskuár. Þegar hann minntist áranna
á Homi, sást ljóminn færast yfír
andlit hans og hann sagði frá af
slíkri snilld að auðvelt var að hrífast
með honum á vit íslenskrar náttúm,
þar sem stundaðar vom ijúpnaveiðar
á fjöllum uppi, eða verið við selveiðar
úti á fírði. Fjöllin — Hraunsfjörðurinn
— þetta var leiksvæði hans, stórbrot-
in íslensk náttúra einsog hún gerist
fegurst.
Kristmann hafði snemma áhuga á
veiðimennsku og þegar á unglingsá-
mm meðhöndlaði hann skotvopn af
mikilli nærfærni og snilld.
17 ára gamall fluttist Kristmann
að heiman, en þá réðst hann til Hann-
esar Kristjánssonar smiðs og pósts
í Gmnnasundsnesi við Stykkishólm.
Dvaldi hann hjá þeim hjónum, Ein-
björgu og Hannesi í Nesi næstu 3
árin, við smíðanám að vetram, en á
fískiskútum á sumrin. Skólaganga
hans varð ekki löng á nútíma mæli-
kvarða, eða 2 mánuðir alls. Annar
mánuðurinn var í bamaskóla, en hinn
til undirbúnings skipstjóraprófs. Þótt
skólagangan yrði ekki lengri, var
Kristmann vel að sér. Hann hafði
sérstaklega góða athyglisgáfu og var
fljótur að tileinka sér það sem hann
las eða heyrði. Hann var skarp-
greindur.
Kristmann var orðinn skipstjóri
aðeins_20 ára gamall, þá á fiskiskút-
um Ásgeirsverslunar á ísafírði.
Næstu ár var hann skipstjóri þar á
sumrin, en haust og vetur reri hann
á árabát sínum frá Höskuldsey og
Stykkishólmi. Hann var því einn af
fmmkvöðlum útróðra á opnum bát-
um frá Stykkishólmi að vetri til.
Atvinnu þessa stundaði hann allmörg
ár ásamt smíðavinnu, en hann var
mikill hagleiksmaður hvort heldur
var á tré eða jám.
Þegar Bátatrygging Breiðaijarðar
var stofnuð árið 1938 réðst Krist-
mann sem framkvæmdastjóri hennar
og gegndi hann því starfí allt til árs-
ins 1963 að hann lét af störfum
vegna aldurs. Um svipað leyti hóf
hann störf sem umboðsmaður Bmna-
bótafélags íslands í Stykkishólmi, en
því starfí gegndi hann til ársins 1972
að hann fluttist til Reykjavíkur. Á
þessum vettfangi nýttust hæfileikar
hans ogþekking til fullnustu. Trygg-
ingamál höfðu alla tíð verið honum
hugleikin og auk þess var hann bæði
skipstjóri og smiður. Þama var rétt-
ur maður á réttum stað og var hann
vinsæll af þeim sem til hans þurftu
að leita. Kristmann var afar félags-
lyndur maður og tók virkan þátt í
félagsmálum byggðarlagsins og var
kjörinn til margvíslegra trúnaðar-
starfa á þeim vettvangi.
Kristmann hreifst snemma af
samvinnuhugsjóninni, og gerðist fé-
lagsmaður Kaupfélags Stykkishólms
skömmu eftir stofnun þess. Hann var
virkur félagsmaður þess til æviloka
og um árabil endurskoðandi reikn-
inga þess.
Hann var einn af framkvöðlum
að stofnun samvinnuútgerðar í
Stykkishólmi, en það var mikið fram-
faraspor í atvinnumálum byggðar-
lagsins.
Kristmann var alinn upp á þeim
tíma þegar fátæktin var fylgifiskur
alþýðunnar í landinu. Fátæktinni
fylgdi oft á tíðum niðurlæging. Al-
þýðuheimilin voru oftast stór, en fyr-
irvinnan var fjölskyldufaðirinn.
Börnin fóru að vinna um leið og þau
gátu. Atvinnan var sjósókn í þorpun-
um á norðanverðu Snæfellsnesi. Bát-
amir vom opnir árabátar til að byrja
með. Það var reynt að róa hvenær
sem mögulegt var, veðurspámenn
þess tíma vom ekki óskeikulir, enda
ekki annað að styðjast við en sjálfa
sig. Því var það oft að bátar komu
ekki aftur. Þá stóðu ekkjur uppi ein-
ar með bamahópinn. Það voru ekki
tryggingar að grípa til. Þá þurfti oft
að fara bónarveg til kaupmannsins
eðajafnvel segja sigtil sveitar. Slíkur
var jarðvegurinn þegar Alþýðuflokk-
urinn var stofnaður 1916. Kristmann
sá um leið hvað slíkur flokkur gæti
gert fyrir alþýðu landsins og skipaði
sér strax þar í flokk. Þar barðist
hann gegn óréttlætinu og gafst aldr-
ei upp, því það var álit hans að ábyrg
barátta Alþýðuflokksins mundi best
þoka framkvæmd jafnaðarstefnunn-
ar. Hann sat í hreppsnefnd Stykkis-
hólms um árabil og eitt kjörtímabil
sem oddviti á vegum flokksins. Þátt-
töku í Alþýðuflokknum fylgdi enn-
fremur þátttaka í verkalýðsmálum.
Þar stóð hann einnig í fylkingar-
bijósti og var þar í stjórn um árabil
og var að lokum gerður að heiðurs-
félaga í Verkalýðsfélagi Stykkis-
hólms. Heiður sem hann kunni vel
að meta.
Það var mikill gæfudagur í lífí
Kristmanns, þegar hann gekk að eiga
Maríu Ólafsdóttur frá Stóra-Galtadal
á Fellströnd (f. 19.3. 1892. d. 4.8.
1955) dóttir hjónanna Guðbjargar
Jónasdóttur og Ólafs Jóhannessonar
bónda þar.
Það var mikið jafnræði með þeim
hjónum. Það var tekið eftir þeim á
mannamótum. Kristmann var maður
fríður sýnum, rúmlega meðalmaður
á hæð, grannur og dökkur yfirlitum.
María falleg kona lágvaxin og sér-
staklega ljós yfírlitum. Hjónaband
þeirra var farsælt. Á heimili þeirra
var mikill gestagangur, þar sem
skrifstofa Bátatryggingar Breiða-
íjarðar og Bmnabótafélagsins var
inn á heimilinu, það mæddi því mik-
ið á húsmóðurinni á heimilinu, sem
var einstaklega gestrisin. Þau hjón
eignuðust eina dóttur barna, Guð-
rúnu Lilju (f. 15.6. 1916. D. 23.4.
1988). Það varð Kristmanni mikill
harmur þegar María lést fyrir aldur
fram 4. ágúst 1955. Skömmu síðar
flutti hann á heimili dóttur sinnar
og tengdasonar Ásgeirs Ágústsson-
ar, en hjá þeim bjó hann til dauða-
dags. Kristmann hafði búið í Stykkis-
hólmi frá því að hann flutti frá Horni
17 ára gamall. Það var því með sökn-
uði sem hann kvaddi Stykkishólm
82 ára gamall til að flytjast til
Reykjavíkur með þeim Guðrúnu og
Ásgeiri. Hann kvartaði aldrei, en tók
lífið í höfuðborginni, sem hveijum
öðmm nýjum þætti í lífinu. Þannig
var hann ávallt, rólegur og yfirvegað-
ur á hveiju sem gekk-. Þegar Krist-
mann varð áttræður skrifaði einn af
samferðamönnum hans í afmælis-
grein: „Hann er maður gjörhugull,
ástundar ekki æsingar, heldur ýtar-
lega yfirvegun og val raunhæfustu
kostanna, sem þjóðin á hveiju sinni.“
Að honum látnum var það einn
samstarfsmaður hans, sem lét þessi
orð falla: „Kristmann var vinsæll
maður og samstarfsmenn hans bám
óskorað traust til hans í hvívetna,
sem hann í engu brást.“ Slíkur mað-
ur var Kristmann Jóhannsson.
Ég minnist afa míns með þökk og
virðingu. Megi þjóðinni auðnast að
ala sem flesta hans líka.
María Ásgeirsdóttir
UTFARARÞJONUSTA
OG LÍKKISTUSMÍÐI í
90
AR
LÍKKISTUVINNUSTOFA
EYVINDAR
ARNASONAR Wff
LAUFASVEGI 52, RVK.#jJlr ÍSf**
SIMAR: 13485, 39723 (Á KVÖLÖlN)
Greiðsluskilmálar við allra hæfi, t.d. 25%
útborgun og mismunurinn lánaður í allt að 30
mánuöi á bankakjörum. Við tökum góða notaða
bíla upp í nýja og lánum jafnvel mismuninn.
Fallegt
útlit og
frábærir eigin-
leikar prýða þennan
vinsæla bíl, sem fæst nú með
auknum búnaði.
Verð frá 786.000,-stgr.
Sýning ídag kl. 13-17
E) HONDA
VATNAGÖRÐUM 24, RVÍK., SÍMI 689900